Δεν συμβαίνει κάθε μέρα να κάθεσαι με έναν από τους πιο γνωστούς σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς.
Το να πάρεις συνέντευξη από τον Χρήστο Χωμενίδη μοιάζει λίγο με το να πηγαίνεις σινεμά χωρίς να έχεις δει το τρέιλερ: δεν έχεις ιδέα τι ακριβώς σε περιμένει, αλλά ξέρεις πως σίγουρα δεν θα βαρεθείς.
Βρεθήκαμε στη Θεσσαλονίκη, στον φιλόξενο πάντα Κωνσταντινίδη, με αφορμή την παρουσίαση του νέου του βιβλίου, Πανδώρα (εκδ. Πατάκη), και η αλήθεια είναι ότι δεν άργησε να ξεκινήσει μια κουβέντα που έμοιαζε περισσότερο με παράσταση – με τον ίδιο πρωταγωνιστή, σκηνοθέτη και σχολιαστή της εποχής μας. Με κοφτές ατάκες, φλεγματικό χιούμορ και εκείνη την απαραίτητη δόση σοφίας που αποκτάς όταν έχεις ήδη ζήσει και γράψει πολλά, ο Χωμενίδης μας υπενθυμίζει ότι η Πανδώρα συνάντησε τη γενιά της – κι εκείνη, αντί να τρομάξει, της ζήτησε να της πει μια ιστορία. Και τι ιστορία…
Και έτσι, σχεδόν χωρίς να το καταλάβουμε, ξεδιπλώθηκε μια κουβέντα που χωρούσε αλήθειες, έξυπνες ανατροπές, αυθόρμητο χιούμορ και εκείνο το μικρό χάος που κάνει τη ζωή να μοιάζει με ιστορία που αξίζει να ειπωθεί.
“Ακούω από ανθρώπους της δικής μου ηλικίας ένα σωρό αφορισμούς για την Gen Z”
–Κ. Χωμενίδη, σας φέρνει στην πόλη μας, η “Πανδώρα”, το νέο σας βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Πώς “γεννήσατε” την ιδέα της ηρωίδας σας, η οποία μάλιστα ανήκει στη γενιά μας, την “Gen Z”;
-Είναι η παρθενική παρουσίαση κιόλας, είναι το βάπτισμα του πυρός της Πανδώρας.
Ακούω από ανθρώπους της δικής μου ηλικίας ένα σωρό αφορισμούς για τη Gen Z, ότι είναι κολλημένοι στις οθόνες τους, ότι επικοινωνούν με έναν διαφορετικό τρόπο, ότι οι σχέσεις τους είναι επιδερμικές, ότι ακούνε μουσικές που είναι απαράδεκτες κλπ κι όλα αυτά κινδυνεύεις να τα πιστέψεις, μέχρι να τους συναντήσεις.
Τότε ανατρέπεται τελείως αυτή η βλακώδης μυθολογία διότι βλέπεις ότι υπάρχει τεράστιο κοινό έδαφος. Δηλαδή τα ζητήματα τα οποία απασχολούσαν τους ανθρώπους της δικής μου ηλικίας, τα ίδια με παραλλαγές φυσικά λόγω αλλαγής της εποχής απασχολούν και εσάς.
Είστε πιο κοσμοπολίτες από εμάς. Όταν είχα πάει στη νομική, θυμάμαι ήταν η πρώτη χρονιά που ίσχυσε το Erasmus και η τότε αγαπημένη μου πήγε στην Ιρλανδία για έξι μήνες και ήταν πρωτοποριακό. Πλέον, ένας άνθρωπος που μπαίνει σε μια σχολή και έχει λίγο ταξιδιάρικη διάθεση δεν υπάρχει περίπτωση να μην κάνει Erasmus. Είστε πιο πολίτες του κόσμου από εμάς, έχετε γεννηθεί με την νέα τεχνολογία, αλλά αυτό δεν σημαίνει και πολλά πράγματα. Δηλαδή σημαίνει, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται με το ότι δεν έχουμε σημείο επαφής.
