14 Μαρτίου 2022
Το τέρας του πολέμου κυριεύει ξανά την Ευρώπη. Την ώρα που οι ρωσικές βόμβες σκεπάζουν τον ουρανό των μεγαλύτερων πόλεων της Ουκρανίας, η Ευρώπη αναζητά τη νέα της ταυτότητα που θα την ξυπνήσει από τον λήθαργο δεκαετιών και θα την επανατοποθετήσει στο επίκεντρο της διεθνούς γεωπολιτικής σκακιέρας.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, μία άνανδρη πολεμική επιχείρηση ενός απονενοημένου δικτάτορα, που σέρνει μαζί του, χιλιάδες παραπλανημένους στρατιώτες, δεν θα μπορούσε να μείνει αναπάντητη από την Ενωμένη Ευρώπη. Η βίαιη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, θυμίζει άλλες εποχές, τότε που η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία, αφού υπέγραψε συμφωνητικό διχοτόμησης της χώρας με την ΕΣΣΔ, με αφορμή την ύπαρξη γερμανικών πληθυσμών στα δυτικά σύνορα της Πολωνίας…Sounds familiar;
Η ΕΕ έδειξε πρωτοφανή αντανακλαστικά, δεδομένης της διαχρονικής αναποφασιστικότητας της στο ζήτημα λήψης κορυφαίων αποφάσεων. Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, σε σχεδόν πλήρη ταύτιση με τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, «γονατίζουν» τη ρωσική οικονομία, η οποία κινδυνεύει να μην μπορέσει να αποπληρώσει τις δανειακές της υποχρεώσεις, ύψους 30 δις δολαρίων στα μέσα Απριλίου.
Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις, οι «27» στοιχήθηκαν πίσω από τη σκληρή γραμμή των Βρυξελλών που δεν περιορίστηκε μόνο σε δηλώσεις αποτροπιασμού, αλλά συνέβαλε με απτά χρηματοδοτικά εργαλεία στο ταμείο της ουκρανικής αντίστασης. Η πλειοψηφία των χωρών μάλιστα, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, τήρησε υπεύθυνη στάση, αποστέλλοντας πολεμικό υλικό και ανθρωπιστική βοήθεια προς ενίσχυση του ουκρανικού μετώπου απέναντι στον ξένο εισβολέα.
Η ευρωπαϊκή άμυνα πρέπει να προχωρήσει
Η συζήτηση για την αμυντική ανεξαρτησία της Ευρώπης και τον λεγόμενο «ευρωστρατό» που θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς το ΝΑΤΟ, έχει ανοίξει με μπροστάρη τον Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος δείχνει με τη στάση του ότι στη μετα-Μέρκελ εποχή είναι ικανός να ηγηθεί μίας τέτοιας πρωτοβουλίας.
Η σημαντικότερη όμως εξέλιξη που καταγράφηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο από την ημέρα έναρξης του πολέμου στην Ουκρανία, ήταν φυσικά η στροφή 180ο της Γερμανίας και το εξοπλιστικό πρόγραμμα ύψους 100 δις ευρώ που ανακοίνωσε, καταχειροκροτούμενος, σε μία ιστορική ομιλία στη Bundestag, ο Όλαφ Σολτς. Η 27η Φεβρουαρίου του 2022 θα μείνει στα χρονικά ως η ημέρα που η Γερμανία ξόρκισε τα φαντάσματα του παρελθόντος, εγκαταλείποντας ένα αμυντικό δόγμα που οι ρίζες του χρονολογούνταν από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου.
Χώρες ιστορικά ουδέτερες, όπως η Φινλανδία, η Σουηδία και η Ελβετία, όχι απλά ευθυγραμμίστηκαν με την ευρωπαϊκή γραμμή στο θέμα των κυρώσεων, αλλά οι δύο πρώτες βρήκαν μάλιστα την ευκαιρία να ζητήσουν εκ νέου την επιτακτική προσχώρησή τους στο ΝΑΤΟ, υπό τον φόβο του ρωσικού επεκτατισμού.
