Στους Έλληνες αρέσει να σπάνε ρεκόρ, τους αρέσει να έχουν την πρωτιά. Μα πάνω από όλα τους αρέσει να λένε ότι σπάνε τα ρεκόρ. Δεν ξέρω αν εννοούμε διαφορετικά τη πρωτιά στην ελληνική γλώσσα (αν και τα λεξικά δεν αποδεικνύουν κάτι τέτοιο), αλλά με μία αντικειμενική ματιά θα συμφωνούσα ότι είμαστε πρώτοι, αλλά πρώτοι από το τέλος. A win is win; Η σωστή απάντηση είναι όχι. Το αντιφατικό είναι όμως, ότι κάποιες πρωτιές δεν μας ενδιαφέρει να τις προωθήσουμε. Φέρνω ξανά στο προσκήνιο το όνομα Θανάσης Κουκάκης: ο πρώτος Ευρωπαίος πολίτης που έχει πιστοποιηθεί από το Citizen Lab ότι μολύνθηκε με το spyware Predator. Ακολουθεί μετάφραση, μείνετε μαζί μου!
Predator
Αν και σημείο των καιρών και πολλάκις θέμα της επικαιρότητας μετά το σκάνδαλο υποκλοπών που συγκλόνισε, όχι μόνο το πανελλήνιο, αλλά την ευρωπαϊκή ένωση και εν τέλει θορυβήθηκαν εξαιτίας μας και οι ΗΠΑ, δεν φαίνεται πολλοί να αντιλαμβάνονται τι είναι το λογισμικό κατασκοπίας ή αλλιώς spyware Predator.
Spyware, σε απλά ελληνικά πάντα, ονομάζουμε ένα είδος κακόβουλου λογισμικού το οποίο τρυπώνει κρυφά σε έναν υπολογιστή χωρίς να το ξέρει ο χρήστης και εκτελείται στο προσκήνιο χωρίς να το γνωρίζει. Φανταστείτε, δηλαδή, έναν κατάσκοπο να σας ακολουθεί παντού από πίσω, να βλέπει πού ψωνίζετε, πού τρώτε, τι ενδιαφέροντα έχετε, από πού ενημερώνεστε, αλλά στον κυβερνοχώρο. Τα αποτελέσματα λοιπόν δεν είναι και τόσο ευχάριστα για αυτόν τον χρήστη.
Έτσι λειτουργεί και το λογισμικό Predator. Κατασκευασμένο στη Βόρεια Μακεδονία, από τη start-up Citrox το 2017, εξαγοράζεται το 2018 από τον Ταλ Ντίλιαν έναντι 5.000.000 δολαρίων. Πρόκειται για πρώην διοικητή της «unit 81», δηλαδή μίας επίλεκτης μονάδας τεχνολογίας που υπάγεται στις μυστικές υπηρεσίες του ισραηλινού στρατού. Και ως fun fact, το Ισραήλ θεωρείται η παγκόσμια υπερδύναμη στις παρακολουθήσεις, για αυτό μην εκπλαγείτε αν κάνοντας έρευνα περί του θέματος σκοντάψετε πάνω από μία φορά στο όνομα του!
Το 2019 δημιουργείται μία σύμπραξη εταιριών κατασκοπευτικού λογισμικού ή αλλιώς Star Alliance Group, γνωστή και ως Intellexa, με επικεφαλής τον Ταλ Ντίλιαν. Πλέον, αυτή η εταιρεία εμπορεύεται το Predator. Γιατί, όμως δίνουμε βάση στο συγκεκριμένο λογισμικό;
Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν αναπτυχθεί και αναπτύσσονται διάφορα είδη κασκοπευτικού λογισμικού. Το συγκεκριμένο θεωρείται ένα από τα πιο επικίνδυνα, καθώς από ένα απλό κλικ σε ένα τυχαίο λίνκ, χωρίς να χρειαστεί δηλαδή να τοποθετήσεις με δική σου πρωτοβουλία κάπου τα στοιχεία σου, αλλά απλώς πατώντας τον σύνδεσμο, η συσκευή σου καθίσταται υποχείριο όργανο στα χέρια του κατόχου του λογισμικού.