–Τι είδους χαρακτήρας είναι η Πανδώρα; Είναι μια νέα φοιτήτρια που θέλει να αλλάξει τον κόσμο όπως ίσχυε κάποτε;
-Όχι, είναι μια κοπέλα η οποία τελειώνει το πολυτεχνείο, έχει ένα δύσκολο γονεϊκό παρελθόν, δηλαδή και οι δύο γονείς της την έχουν απογοητεύσει οικτρά, ζει μόνη της σε ένα σπίτι σε μια υποβαθμισμένη περιοχή κάτω από την Πατησίων, διατηρώντας μνήμες μιας πιο αστικής ζωής, έχει τη χαρά μέσα της, ανήκει σε μια ultra αριστερή νεολαία -ξέρεις ότι το πολυτεχνείο στην Αθήνα είναι πιο αριστεροκρατούμενο από τη νομική, η νομική είναι πιο δεξιά.
Βρίσκεται σε αυτό το μεταίχμιο της ζωής του καθενός όταν έχεις τελειώσει το πανεπιστήμιο και λες «τι θα κάνω τώρα;» Κι εκεί πέρα πρέπει να αντιμετωπίσεις μεγάλες στρατηγικές επιλογές σου. Δηλαδή θα μπει η Πανδώρα στην αγορά, θα κάνει ένα μεταπτυχιακό, και τελικά τίποτα δεν την ενθουσιάζει απ’ όλα αυτά. Εκείνη την ώρα που βρίσκεται στη φάση που καταλαβαίνει ότι η φράση που εκφράζει τη ζωή των περισσότερων «μεγάλων» είναι το “μη χείρον βέλτιστον”, της έρχεται ουρανοκατέβατη μια τρομερή πρόκληση, στην οποία άμα ανταποκριθεί επιτυχώς, θα λύσει το πρόβλημα της ζωής της, το οποίο κακά τα ψέματα είναι το οικονομικό για πάντα.
Είναι μια περιπέτεια να της αποκρύπτεται ότι ο αδερφός του παππού της με τον οποίο δεν είχε καμία σχέση και επαφή, ήταν βουλευτής σε έναν επαρχιακό τετραεδρικό νομό. Αυτός είχε πεθάνει κι είχε αφήσει μια διαθήκη που λέει ότι εάν η ανηψιά μου, Πανδώρα Σταφυλά με διαδεχτεί στην πολιτική και εκλεγεί βουλευτής θα κληρονομήσει το εξαώροφο κτήριο κάτω από την Ομόνοια.
Στην αρχή λέει «τι μαλακίες είναι αυτές, σιγά», δεν το πιστεύει καν, της δίνουν όμως τα έγγραφα που αποδεικνύουν την προσφορά και πηγαίνει για πλάκα στη Σταφιδούπολη, στην πόλη από την οποία προέρχεται, και σιγά-σιγά με την ευλογημένη ελαφρότητα -την οποία έχουν πολλοί άνθρωποι (αυτό είναι κάτι το οποίο ζηλεύω και προσπαθώ να διατηρήσω κι εγώ)- και την άγνοια κινδύνου, μπαίνει σε αυτή την διαδικασία, εν μέρει ως πλάκα. Δεν θα σας πω άλλα, αρκετό σπόιλερ έκανα!
-Ως συγγραφέας, πώς θεωρείτε ότι η σχέση σας με τη νέα γενιά έχει εξελιχθεί μέσα από τα χρόνια; Είναι διαφορετική η αλληλεπίδρασή σας μαζί τους σήμερα σε σχέση με το παρελθόν; Ίσως να το ειδικεύσω και στο αναγνωστικό κοινό…
-Για το αναγνωστικό κοινό δεν έχω τα στοιχεία, δεν ξέρω τις ηλικίες αυτών οι οποίοι με αγοράζουν, ξέρω όμως ότι υπάρχουν άνθρωποι στην δική σας ηλικία ή ακόμα μικρότεροι που μου λένε ότι έχουν διαβάσει πέντε-έξι βιβλία μου, το οποίο είναι τρομακτικό. Δηλαδή, είναι για να καμαρώνεις. Αλλά θα πρέπει να ρωτήσετε τους ίδιους.
