Φονικές πυρκαγιές, ατελείωτοι καύσωνες, ναυάγιο στην Πήλο, χούλιγκαν στη Νέα Φιλαδέλφεια, φόνος στον καταπέλτη του Blue Horizon, ακόμη μια γυναικοκτονία, αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη, καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία. Σε αυτό το δίστιχο θα μπορούσε κανείς να συμπυκνώσει το φετινό καλοκαίρι. Σκληρός ο απολογισμός. Για την ώρα, περιοριζόμαστε στους δύο βασικούς συντελεστές που έπληξαν την ελληνική επικράτεια στο σύνολό της: φωτιές και πλημμύρες.
Στη διάρκεια του καλοκαιριού γίναμε μάρτυρες πολλαπλών πύρινων μετώπων. Για ακόμη μια χρονιά, μετρήσαμε καμένες εκτάσεις, που ανήλθαν σε χιλιάδες στρέμματα. Τα μέτωπα των πυρκαγιών, που είχαν λάβει διαστάσεις λαίλαπας, αφάνισαν οικισμούς, περιουσίες, ζώα. Όσα από αυτά απέμειναν ή, έστω, προσπάθησαν να επανακάμψουν, σαρώθηκαν βίαια από το πρωτόγνωρο κύμα κακοκαιρίας, ονόματι «Daniel».
Φερόμενη ως η μεγαλύτερη βροχόπτωση που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα μας, η κακοκαιρία Daniel άφησε πίσω της πολλές εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα, δρόμους που κόπηκαν στα δύο, αποκλεισμένα χωριά και οικισμούς, κατοίκους σε απόγνωση, χωρίς ρεύμα και πόσιμο νερό, χαμένες περιουσίες και ζωές. Στην Ελλάδα οι νεκροί ανέρχονται στους 17, ενώ στη Λιβύη, που λίγο αργότερα βίωσε τον ίδιο εφιάλτη, περισσότεροι από 2.500 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 10.000 αγνοούνται.
Ποιος φταίει;
Τα πρώτα ερωτήματα που ανακύπτουν περιστρέφονται γύρω από ένα πονεμένο «και τώρα πώς προχωράς;» που αναζητά μια απάντηση, απογυμνωμένη, στο εξίσου πονεμένο ερώτημα «γιατί καιγόμαστε και γιατί πλημμυρίζουμε;», «τι φταίει;», «ποιος;»…
Στην προ κλιματικής κρίσης εποχή, οι φυσικές καταστροφές ανήγαγαν την αιτιότητά τους σε φυσικούς και κυρίως ανθρώπινους παράγοντες. Πλέον, η απάντηση που είθισται να δίνεται ως κεντρικό παράγοντα των ακραίων καταστροφών που πλήττουν την Ελλάδα, είναι η κλιματική κρίση. Η τελευταία παρουσιάζεται σαν θεομηνία, σαν μια νομοτέλεια, η υπερπήδηση της οποίας κρίνεται ανθρωπίνως αδύνατη.
Πέραν της αποδάσωσης (η βλάστηση συγκρατεί τα νερά, περιορίζοντας τον κίνδυνο πλημμύρας), σύμφωνα με τον διευθυντή της ομάδας για τα ακραία κλιματικά φαινόμενα στο Εργαστήριο Επιστημών Κλίματος και Περιβάλλοντος του Παρισιού Climameter, Νταβίντ Φεράντα, η ένταση του «Daniel» συνδέεται –και- με την άνοδο της θερμοκρασίας, η οποία με τη σειρά της αύξησε τη συσπείρωση υδρατμών στην ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα την αύξηση του όγκου βροχής και ενέργειας των καταιγίδων.
Και μπορεί πράγματι η κλιματική κρίση να εντείνει τα ακραία φαινόμενα του καύσωνα, των ισχυρών ανέμων, της ανόδου της θερμοκρασίας. Παρόλα αυτά, η ύπαρξη τέτοιου είδους πρωτόγνωρων, ακραίων φυσικών φαινομένων, οφείλει να μας κινητοποιεί, ώστε να επιζητήσουμε καινούργιες προσεγγίσεις και να λαμβάνουμε εγκαίρως μέτρα πρόληψης και προστασίας, με στόχο τον μετριασμό, αν όχι την αποφυγή, των ολέθριων συνεπειών.
Θα έπρεπε να φροντίζουμε για την εκ νέου δόμηση μιας κοινωνίας, με απρόσβλητα θεμέλια από την κλιματική κρίση και τους κινδύνους που αρεσκόμαστε να της αποδίδουμε. Η μοιρολατρική αποδοχή της κλιματικής αλλαγής ως αποκλειστικής ευθύνης αποπολιτικοποιεί τις πραγματικές αιτίες των φυσικών καταστροφών.
Είμαστε άραγε καταδικασμένοι σε έναν μαζικό αφανισμό, κατά τον ίδιο τρόπο που η κλιματική αλλαγή, ως απενοχοποητικό αφήγημα, επιβάλλει το αναπόφευκτο τίμημα των πυρκαγιών, αποτέλεσμα των ισχυρών θερμών ανέμων, των πλημμυρών, αποτέλεσμα των σφοδρών βροχοπτώσεων και των ρηγμάτων, ως αποτέλεσμα των σεισμών; Δεν φταίει κανείς άλλος, παρά η ίδια η φύση; Η αρμοδιότητα του κράτους, εκείνης που φέρει το όνομα «πολιτικής προστασίας», περιορίζεται στην ωμή αποστολή ενός προειδοποιητικού μηνύματος για εκκένωση;
Η ευθύνη βαραίνει εμάς. Φαίνεται να αποτυγχάνουμε ως οικοδόμοι του πολιτικού συστήματος, αφήνοντας κάτω από την αποτυχημένη εξουσία της πολιτικής πυραμίδας, εξίσου αποτυχημένα υλικά. Οι αναμνήσεις των φονικών πυρκαγιών στην Ηλεία, το Μάτι, την Εύβοια, οι πλημμύρες του Ιανού κι εκείνες του έτους 1994, έχουν βυθιστεί πια στη λήθη. Η οργή ατονίζει, όπως το ίδιο θα συμβεί και με την ωμότητα της πληγής που έχουμε τώρα.
Σε τελευταία ανάλυση, η φύση είναι πράγματι θαυματουργή. Φροντίζει η ίδια για την «ανακύκλωση» της ύλης της. Δεν έχει ανάγκη τον άνθρωπο. Ωστόσο, ας συλλογιστούμε το πόσο καιρό απαιτεί αυτό: το πόσο θα χρειαστεί να επανέλθουν, αν όλα πάνε κατ’ ευχήν και δεν ξανά βυθιστούν στις φλόγες και τη λάσπη, οι περιοχές που επλήγησαν…
