Πέντε λεπτά. Τόσο χρειάστηκε για να διασφαλίσω δυο εισιτήρια για το masterclass του Wim Wenders στη Στέγη Ωνάση, πριν εξανεμιστούν όλα και οδηγηθούμε σε ένα ακόμη sold out (τι πιο σύνηθες να συμβεί εξάλλου, στην Ελλάδα του 2025;). Αγωνία, άγχος, τρεις συσκευές, πολλά και αλλεπάλληλα refresh μετά, τα είχα καταφέρει: θα έβλεπα έναν από τους πιο αγαπημένους μου κινηματογραφικούς σκηνοθέτες από κοντά.
Θα μπορούσε να πει κανεις ότι ήμουν οργανωμένη ή απλώς τυχερή. Κάποια πράγματα είναι meant to be όπως μας είπε ο ίδιος ο Βέντερς, με αφορμή το “Παρίσι, Τέξας”. Ας τα πάρουμε λοιπόν από την αρχή.
Το masterclass, που θα γινόταν σε μια μικρή αίθουσα στον 4ο όροφο του κτιρίου στην Συγγρού, ξεκινούσε 17:00. Ο Βιμ είχε ήδη σταθεί έτοιμος στην πόρτα στις 16:59. Σαν σωστός Γερμανός, όπως ορθά παρατήρησε η φίλη μου η Φαίδρα, που ήταν μαζί μου.
Το θέμα της ομιλίας, στο πλαίσιο μιας γενικότερης θεματικής στη Στέγη, ήταν η οικογένεια. Έννοια παρεξηγημένη (;), ειδικότερα εάν σκεφτούμε τα επίφοβα (debate wise) επερχόμενα οικογενειακά τραπέζια των εορτών, αλλά και έννοια που ευτυχώς, επιδέχεται πλέον πληθώρα ερμηνειών.Ο Βέντερς επέλεξε να εστιάσει αρχικά σε μία άλλη έκφανση της σύγχρονης μορφής της δηλαδή την οικογένεια, ως αιτία ψυχανάλυσης. Για αυτό επέλεξε να μας δείξει μια σκηνή από το “Παρίσι, Τέξας”.
“Wenn das Kind, Kind war” (όταν το παιδί, υπήρξε παιδί) ξεκινάει μια άλλη ταινία από το σύμπαν του, “τα Φτερά του έρωτα” (“der Himmel über Berlin” ο ουρανός πάνω από το Βερολίνο δηλαδή, ο μάλλον προτιμότερος γερμανικός τίτλος) αξιοποιώντας έναν στίχο του Ρίλκε, του ποιητή που ανέδειξε την ομορφιά μιας, ομολογουμένως, όχι και τόσο όμορφης γλώσσας.
Όταν λοιπόν ο Χάντερ (Hunter Carson) υπήρξε παιδί, μεγάλωνε με τους θείους του. Οι άλλοτε ευτυχισμένοι και ερωτευμένοι γονείς του, είχαν χωρίσει, τον άφησαν, χωρίς κανείς να ξέρει πού βρίσκονται. Απρόσμενα και από το πουθενά, εμφανίζεται ο πατέρας του, Travis (Harry Dean Stanton) και ξεκινάνε μαζί ένα ταξίδι αναζήτησης, επανασύνδεσης και, τελικά, συγχώρεσης.
Πολύ σύντομα, ανακαλύπτουν τη μητέρα, Jane (Natassja Kinski), φιγούρα αποτυπωμένη στην ιστορία του κινηματογράφου, με ένα εκθαμβωτικό, φουξ πουλόβερ. Ο Βέντερς δεν επιλέγει να μας δείξει την πασίγνωστη σκηνή αλλά την ακριβώς επόμενη: όπου ο Τράβις συγκλονισμένος που ξαναείδε την Τζέιν, πίνει και καταλήγει να εξομολογείται στον γιο του, την ιστορία της δικής του μητέρας.