Η λύση βέβαια στο πρόβλημα της αμυντικής αυτάρκειας της Ευρώπης δεν είναι η δρομολόγηση ράλι εξοπλισμών, ούτε η επιστροφή σε ψυχροπολεμικές πολιτικές του περασμένου αιώνα που έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Η νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στη γηραιά ήπειρο προϋποθέτει όμως την αμυντική χειραφέτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ, ώστε να μπορεί να υπερασπιστεί από μόνη της τα ευρωπαϊκά σύνορα από κάθε λογής αναθεωρητές και εξωτερικές απειλές.
Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η πρόσφατη ελληνογαλλική συμφωνία που εκτός από την προμήθεια υπερσύγχρονων φρεγατών Belharra στο Πολεμικό μας Ναυτικό, προβλέπει και την αμυντική συνδρομή, σε περίπτωση που ένα από τα δύο συμβαλλόμενα κράτη δεχτεί επίθεση εντός της επικράτειάς του.
Το ενεργειακό ζήτημα… ψάχνει λύσεις
Στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής των Βερσαλλιών, το σημείο «τριβής» μεταξύ των «27» ήταν, όπως αναμενόταν, η στάση που θα κρατήσει η Ένωση απέναντι στο κύμα ανατιμήσεων που προκύπτουν κατά κύριο λόγο στην ενέργεια, απότοκο και της ρωσικής εισβολής και της αναταραχής που προκλήθηκε στις αγορές. Γερμανία και Ολλανδία προέβαλαν σθεναρή αντίσταση στο αίτημα των βαλτικών χωρών για οριστική και άμεση εγκατάλειψη των ρωσικών υδρογονανθράκων, καθώς το ενεργειακό μείγμα αμφοτέρων βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο ρωσικό αέριο.
Και πράγματι, η Ευρώπη δεν είναι ακόμη έτοιμη να κόψει τον ομφάλιο λώρο με τη Ρωσία, όσο κι αν οι συνθήκες το επιτάσσουν, όπως παραδέχτηκε μεταξύ άλλων και ο ίδιος ο Πρόεδρος Μπάιντεν. Η επιλογή της Άνγκελα Μέρκελ να συσφίξει ακόμα περισσότερο τους δεσμούς εξάρτησης στην ενέργεια μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας, τα προηγούμενα χρόνια, ήταν ίσως το μεγαλύτερο ατόπημα της 16χρονης παραμονής της στην Καγκελαρία.
Η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα Βον Ντερ Λάιεν προανήγγειλε σχέδιο οριστικής απεξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες έως το 2027 και σε αυτό το κομμάτι η χώρα μας θα μπορούσε να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο. Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου επεκτείνεται και στον ενεργειακό τομέα με την Ελλάδα να έχει όλα τα εχέγγυα να μετατραπεί σε κέντρο υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από την αφρικανική ήπειρο και τα Εμιράτα.
Ταυτόχρονα, η ελληνική διπλωματία δεν θα μπορούσε να βρει πιο κατάλληλη ευκαιρία για να πιέσει καταστάσεις και να βγάλει από τον πάγο το σχέδιο κατασκευής του αγωγού East Med, αποδεικνύοντας ότι είναι πραγματικά μια βιώσιμη λύση για την ενεργειακή αυτάρκεια της Ευρώπης.
Όσον αφορά όμως το άμεσο μέλλον, οι ευρωπαίοι αν και συμφώνησαν στην ανάγκη λήψης μέτρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ανάσχεση του κύματος της ακρίβειας, διαφώνησαν στην πρόταση των χωρών του Νότου για έκδοση κοινού ευρωομολόγου, παρόμοιου με το Next Generation EU που ήταν αποτέλεσμα των συνεπειών της πανδημίας. Ο Βορράς εξέφρασε φόβους ότι μία τέτοια κίνηση θα έθετε σε κίνδυνο τη δημοσιονομική σταθερότητα των κρατών-μελών και θα εκτόξευε το δημόσιο χρέος ορισμένων σε μη ελεγχόμενα επίπεδα.
Παρόλα αυτά, ο πληθωρισμός «τρέχει», οι τιμές έχουν πάρει την ανιούσα πλέον και στα τρόφιμα και τα όποια μέτρα στήριξης που συζητήθηκαν στις Βερσαλλίες αναμένεται να συγκεκριμενοποιηθούν στην επόμενη προγραμματισμένη, αυτή τη φορά Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το διήμερο 24-25 Μαρτίου στις Βρυξέλλες.