Συνήθης πρακτική είναι τέτοια λογισμικά να αγοράζονται από τις κυβερνήσεις με την αιτιολογία της καταπολέμησης των κακοποιών στοιχείων. Δυστυχώς, καθώς πρόκειται για αναδυόμενη τεχνολογία δεν υπάρχει επαρκές νομικό πλαίσιο σε κάθε χώρα για να ελέγχει την αγορά της και τη χρήση της από εταιρείες ή κυβερνήσεις.
PredatorGate
Αρχίζω γυρνώντας στο παράδειγμα του Ισραήλ, μίας και θεωρώ ότι ίσως βοηθήσει να ξεκαθαριστεί η γενικότερη εικόνα που υπάρχει και στην Ελλάδα. Εκεί παρατηρείται το φαινόμενο να ιδρύονται διάφορες start-ups έχοντας και ως αντικείμενο την κατασκευή κατασκοπευτικού λογισμικού. Έπειτα, οφείλουν να περάσουν τον έλεγχο της ισραηλινής κυβέρνησης τόσο κατά τη δημιουργία όσο και κατά τη χρήση του λογισμικού, έλεγχος ο οποίος μετά από παγκόσμιες πιέσεις έχει γίνει υποτίθεται πιο αυστηρός.
Τίποτα δεν εμποδίζει όμως τις επιχειρήσεις αυτές να αλλάξουν έδρα και να ξεπεράσουν τους σκοπέλους αυτούς, στη παραγωγική τους διαδικασία. Το αποτέλεσμα; Η κυβέρνηση αγοράζει πολλές φορές αυτά τα λογισμικά και τα χρησιμοποιεί με κεκαλυμμένο αλλά απώτερο στόχο τον έλεγχο οποιαδήποτε ανεπιθύμητης και επικίνδυνης πηγής πληροφοριών. Κρατήστε το παράδειγμα.
Το 2019, μόλις εξελέγη η κυβέρνηση της ΝΔ υπό την προεδρία του Κυριάκου Μητσοτάκη, η πρώτη του κίνηση ήταν να μεταφέρει την ΕΥΠ (Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών) υπό την άμεση εποπτεία του. Κρατήστε και αυτό.
Με τον όρο PredatorGate, αναφερόμαστε στο σκάνδαλο υποκλοπών που αναδείχθηκε στην Ελλάδα, αρχικά μέσω της παράνομης παρακολούθησης του κινητού του Θανάση Κουκάκη τουλάχιστον κατά το διάστημα 12 Ιουλίου με 24 Σεπτεμβρίου 2021. Γνωστός δημοσιογράφος, υπεύθυνος για αποκάλυψη αρκετών σκανδάλων, όταν πλέον αντιλαμβάνεται ότι κάτι πάει λάθος με το κινητό του στρέφεται στη ΑΔΑΕ ( Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών) τον Αύγουστο του 2020.
Και ως δια μαγείας λίγους μήνες μετά, τον Μάρτιο του 2021, τροποποιείται ο νόμος για τις παρακολουθήσεις δίνοντας τη δυνατότητα σε αυτούς που παρακολουθούν να έχουν το ακαταδίωκτο και στερώντας ταυτόχρονα από αυτούς που παρακολουθούνται έστω και για λόγους εθνικής ασφαλείας το δικαίωμα να λαμβάνουν γνώση εκ των υστέρων. Η ΑΔΑΕ δεν βρήκε μόλυνση. Το Citizen Lab, όμως, που έχει ως ερευνητικό στόχο τον εντοπισμό ψηφιακών απειλών κατά πολιτών, όπως και την παρακολούθηση της εξάπλωσης της μισθοφορικής βιομηχανίας λογισμικών κατασκοπίας, όχι μόνο βρήκε αλλά μετά ακολουθούν και άλλες εκθέσεις από τη Google επιβεβαιώνοντας παράνομη δραστηριότητα του Predator στην Ελλάδα.