“Με ενδιαφέρει πάρα πολύ να συναναστρέφομαι με ανθρώπους εντελώς ετερόκλητους μεταξύ τους”
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
-Δεν νομίζω ότι υπάρχει συμφοιτητής μου που να μην έχει διαβάσει την «Δίκη Σουάρεφ» λόγω της νομικής…
-Αλήθεια;
-Ναι, εγώ θυμάμαι σε φοιτητικά σπίτια που καθόμασταν, έβλεπα την «Δίκη Σουάρεφ» στο τραπεζάκι. Δεν ξέρω αν την τελείωσαν, πάντως σίγουρα την άρχισαν.
-Άμα δεν το τελείωσαν, είναι δική μου αποτυχία αλλά τουλάχιστον μου δώσανε μια ευκαιρία. Η αγωνία μου ως συγγραφέας είναι να είμαι στην πραγματικότητα, να καταλαβαίνω τι γίνεται, να ξεκλειδώνω την πραγματικότητα, να αντιλαμβάνομαι όλο το πλαίσιο και τα υπόγεια ρεύματα, τα οποία κάθε φορά υπάρχουν. Κι εκεί κρίνομαι κιόλας, ή εκεί θέλω να κρίνομαι. Συνεπώς τον κόπο τον καταβάλλω, με ενδιαφέρει πάρα πολύ να συναναστρέφομαι με ανθρώπους εντελώς ετερόκλητους μεταξύ τους και πιστεύω επίσης ότι η μισή δουλειά γίνεται πριν αρχίσεις καν να γράφεις.
-Πάνω στους ετερόκλητους που αναφέρετε, έχετε φανταστεί ένα τραπέζι με τους πρωταγωνιστές του βιβλίου σας να κάθονται μαζί; Η Πανδώρα θα μπορούσε να ταιριάξει σε αυτήν την παρέα;
-Στην Πανδώρα υπάρχουν χαρακτήρες και υπάρχει αναφορά μάλιστα στον Καραμπαλίκη. Η μαμά της Πανδώρας δούλευε ως νέα στον κεντρικό χαρακτήρα της Δίκης Σουάρεφ, αυτό με διασκεδάζει πάρα πολύ. Αν η Πανδώρα θα γοητεύονταν από τον Μάκη στη Δίκη Σουάρεφ η απάντηση είναι όχι. Ίσως να ερωτευόταν το Σοφό Παιδί, το πρώτο μου βιβλίο, τον Νίκο. Βέβαια ο Νίκος είναι στην ηλικία μου.
Η Πανδώρα μοιάζει με το Σοφό Παιδί και είναι μια τρομερή πρόκληση για μένα. Έχω αγωνία κάθε φορά που βγάζω νέο βιβλίο, αλλά από την άλλη μεριά είμαι πολύ περήφανος και χαρούμενος για τον χαρακτήρα που έπλασα στην Πανδώρα. Το βιβλίο είναι Πανδωροκεντρικό, δεν είναι ένα μυθιστόρημα για τη μικροπολιτική στην ελληνική επαρχία ή που πάνε οι νέοι, αυτά είναι επιμέρους θέματα, το ζητούμενο είναι αυτός ο χαρακτήρας και κάθε χαρακτήρας είναι once in a lifetime. Ο καθένας μας είναι μοναδικός, δεν είναι εκπρόσωπος μιας γενιάς, ούτε καν ενός ζωδίου.
-Πιστεύετε ότι η Πανδώρα θα μείνει στην Ελλάδα ή θα φύγει;
-Άμα καταφέρω να σας κρατήσω μέχρι τέλους και φτάσετε στο τέλος του βιβλίου, θα δείτε ότι η πρόθεση της είναι όχι να μείνει στην Ελλάδα αλλά να μείνει…. Δεν θα σας πω, αφήστε το!
