(Ακολουθεί άρθρο του 2021)
Η χώρα μας φέτος γιορτάζει τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση και τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Με αφορμή την ιστορική επέτειο, αποφάσισα να παραθέσω μερικά βιβλία που αξίζει να διαβαστούν. Ειδικότερα σήμερα, όπου επί του θέματος υπάρχει ατελείωτη βιβλιογραφία, γεμάτη διαφορετικές απόψεις. Είναι, σίγουρα μια περίοδος που έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα, τόσο κατά τα προεπαναστατικά χρόνια όσο και στα χρόνια που ακολούθησαν. Προτίμησα να γράψω λίγα λόγια για κάθε βιβλίο, έτσι ώστε ο αναγνώστης του άρθρου να αποφασίσει για ποιο βιβλίο θα αναζητήσει περισσότερες πληροφορίες.
#1 – Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη
Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα της Ελληνικής Επανάστασης, αν και κατά πολλούς αμφισβητείται η εγκυρότητα του έργου, καθώς το πρωτότυπο κείμενο δεν διασώζεται. Κατά τα άλλα, είναι ένα από τα γνωστότερα κείμενα για τον αγώνα της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας.
“Ἤρθετε ἐσεῖς οἱ μεγάλοι μας πολιτικοί να μᾶς λευτερώσετε, ὅταν σηκώσαμεν την ἐπανάστασιν μόνοι μας κι’ ἀγωνιζόμαστε της πρῶτες χρονιές με τους σημαντικούς τῆς πατρίδος μας πολιτικούς -φαίνεται ὁ ἀγῶνας ἐκεῖνος κι’ ὁ πατριωτισμός καὶ ἡ ἀδερφοσύνη ὀποὔχαμεν ἀναμεταξύ μας. Ὅταν κοπιάσετε ἐσεῖς, μᾶς γυμνάσετε την διχόνοια, μᾶς φέρατε της φατρίες και τ’ ἄλλα τ’ ἀγαθά˙ και κακοβάλετε τὸ δυστυχησμένο ἀθῶον ἔθνος. Πρωτόηφερες την διχόνοιαν ἐσύ, Κύριε Μαυροκορδᾶτε, κι’ ἀπό αὐτό ἄλλοι καπεταναῖοι πῆγαν ὀπίσου εἰς τούς Τούρκους, ἄλλους ἤθελες μέ τούς νόμους σου νά τούς σκοτώσῃς. Θά σκότωνες τόν Καραϊσκάκη˙ ποῦ θα τον εὕρισκε ἡ πατρίδα, ὅταν ξαναγιόμωσε Τουρκιά; Δεύτερος ἔρχεσαι ἐσύ, κύριε Κωλέτη˙ θα σκότωνες τον Δυσσέα -και ὕστερα δεν γλύτωσε ἀπο σένα˙ ποῦ θα το ν εὑρίσκαμεν μ’ ἕναν τεσκερέ να διώξῃ δώδεκα χιλιάδες Τούρκους, ὁποὖταν περισσότεροι ἄλλοι εἰς το Γριπονῆσι και Ρωπό κι’ ἀλλοῦ, και πρόσμεναν κι’ αὐτείνη την δύναμιν ν’ ἀφανίσουν ὅλη την Ἑλλάδα, κι’ αὐτό τους νέκρωσε ὅλα τους τα σκέδια; Ἂν ἦταν κακοί στρατιωτικοί ἐκεῖνοι κ’ ἐσεῖς καλοί πολιτικοί, τους κάνετε κι’ αὐτούς κι’ ὅλο το στρατιωτικον καλο και με πειθαρχίαν.”
(Μπορείτε να το βρείτε και σε μορφή pdf)
#2 – Ποίηση Διονυσίου Σολωμού
Η ζωή του εθνικού μας ποιητή, όπου μεταξύ άλλων έγραψε τον έθνικο μας ύμνο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Επανάσταση. Ο περίφημος “΄Ύμνος εις την Ελευθερίαν” γράφτηκε μέσα σε έναν μήνα, τον Μάιο του 1823. Το αγαπημένο μου έργο είναι οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, όπου πηγή έμπνευσης αποτελεί το μαρτυρικό Μεσολόγγι.
Μάγεμα η φύσις κι’ όνειρο στην ομορφιά και χάρη,
Η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι·
Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κραίνει·
Όποιος πεθάνη σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει.