Αν και οι δημοσιογράφοι επέμεναν ότι σίγουρα υπάρχουν και άλλα θύματα τέτοιου είδους διέρρευσης προσωπικών δεδομένων, η κυβέρνηση και η δικαιοσύνη, ολιγωρούσαν ή αρνούνταν ότι πρόκειται για εθνικό πρόβλημα. Μέχρι που το 2022 ο πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής, Νίκος Ανδρουλάκης κατήγγειλε σε μηνυτήρια αναφορά του στον Άρειο Πάγο ίδια απόπειρα μόλυνσης του κινητού του. Έκτοτε, πολλά γνωστά ονόματα έχουν προβεί σε παρόμοιες καταγγελίες.
Που είμαστε σήμερα
Από το 2022, υπήρξε δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης, που «ανάγκασε» την ΑΔΑΕ να προβεί σε περαιτέρω ελέγχους σχετικά με τις καταγγελίες παρακολούθησης. Πολλές αλλαγές παρατηρήθηκαν στις συνθέσεις του οργάνου αλλά και παραιτήσεις. Φυσικά, επειδή δεν φημιζόμαστε για την αποτελεσματική διεκπεραίωση των έργων που αναλαμβάνουμε, ενεπλάκη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η επιτροπή Pega έρχεται στην Ελλάδα, και το 2023 κρίνει με τελική της αναφορά ότι υπάρχουν παραβιάσεις του νόμου της ΕΕ και προτείνει συστάσεις.
Επίσης, τον Φλεβάρη του τρέχοντος έτους, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κρίνει ότι το κράτος δικαίου στην Ελλάδα υπολειτουργεί, χαρακτηριζόμενο από παράνομη χρήση spyware με στόχο δημοσιογράφους, εκβιασμό δικαστικών λειτουργών και καταχρηστικές ασκήσεις αγωγών από μέλη του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος ( SLAPPs), αλλά και εργαλειοποίηση του όρου εθνική ασφάλεια.
Σημαντικό βήμα θεωρείται για πολλούς ότι μόλις πριν ένα μήνα κρίθηκε αντισυνταγματικός ο νόμος περί παρακολουθήσεων, όπως τροποποιήθηκε το 2021. Το ΣΤΕ έκρινε ότι είναι υπέρμετρο το μέτρο της καθολικής απαγόρευσης ενημέρωσης όσων θίγονται τα δικαιώματά τους από παρακολουθήσεις.
Μαθήματα προς εκμάθηση;
Η κυβέρνηση αρνείται ότι έχει οποιαδήποτε εμπλοκή στις παρακολουθήσεις με κατασκοπευτικά λογισμικά. Αρνείται την εμπλοκή του δημοσίου με ιδιώτες που προσπαθούν να βγάλουν ψωμί από κλοπές δεδομένων. Το κατά πόσο κάτι τέτοιο ισχύει τη στιγμή που η αγορά κατασκοπευτικών λογισμικών, δεν είναι κάτι που συμβαίνει από ιδιώτες, αφού το κόστος είναι υπέρογκο, αλλά και ακόμα και για τη χρήση τους από ιδιώτες απαιτείται άδεια από ανάλογους δημόσιους φορείς, είναι απορίας άξιο.
Αλλά μιας και φτάσαμε στο τέλος της ανάλυσης, σας καλώ να ενώσετε το πάζλ από τα στοιχεία που σας είπα να κρατήσετε. Μήπως, τελικά, με τις παρούσες συνθήκες, όπως έχουν διαμορφωθεί, οδεύουμε σε κράτος στυλ Ισραήλ; Μήπως η μόδα είναι η τάξη και η ηθική in cognito;
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο καθένας μας μπορεί, ακόμα, να κρίνει ελεύθερα επί αυτού.