-Η Πανδώρα έχει τα άγχη που έχει η νέα γενιά, όπως π.χ. την ανεργία, το στεγαστικό, την αβεβαιότητα για το μέλλον. Εσείς βλέπετε ελπίδα για το μέλλον της γενιάς μας;
-Καταρχήν, πιστεύω ότι ο 21ος αιώνας θα είναι πιο ενδιαφέρων κι από τον 20ο, δηλαδή αυτά που θα συμβούν τις επόμενες δεκαετίες θα είναι απίστευτα και αντίθετα μεταξύ τους. Έχουμε για παράδειγμα τη λαίλαπα της κλιματικής καταστροφής που τώρα και με την εκλογή του Τραμπ, δεν ξέρουμε που θα οδηγήσει και είναι κατεμέ το υπ’αριθμόν “ένα” ζήτημα για τον πλανήτη. Έχουμε επίσης την τεχνολογική επανάσταση, η οποία πιστεύω ότι θα αλλάξει τελείως την κοινωνία.
-Η τεχνολογική επανάσταση σας ανησυχεί ως συγγραφέα;
-Όχι, στα @ρχίδι@ μου. Πρώτον, γιατί έχω γράψει 14 μυθιστορήματα και δεύτερον γιατί πιστεύω ότι οι τελευταίοι που κινδυνεύουν είναι οι καλλιτέχνες. Ούτε εσένα ως δικηγόρο θα σε ανησυχεί, ούτε εσένα ως δημοσιογράφο. Τα επαγγέλματα που θα εξαφανιστούν κατά την άποψη μου είναι τα διεκπεραιωτικά επαγγέλματα, δηλαδή οι άνθρωποι οι οποίοι απλώς κάνουνε μια δουλειά βασισμένη σε έναν αυστηρό λογάριθμο και αυτή τη δουλειά μπορεί να την κάνει μια έξυπνη μηχανή που ξέρει τον λογάριθμο.
Για παράδειγμα, ένας ταμίας, ένας σοφέρ, ένας οδηγός. Φοβάμαι μήπως είναι και ο ακτινολόγος, διότι κάνεις εξετάσεις και ο γιατρός σου που τον εμπιστεύεσαι, έχει δει στην καλύτερη 2.000 ασθενείς, ενώ το AI έχει data από εκατομμύρια ανθρώπους. Συνεπώς το AI έχει την δυνατότητα να κάνει σίγουρα ακριβέστερη διάγνωση.
Πάρα πολλοί άνθρωποι πιστεύω ότι θα πέσουν σε μια αεργία (όχι ανεργία) γιατί δεν θα έχουν τι να κάνουν, κι ακούω τον αντίλογο που λέει ότι «μα τι είναι αυτά;» Και ότι τον 19ο αιώνα υπήρχανε οι αμαξάδες, μετά βγήκαν τα Τραμ και γίνανε οι αμαξάδες οδηγοί Τραμ. Δεν είναι το ίδιο παιδιά, δεν το πιστεύω, διότι τα καινούργια επαγγέλματα που θα δημιουργηθούν απαιτούν τέτοια διανοητικότητα και τέτοια εξειδίκευση που δεν θα την κάνει ένας άνθρωπος, ο οποίος έχει ένα συγκεκριμένο διανοητικό βεληνεκές. Δεν έχουμε όλοι νοημοσύνη 150, η Πανδώρα έχει 144!
Αυτό που χαρακτηρίζει την δικιά μου γενιά και όχι τόσο την δικιά σας είναι το να περάσεις τη ζωή σου στο περίπου, εντός εκτός κι επί ταύτα, καταλαβαίνετε τι εννοώ…
“Ήτανε τόσο όσο οικογενειάρχες, τόσο όσο γκόμενοι, τόσο όσο επαγγελματίες, τόσο όσο κατεργαρέοι”
-Αυτός είναι και ένας δικός μου φόβος, θέλω να ζήσω και να βιώσω τη ζωή μου, να μην την διεκπεραιώσω απλά…
-Ξέρεις κάτι; Αυτό είσαι εσύ, κι είναι πολύ ωραίο που είσαι έτσι. Υπήρχαν στην εποχή μου πάρα πολλοί άνθρωποι οι οποίοι απλώς ήταν οι σουλατσαδόροι από τα 20 μέχρι τα 70 και κάνανε μια δουλειά στο δημόσιο και όχι μόνο, βγάζανε κάποια λεφτά, αυτά τους φτάνανε, κάνανε και καμιά άλλη δουλίτσα και διέκοπταν συνέχεια για τσιγάρο και καφέ. Ζούσανε απολύτως σχετικά τη ζωή τους. Ήτανε τόσο όσο οικογενειάρχες, τόσο όσο γκόμενοι, τόσο όσο επαγγελματίες, τόσο όσο κατεργαρέοι.