Τρέμ’ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της.
(Μπορείτε να το βρείτε και σε μορφή pdf)
#3 Θούριος – Ρήγας Βελεστινλής
Πρόκειται, ίσως, για το σημαντικότερο κείμενο των προεπαναστατικών χρόνων, και κατά την γνώμη μου, ο ορισμός του πατριωτισμού.
Ως πότε παλληκάρια, θα ζούμε στα στενάΜονάχοι σαν λιοντάρια, στες ράχες στα βουνά;Ως πότε παλληκάρια, θα ζούμε στα στενάΜονάχοι σαν λιοντάρια, στες ράχες στα βουνά;Κάλλιο είναι μιας ώρας ελεύθερη ζωήΠαρά σαράντα χρόνους, σκλαβιά και φυλακή
(Μπορείτε να το βρείτε και σε μορφή pdf)
#4 – Τα Συντάγματα της Επανάστασης
Πρόκειται για τρία σημαντικά κείμενα: το “Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος” του 1822, τον περίφημο “Νόμο της Επιδαύρου” του 1823 και τέλος το “Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος” του 1827.
Μέσω αυτών των κειμένων ξεκινάει η συνταγματική ιστορία της χώρας.
«Ἀπόγονοι τοῦ σοφοῦ καὶ φιλανθρώπου ἔθνους τῶν Ἑλλήνων, σύγχρονοι τῶν νῦν πεφωτισμένων καὶ εὐνομουμένων λαῶν τῆς Εὐρώπης καὶ θεαταὶ τῶν καλῶν, τὰ ὁποία οὗτοι ὑπὸ τὴν ἀδιάρρηκτον τῶν νόμων αἰγίδα ἀπολαμβάνουσιν, ἦτον ἀδύνατον πλέον νὰ ὑποφέρωμεν μέχρις ἀναλγησίας καὶ εὐηθείας τὴν σκληρὰν τοῦ ὀθωμανικοῦ κράτους μάστιγα, ἥτις ἤδη τέσσαρας περίπου αἰῶνας ἐπάταξε τὰς κεφαλὰς ἡμῶν καί, ἀντὶ τοῦ λόγου, τὴν θέλησιν ὡς νόμον γνωρίζουσα, διῴκει καὶ διέταττε τὰ πάντα δεσποτικῶς καὶ αὐτογνωμόνως. Mετὰ μακρὰν δουλείαν ἠναγκάσθημεν, τέλος πάντων, νὰ λάβωμεν τὰ ὅπλα εἱς χεῖρας καὶ νὰ ἐκδικήσωμεν ἑαυτοὺς καὶ τὴν πατρίδα ἡμῶν ἀπὸ μίαν τοιαύτην φρικτὴν καὶ ὡς πρὸς τὴν ἀρχὴν αὐτῆς ἄδικον τυραννίαν, ἥτις οὐδεμίαν ἄλλην εἶχεν ὁμοίαν, ἢ κἂν δυναμένην ὁπωσοῦν μετ’ αὐτῆς νὰ παραβληθῇ δυναστεία.»
(Μπορείτε να τa βρείτε και σε μορφή pdf)
#5 – ΔΙΗΓΗΣΙΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΥΛΗΣ
ΑΠΟ ΤΑ 1770 ΕΩΣ ΤΑ 1836 (ΥΠΑΓΟΡΕΥΣΕ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Κ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ)
Πρόκειται για τα απομνημονεύματα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που για πολλούς είναι άγνωστη η ύπαρξη τους. Η αφήγηση του Κολοκοτρώνη γίνεται το 1836 στον Γ. Τερτσέτη και διηγείται τόσο την ζωή του, όσο και την δράση του κατά την Επανάσταση.