Η θέση πατέρα και γιου στη σκηνή, σε καναπέ και πολυθρόνα αντίστοιχα, αποτελεί ξεκάθαρη ψυχαναλυτική-φροϋδική αναφορά, όπως μας αποκάλυψε ο σκηνοθέτης.
Στην εν λόγω εξομολόγηση, κρύβεται επίσης ένα “χαϊκού” που αφορά τον τίτλο της ταινίας και συγκεκριμένα το κόμμα σε αυτόν. Η ιστορία του Χάντερ αφορούσε την απόσταση που χώριζε τους δικούς του γονείς, τη ντροπή που ένιωθε η μητέρα του, όταν ο πατέρας του έκανε πλάκα με την καταγωγή της. Όλη η δυσφορία της μητέρας του κρυβόταν σε αυτό το κόμμα ανάμεσα στο “Παρίσι” και το πού τελικά βρισκόταν, όχι δηλαδή στην Γαλλία, αλλά στο “Τέξας”.
Η τελειότητα μάλλον όντως βρίσκεται στις λεπτομέρειες. Μετέπειτα μάλιστα στην ταινία, στην αφήγηση του Τράβις, φαίνεται ένα δάκρυ να κυλάει και τελικά να στέκεται στο πηγούνι της Τζέιν. Αυτό μαζί με τη σκηνή που ο Χάντερ και ο Τράβις, περπατάνε αντικριστά μετά το σχολείο, είναι από τα τελειότερα πράγματα που έχω δει στο σινεμά.
(Μετά το κόμμα και μια παρένθεση: το να συνυπάρχεις σε ένα δωμάτιο με έναν σκηνοθέτη κατά την προβολή ενός μεγάλου του έργου και το να το κοιτάτε ταυτόχρονα είναι πράγματι κάτι το μοναδικό, κάτι που δύσκολα μπορώ να περιγράψω.)
Ο Βέντερς αισθάνεται μια προσωπική σύνδεση με τη σκηνή αφού αργότερα πληροφορήθηκε ότι η τοποθεσία όπου γυρίστηκε είναι μια κωμόπολη ονόματι Westhoff. Westhoff τυχαίνει να είναι επίσης το πατρικό επώνυμο της γιαγιάς του, και μάλιστα από την πλευρά του πατέρα του, κάτι που έκανε να δει τον εαυτό του παιδί, στον μικρό Χάντερ. Some things are just meant to be, right? Right Wim.
Κι αν ήταν μόνο το επίθετο της γιαγιάς που ήταν meant to be σε αυτή την ταινία! Είναι μερικές φορές που απλώς τα πάντα δουλεύουν: μέχρι και τα χρώματα του ουρανού του Τέξας όταν ο Τράβις οδηγεί μακριά στην τελευταία σκηνή. Ένα τέλος που απελπισμένα ήθελαν να αλλάξουν οι αμερικανοί παραγωγοί που δεν αντέχουν αν δεν έχουν το f*cking happy ending τους. Ο ίδιος έμεινε ωστόσο προσηλωμένος στο όραμά του, λέγοντάς μας ότι “Κάθε ιστορία, όπως και κάθε οικογένεια, έχει τη δική της αλήθεια. Δεν τα πειράζεις αυτά”.
Η δεύτερη ταινία που επέλεξε να αναλύσει, και χαρακτήρισε μάλιστα ως “την πιο φιλόδοξή του”, μου διέφευγε. Πρόκειται για το “Until The End Of The World”, ένα επίσης οδοιπορικό ταξίδι που εν προκειμένη συνδυάζεται με στοιχεία sci-fi, αφού σκοπός του ταξιδιού είναι η περισυλλογή εικόνων σε ένα ζευγάρι γυαλιών-εφεύρεσης, η οποία θα χάριζε στην τυφλή πρωταγωνίστρια-μητέρα της οικογένειας, την όρασή της.