-Τα λεγόμενα «μερεμέτια»…
-Ναι, μπορούσες να περάσεις την ζωή σου έτσι. Δεν είχατε έναν θείο που δεν ξέρατε τι ακριβώς δουλειά κάνει; Που λες «αυτός πως βγάζει λεφτά»;
Αυτό δεν νομίζω ότι θα συμβαίνει πλέον. Από την άλλη μεριά, κάτι που σκέφτηκα για το μέλλον (το σκέφτηκα προχθές) είναι το εξής: ότι διάφοροι στούρνοι οι οποίοι βρίσκονται στην κορυφή της κοινωνικής και οικονομικής ιεραρχίας, διότι έχουν κληρονομήσει κάτι ή διότι έχουν εμπαίξει το κράτος ή διότι είναι απατεώνες, δεν θα υπάρχουνε πια. Δεν θα μπορείς να είσαι ο τύπος που έκανε μια μαγκιά σε συνεργασία με τον εφοριακό όπου πήρες λεφτά, τα επένδυσες κάπως, εκμεταλλεύτηκες μια ευκαιρία και έγινες πλούσιος.
“Είναι η πρώτη φορά στη ζωή μου που σκέφτομαι να κάνω σίκουελ”
-Ο αναγνώστης που θα κλείσει το βιβλίο της Πανδώρας τι θα θέλατε να πάρει μαζί του;
-Θα ήθελα να θέλει να διαβάσει τη συνέχεια. Είναι η πρώτη φορά στη ζωή μου που σκέφτομαι να κάνω σίκουελ. Δεν είμαι σίγουρος, αλλά και μένα μου λείπει ήδη η Πανδώρα. Τι θα γίνει μετά;
“Το βιβλίο είναι ζωντανός οργανισμός, πρέπει κάθε φράση σου να μην είναι ξεκάρφωτη, προϋποθέτει όλες τις προηγούμενες και οδηγεί στην επόμενη”
–Σε μία άλλη συζήτηση που είχαμε κάνει με κάποιον λαοφιλή συγγραφέα, είχε περιγράψει το παρελθόν ως μια αντιπυρική ζώνη, την οποία επιλέγουν αρκετοί συγγραφείς για να μην έρθουν σε αντιπαράθεση με τα σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα. Εσείς θεωρείτε ότι οι επιφανείς συγγραφείς είναι κατά κάποιο τρόπο υποχρεωμένοι να ασχολούνται με τα κοινωνικά φαινόμενα της εποχής τους;
-Δεν είσαι υποχρεωμένος να κάνεις τίποτα ως συγγραφέας, δηλαδή μπορείς να επιλέγεις θέμα το οποίο εσένα ιντριγκάρει και είναι ικανό να σε βάλει στον κόπο να γράψεις ένα μυθιστόρημα, διότι δεν είναι καθόλου απλή δουλειά. Είναι σαν να συναρμολογείς ένα μηχάνημα, γρανάζι-γρανάζι, ξαναχτίζεις ένα σπίτι, το οποίο να μπορεί να σταθεί πρώτο.
Το βιβλίο είναι ζωντανός οργανισμός, πρέπει κάθε φράση σου να μην είναι ξεκάρφωτη, προϋποθέτει όλες τις προηγούμενες και οδηγεί στην επόμενη. Για να μπεις σε αυτόν τον κόπο, οποίος διαρκεί ενάμιση χρόνο, πρέπει το θέμα ή το/τα πρόσωπο/α που έχεις πλάσει να σου αρέσουν πάρα πολύ, ειδάλλως τα βαριέσαι και τα αφήνεις.
