Σίγουρα κατά καιρούς έχουμε αναρωτηθεί κατά πόσο θα μπορούσαμε να ζήσουμε μια ζωή χωρίς να λέμε ψέματα. Ειδικά, αφότου έχουμε πει ή μας έχουν πει ένα μεγάλο ψέμα! Είναι κάτι τέτοιο εφικτό, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι το ψέμα εμφανίζεται και σε άλλα έμβια όντα; Για παράδειγμα ας αναφέρουμε ότι κάποια ζώα παριστάνουν τα νεκρά, ώστε να μην τους επιτεθούν κάποια άλλα, ή ότι τα λιοντάρια προσποιούνται ότι πονάνε, όταν τους δαγκώνουν τα μικρά τους, για να τους «τονώσουν το ηθικό».
Είναι, λοιπόν, το ψέμα κάτι που μπορεί να αποφευχθεί-εξαλειφθεί παντελώς; Αυτή είναι μια βαθιά φιλοσοφική ερώτηση, που θα μπορούσε πιθανόν να απαντηθεί με ένα «ναι», απλά αυτό θα απαιτούσε μια παγκόσμια και καθολική ωρίμανση του ανθρώπινου είδους, όπου κανείς δεν θα έχει λόγο να κρύβει τίποτα από τον συνάνθρωπό του.
Η πραγματικότητα σίγουρα απέχει πολύ από μια τέτοια κατάσταση, οπότε θα ήταν πολύ πιο εύκολο να αποδεχθούμε ότι το ψέμα υπάρχει εκεί για κάποιο λόγο. Πιθανότατα, εστιάζοντας σε αυτό μπορούμε να δημιουργήσουμε -ή και να γκρεμίσουμε- γέφυρες επικοινωνίας με τους συνανθρώπους μας.
Από τη στιγμή, λοιπόν, που καταλήγουμε (εντελώς δημοκρατικά!) στο συμπέρασμα ότι το ψέμα είναι εδώ και θα παραμείνει, ας προσπαθήσουμε να τα βάλουμε σε μια σειρά χωρίζοντάς τα σε κατηγορίες:
-
Ψέματα αυτοεικόνας
Στην περίπτωση αυτή το άτομο επιλέγει να πει κάποιο ψέμα για τον εαυτό του με σκοπό είτε απλά να παρουσιάσει, είτε να βελτιώσει ή και να προστατεύσει την προσωπική του εικόνα. Αυτή η συμπεριφορά συνήθως μπορεί να πηγάζει από χαμηλή αυτοπεποίθηση, από κάποια αίσθηση ανασφάλειας ή και κατωτερότητας. Αν και τα άμεσα αποτελέσματα μιας τέτοιας συμπεριφοράς μπορεί να γεννούν θετικά συναισθήματα στο άτομο και να οδηγούν σε μερική αποδοχή από τους άλλους, σταδιακά μπορεί να επιφέρουν προβλήματα στις σχέσεις με άλλα άτομα ή ακόμα και να οδηγήσουν σε απομόνωση – αποξένωση.
-
Ψέματα εκμετάλλευσης
Πολλές φορές καταφεύγουμε σε ψέματα με σκοπό να αποκομίσουμε κάτι ή να αποφύγουμε μια δυσάρεστη κατάσταση. Και σε αυτή την περίπτωση μπορεί τα άμεσα αποτελέσματα να είναι θετικά, ωστόσο μακροπρόθεσμα αυτή η συμπεριφορά μπορεί να γίνει αντιληπτή και να μας δημιουργήσει μεγαλύτερα προβλήματα.
-
Ψέματα προστασίας
Δεν είναι και λίγες οι φορές που έχουμε πει κάποιο ψέμα με σκοπό να προστατεύσουμε κάποιο άλλο σημαντικό για εμάς πρόσωπο (συνήθως) από ένα δυσάρεστο γεγονός. Κλασικό παράδειγμα, σε μικρό παιδί που «χάνει» τον πατέρα του επιλέγουμε για κάποιο καιρό να μην του αποκαλύψουμε την αλήθεια αναφέροντάς του απλά ότι ο πατέρας λείπει στο εξωτερικό.
Βέβαια, θα μπορούσαμε να κάνουμε διάφορους περαιτέρω διαχωρισμούς στα ψέματα ανάλογα με την οπτική του καθενός. Συγκεκριμένα, υπάρχουν σίγουρα τα καλοπροαίρετα και τα κακοπροαίρετα ψέματα ανάλογα με τον στόχο που έχει το άτομο που τα λέει, καθώς και το αποτέλεσμα που έχουν στον αποδέκτη. Θα μπορούσε κανείς να τα διαχωρίσει σε «μικρά» και «μεγάλα» ανάλογα με το πόσο σημαντικά τα θεωρεί ή και ανάλογα με το μέγεθος των συνεπειών τους. Γενικότερα, επίσης, ο καθένας μας τα κατατάσσει σε αποδεκτά και μη αποδεκτά (πάντα κατά το δοκούν).
Όποιον τέτοιο διαχωρισμό, όμως, κι αν αποφασίσουμε να κάνουμε, κάθε άτομο θα έχει μοναδικό τρόπο αντίληψης της συγκεκριμένης διαδικασίας, που πρακτικά σημαίνει ότι το ίδιο ακριβώς ψέμα μπορεί για κάποιους να έχει εντελώς διαφορετική σημασία για πολλούς και διάφορους λόγους (που δεν είναι και του παρόντος να αναλύσουμε).
Συμπερασματικά, σίγουρα κάποιες φορές ένα ψέμα μπορεί να μας βγάλει από μια δύσκολη κατάσταση, ωστόσο είναι συνολικά αποδεκτό ότι, αν κάτι τέτοιο γίνει συνήθεια, στην πραγματικότητα μπορεί να αρχίσουμε να μπλέκουμε περισσότερο και σταδιακά να δυσχεραίνουμε τις σχέσεις μας με τους υπόλοιπους. Είναι μάλλον το σημάδι ότι πρέπει απαραιτήτως να αρχίσουμε να αναζητούμε την εσωτερική μας αλήθεια.