Ξεχωρίζει και πάλι, η προσωπική του σύνδεση και με αυτή του την ταινία. Η αγαπημένη του θεία, Edith, και ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους της ζωής του, ήταν τυφλή. Προσπαθούσε ως παιδί να μπει στη θέση της κλείνοντας τα μάτια του για ώρες, μαθαίνοντας τη γραφή μπράιγ, ενώ η θεία του από πλευράς της “έβλεπε” όλες τις ταινίες του καταλαβαίνοντας της μάλιστα καλύτερα από πολλούς που έχουν όραση, όπως χαρακτηριστικά μας είπε.
Διαπίστωσα μετέπειτα ότι η ταινία έχει λάβει μέτριες κριτικές, περίμενα καλύτερες, αποπροσανατολισμένη ίσως από τις βαθιά συγκινητικές σκηνές που επέλεξε να μας δείξει.
Η ιδέα αυτή του μοιράσματος εικόνων ταξιδιών μου δημιούργησε άμεσα έναν συνειρμό: αυτόν ενός group chat όπου όταν ένα μέλος μιας οικογένειας ταξιδεύει, πλημμυρίζει με στιγμιότυπα τους υπόλοιπους, για να αποτελέσουν και εκείνοι με έναν τρόπο, κομμάτι της εμπειρίας. Με θυμήθηκα ακόμη, να παίρνω βιντεοκλήση τη μαμά μου μόλις βρέθηκα στο Απέραντο Γαλάζιο της Αμοργού ή στο μπαλκόνι της φιλαρμονικής του Αμβούργου.
Ο Βέντερς μέσω αυτής της ταινίας, μου επαναπροσδιόρισε την οικογένεια: ως τους ανθρώπους που σου γεννούν την ανάγκη να τους νιώθεις δίπλα σου κάθε στιγμή, και να θέλεις να μοιραστείς μαζί τους καθετί όμορφο ή έστω- ό,τι χωράει από αυτό σε μία οθόνη κινητού ή και στα μαγικά γυαλιά της ταινίας.
Επειδή δυστυχώς δεν έφτασε ο χρόνος (ποιος βάζει χρονόμετρο στον Βέντερς ρε παιδιά;) δεν πρόλαβε να αναλύσει το πιο πρόσφατο “Perfect Days” του, μια ωδή στην απρόσμενη ομορφιά της ρουτίνας μέσα από την ζωή του Hirayama, καθαριστή δημοσίων τουαλετών στο Τόκιο. Καθώς πρόκειται για μια ως επί το πλείστον, “μοναχική” ταινία, θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να μαθαίναμε τη σύνδεση με το θέμα, από την οπτική του.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η εν λόγω ταινία αποτελεί φόρο τιμής στον Yasujirō Ozu, τον οποίο ανέφερε και στην αρχή του masterclass: “Όταν είχα την πρώτη μου εμπειρία με τον Όζου, δεν περίμενα ότι θα αναγνώριζα τον δικό μου πατέρα σε μια ιαπωνική ταινία καλύτερα από οποιαδήποτε γερμανική, ευρωπαϊκή ή αμερικανική ταινία μέχρι τότε.”
“Δεν έχουμε καμία άλλη γνώση τόσο βαθιά και πρωταρχική όσο αυτή της οικογένειας”, είναι η φράση με την οποία κατέληξε την ομιλία του ο μεγάλος δημιουργός. Νομίζω πως δύσκολα διαφωνεί κανείς μαζί του.
Λίγο καιρό μετά, αν θα με ρωτήσει κανείς τι μου έμεινε από εκείνη τη μια ώρα που συνυπήρξα στο ίδιο δωμάτιο με τον Βιμ Βέντερς, αυτό θα είναι ένα χρώμα: το λευκό. Και συγκεκριμένα το λευκό των μαλλιών του, καθώς και των λευκών σελίδων με τις σημειώσεις που κρατούσε (που ήλπιζα αλήθεια, να μην τελειώσουν) που έλαμπαν, μόλις τα φώτα έσβηναν ώστε να δούμε ένα απόσπασμα από τις ταινίες του. Άλλωστε το σινεμά δεν είναι η τέχνη που ζει στο σκοτάδι;