Συνεπώς είναι τόσο μεγάλη η ανάγκη να έχεις μια σχέση με αυτόν τον κόσμο τον οποίο πλάθεις που το να σου πω εγω αν αυτός ο κόσμος είναι σήμερα, σε 100 χρόνια ή στον μεσαίωνα δεν σημαίνει τίποτα. Υπάρχουν καταπληκτικά βιβλία, για παράδειγμα ο Τερζάκης έχει γράψει την Πριγκιπέσα Ιζαμπώ, ένα αριστούργημα το οποίο διαδραματίζονταν στη φραγκοκρατία στην Πελοπόννησο. Δεν έχει σημασία η θεματολογία. Τώρα, αν κάποιος φοβάται να αγγίξει το σήμερα και πηγαίνει στο χθες για να μην εκτεθεί ο ίδιος με τις απόψεις του, δικαίωμα του. Ο συγγραφέας δεν είναι υποχρεωμένος να είναι γενναίος. Αν είναι γενναίος τόσο το καλύτερο, αλλά ούτε και να είναι επικοινωνιακός είναι υποχρεωμένος.
Εγώ είμαι ένα γαϊδουράκι που κουβαλάω το έργο μου, από αυτό θα κριθώ -όχι από το αν θα τα λέω καλά σε μια βιβλιοπαρουσίαση, αυτό είναι το τελευταίο. Μην το ξεχνάμε, το έργο μπορεί να είναι προέκταση του συγγραφέα, μπορεί η προσωπικότητα του συγγραφέα να αντανακλάται στο έργο, αλλά μπορεί να είναι και δειλός, εσωστρεφής. Δεν τον κάνει αυτό λιγότερο σημαντικό ως συγγραφέα.
-Είχατε πει σε μια συνέντευξη ότι ακούτε το Soundtrack του «Νονού» και γράφετε.
-Αυτό το είχα κάνει στην «Νίκη», έχω θέμα με τον Νονό. Το Νονός ΙΙΙ μου άρεσε πιο πολύ, μου άρεσε η ιστορία που δολοφονείται η Σοφία Κόπολα στα σκαλιά της Όπερας. Σε μια ταινία δεν θυμάσαι ακριβώς τι γίνεται. Την αίσθηση θυμάσαι, από μια ταινία, από ένα βιβλίο, από μια μουσική. Δεν σου μένουν οι λεπτομέρειες, αλλά η αίσθηση.
-Υπάρχει κάποιος συγγραφέας ή κάποιο συγγραφικό έργο το οποίο σας έχει επηρεάσει περισσότερο για το ύφος σας και την προσέγγιση σας στη λογοτεχνία του.
-Από τα ελληνικά μυθιστορήματα είναι ο Γιούγκερμαν. Τον έχω διαβάσει πέντε φορές. Οι βαριές επιρροές είναι όταν είσαι πολύ νέος. Με έχει επηρεάσει πάρα πολύ για παράδειγμα το Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν, τον οποίο σας προτείνω να διαβάσετε, είναι ένας συγκλονιστικός συγγραφέας. Γενικά, μην φοβάστε τα μεγάλα βιβλία. Τα μεγάλα βιβλία είναι πυλώνες του πολιτισμού και της αντίληψης μας για τα πράγματα.
-Βαριέστε να διαβάζετε;
-Καθόλου, αν βαριέμαι κάτι το αφήνω. Φροντίζω να διαβάζω τον χρόνο τέσσερα-πέντε ογκώδη μυθιστορήματα. Φέτος διάβασα πάλι το «ο Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας» και τώρα προσπαθώ να τελειώσω το «Τενεκεδένιο Ταμπούρλο». Μετά την ανάγνωση ενός μεγάλου βιβλίου χρειάζεται ένα μικρότερο!
-Η Θεσσαλονίκη πώς είναι στο μυαλό σας;
-Την θυμάμαι τη δεκαετία του ’90, όπου οι χαμουτζήδες την λέγαμε ερωτική πρωτεύουσα. Υπήρχε ένα καταπληκτικό μαγαζί που ήταν το πιο ωραίο μπουζουξίδικο που έχω δει στη ζωή μου. Θυμάμαι ένα βράδυ που είχα πάει με τον Βασίλη Βασιλικό. Εκείνος χόρευε ζεϊμπέκικο με το καπέλο και στο μαγαζί βρισκόταν και ο Γιώργος Παπανδρέου πριν γίνει πρωθυπουργός.