Η επανάστασις η εδική μας δεν ομοιάζει με καμιάν απ’ όσες γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην. Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών των είναι εμφύλιος πόλεμος. Ο εδικός μας πόλεμος ήτο ο πλέον δίκαιος, ήτον έθνος με άλλο έθνος, ήτο με ένα λαόν, όπου ποτέ δεν ηθέλησε να αναγνωριστεί ως τοιούτος, ούτε να ορκισθεί, παρά μόνο ό,τι έκαμνε η βία. Ούτε ο Σουλτάνος ηθέλησε ποτέ να θεωρήσει τον ελληνικόν λαόν ως λαόν, αλλ’ ως σκλάβους. Μία φοράν, όταν επήραμε το Ναύπλιο, ήλθεν ο Άμιλτον να με ιδεί. Μου είπε ότι: «Πρέπει οι Έλληνες να ζητήσουν συμβιβασμό, και η Αγγλία να μεσιτεύσει». Εγώ του αποκρίθηκα, ότι: «Αυτό δεν γίνεται ποτέ, ελευθερία ή θάνατος. Εμείς, καπιτάν Άμιλτον, ποτέ συμβιβασμό δεν εκάμαμε με τους Τούρκους. Άλλους έκοψε, άλλους σκλάβωσε με το σπαθί και άλλοι, καθώς ημείς, εζούσαμε ελεύθεροι από γενεά εις γενεά. Ο βασιλεύς μας εσκοτώθη, καμμία συνθήκη δεν έκαμε, η φρουρά του είχε παντοτινό πόλεμο με τους Τούρκους και δύο φρούρια ήτον πάντοτε ανυπότακτα». Με είπε: «Ποία είναι η βασιλική φρουρά του, ποία είναι τα φρούρια;» – «Η φρουρά του βασιλέως μας είναι οι λεγόμενοι Κλέφται, τα φρούρια, η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά». Έτσι δεν με ομίλησε πλέον.
(Μπορείτε να το βρείτε και σε μορφή pdf)
#6 – Η Φλόγα της Ελευθερίας, David Brewer
Σε μια συγκλονιστική αφήγηση, ο γνωστός καθηγητής της Οξφόρδης David Brewer μιλάει για την Επανάσταση μέσα από τις πράξεις των Κολοκοτρώνη και Μπάιρον, και το βιβλίο δημιουργήθηκε μετά από πολλά χρόνια έρευνας.
#7 – Ο Πόλεμος τους Μπάιρον, Roderick Beaton
Ο φιλέλληνας Μπίτον γράφει για τον φιλέλληνα Μπάιρον, σε ένα βιβλίο που επικεντρώνεται στη ζωή του Λόδρου Μπάιρον και στη σχέση του με την Ελλάδα αλλά και τη συμμετοχή του στον αγώνα της Ανεξαρτησίας.
#8 – Απομνημονεύματα Γερμανού Π. Πατρών Μητροπολίτου
Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες μορφές της Επανάστασης και έναν εκ των πρωτεργατών της. Ήταν εκείνος που στις 22 ή 23 Μαρτίου ύψωσε την σημαία της Επανάστασης στην Αχαΐα. Αυτό που κάνει ξεχωριστά τα συγκεκριμένα απομνημονεύματα είναι ότι ο ο Γερμανός αποδίδει επαίνους σε ανθρώπους που συχνά βρισκόταν σε αντιπαράθεση και δεν εξυμνεί τη δράση του στον Αγώνα και στα γεγονότα αυτού, γεγόνος πρωτοφανές μιας και πρόκειται για απομνημονεύματα. Αυτό και μόνο δείχνει πολλά και για τον χαρακτήρα του.
(Μπορείτε να το βρείτε και σε μορφή pdf)
#9 – Κλασσικά Εικονογραφημένα: Μορφές του 1821
Φυσικά και πρέπει να κάνω μια αναφορά στα κόμιξ, μέσω των οποίων μικροί και μεγάλοι έμαθαν κλασσική λογοτεχνία και ιστορία. Με αφορμή τις επανεκδόσεις των ιστορικών κόμιξ από την εφημερίδα “ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ” (τα οποία κυκλοφορούν κάθε Κυριακή μαζί με την εφημερίδα) βάζω και αυτήν την εναλλακτική λύση για όσους δεν ψήνονται να διαβάσουν βιβλία 300-500 σελίδων.
(Μπορείτε να το βρείτε και σε μορφή pdf)
#10 – GREECE: Biography of a Modern Nation, Roderick Beaton
Κλείνω αυτήν την λίστα με ένα εξαιρετικό βιβλίο του Μπίτον, το οποίο σκιαγραφεί την ιστορία της Ελλάδας από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι και σήμερα. Με πολύ ωραία περιγραφή, ένας “ξένος” γράφει για την Ελλάδα, γεγονός που το κάνει ακόμα πιο ενδιαφέρον, μιας και βλέπουμε από ένα “τρίτο μάτι” τη γνώμη και την άποψη για τη χώρα μας.
Γράφει: Βαγγέλης Λαζαρίδης