Θυμάμαι μια άλλη ιστορία με την Ναυσικά Γκράτσιου που με είχε πάει στα Κάστρα και πάλι είχε μπουζούκια. Η Ναυσικά Γκράτσιου για μένα είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της Θεσσαλονίκης. Την αγαπάω πάρα πολύ και λυπήθηκα όταν πέθανε, γιατί ήμουν στην Αμερική. Την αγαπούσα πάρα πολύ.
-Πώς αντιμετωπίζετε την κακή κριτική; Βάζετε και το μέιλ σας στα βιβλία…
-Τα αρνητικά μέιλ που μου έρχονται είναι κυρίως από εθνίκια. Νιώθω ότι εγώ είμαι λίγο υπεράνω κριτικής…. Παλιά νευρίαζα, πλέον δεν με ενδιαφέρει. Προτιμώ να τα χώσουν σε εμένα παρά να τα χώσουν στο οικογενειακό τους περιβάλλον, να γίνουν εκεί βίαιοι.
“Έχω συντονίσει το εσωτερικό μου ρολόι με το ρολόι της κοινωνίας”
-Πως νιώθετε όταν βλέπετε κάποιον να κρατάει το βιβλίο σας στο μετρό, στον δρόμο;
-Τεράστια χαρά, θρίαμβο. Εγώ δεν βγαίνω στην τηλεόραση πολύ συχνά. Αλλά μου μιλάνε ξέροντας ποιος είμαι και μου δημιουργεί έκπληξη. Νομίζω ότι -προσπαθώ να το εκφράσω με σεμνότητα- είμαι λαϊκός συγγραφέας. Λαϊκός στα αλήθεια, όχι τύπου άρλεκιν. Αυτά τα οποία σκέφτομαι και γράφω αφορούν πολύ κόσμο, άρα έχω συντονίσει το εσωτερικό μου ρολόι με το ρολόι της κοινωνίας ή έχει συντονιστεί μόνο του. Αυτό είναι η πιο μεγάλη δικαίωση και η πιο τεράστια απόλαυση.
-Πιστεύετε ότι μερικοί ενοχλούνται, όταν εκφέρετε πολιτική άποψη;
-Ναι, αλλά φαντάζομαι ότι σέβονται το γεγονός ότι δεν έχω κάποιο όφελος από αυτό. Είμαι πολίτης και πρέπει να έχω την άποψη μου, δεν λέω όμως απόψεις κάθε μέρα. Αν δεις αυτά που γράφω στα ΝΕΑ και στο Capital για την πολιτική επικαιρότητα της στιγμής δεν είναι τόσο συχνά. Γράφω κι άλλα.
-Αν δεν ήσασταν συγγραφέας, ποιο επάγγελμα θα επιλέγατε;
– Αν έπρεπε να διαλέξω άλλο επάγγελμα, θα γινόμουν Stand up Comedian!
-Τι θα θέλατε να πείτε σε κάποιον που θέλει να γράψει ένα βιβλίο; «Γράμμα σε έναν νέο συγγραφέα»…
-Να είναι σίγουρος ότι θέλει πάρα πολύ, να διαβάσει οτιδήποτε του πέσει στα χέρια. Να διαβάσει λογοτεχνία, κλασική λογοτεχνία, Ντοστογέφσκι, Μπαλζάκ, Φλομπέρ και να μπλέκεται με καταστάσεις, δηλαδή να την ψάχνει τη ζωή του, εγώ αυτό το είχα και το έχω ακόμα!
Να θέλει να μπει σε όλα τα σπίτια, να συναντήσει όλους τους ανθρώπους, να μοιραστεί, να ακούσει, να μάθει και να πει και να μπει σε διάλογο επί της ουσίας με όποιον είναι απέναντι του, γιατί ο κάθε άνθρωπος σίγουρα έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία να διηγηθεί, τουλάχιστον μία. Και για να κλείσω αποσπασματικά, θα πω πως το να γράφεις είναι ένας τρόπος να αγαπάς τους ανθρώπους.
Συνέντευξη: Βαγγέλης Λαζαρίδης, Βασίλης Ιατρούδης & Αφροδίτη Κεραμέως
