Μία μόλις μέρα πριν την 50η επέτειο του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη, μας δόθηκε η ευκαιρία να τιμήσουμε με τον τρόπο μας την σημαντικότατη αυτή επέτειο, που άλλαξε την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας όπως την ξέρουμε σήμερα. Επικοινωνήσαμε λοιπόν με τον κύριο Τριαντάφυλλο Μηταφίδη, θεωρώντας ότι δεν υπάρχει καλύτερο ζωντανό παράδειγμα από το δικό του, για να μας διηγηθεί ιστορίες της εποχής, αλλά και να μας βάλει σε ένα κλίμα, που η αλήθεια είναι οι γενιές μας δυσκολεύονται να αποτυπώσουν επακριβώς στο μυαλό τους.
Ο κύριος Μηταφίδης αποκρίθηκε σαφώς καταφατικά στην συνέντευξη που του ζητήσαμε και μας καθήλωσε με ορισμένες ιστορίες, που ίσως δεν έχουν αποτυπωθεί και ποτέ σε γραπτό λόγο. Ο πρώην βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και πρωταγωνιστής του αντιδικτατορικού αγώνα, μίλησε για την χούντα, το πριν και το μετά, την δική του σταδιοδρομία αλλά και για τη Θεσσαλονίκη, την πόλη στην οποία γεννήθηκε, μεγάλωσε, σπούδασε, φυλακίστηκε και δούλεψε ως εκπαιδευτικός σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία.
Να ευχαριστήσουμε φυσικά τον κύριο Μηταφίδη για την πολλή ωραία κουβέντα που κάναμε, η οποία ξεκινάει με έναν όχι ακριβώς ορθολογικό τρόπο, καθώς η συζήτησή μας είχε ήδη ξεκινήσει πριν περάσουμε on the record. Ξεκινάμε λοιπόν, με τον ίδιο να μας μιλάει για τα πρώτα στάδια της δικτατορίας και τη δική του εξέλιξη..
-Η χούντα είχε προβλήματα. Εμείς είχαμε διαρκή αποβολή από το πανεπιστήμιο. Άλλοι καταδιστήκαμε σε στρατοδικεία και άλλοι είμασταν σε εξορία.
18 Οκτωβρίου, αφού πηγαίναμε κάθε μέρα στον Πρύτανη των τανκς, τον Σδράκα, κάθε μέρα είχαμε φασαρία. Μας έδιωχνε αυτός από το γραφείο του, τελικά επειδή υπήρχε όλη αυτή η δημοσιότητα γύρω από το ζήτημα, του τι θα γίνει και επειδή είχαν δώσει την αναβολή σε αυτούς που ενεπλάκησαν στα γεγονότα της Νομικής, 18 οκτωβρίου 1973 μας ξανακάλεσαν στο Πανεπιστήμιο και μας απείλησαν ότι θα μας διώξουν αν δεν καθίσουμε καλά.
Φρόντισαν όμως, επειδή φοβόντουσαν μην γίνουμε και αρχηγοί λόγω του κύρους που είχαμε στην νέα γενιά, να λάβουμε το σημείωμα κατάταξης για το στρατό. Βρεθήκαμε 21 Οκτωβρίου στα κέντρα κατάταξης. Υποτίθεται επειδή ήμασταν νέοι και φοιτητές, ήμασταν υποψήφιοι αξιωματικοί. Να γελάει κανείς. Είχαμε βγει από τη φυλακή τέλος Αυγούστου, με τη γενική αμνηστία και σε 1,5 μήνα μπήκαμε στο στρατό.
– Στη Θεσσαλονίκη, η αντίσταση κατά της δικτατορίας χρονικά πότε ξεκινάει;
-Την ίδια μέρα που επιβλήθηκε το καθεστώς. Την ίδια βραδιά. Εγώ ήμουν τότε γραμματέας στον σύλλογο φοιτητών Φιλοσοφικής. Την ημέρα εκείνη είχαμε κηρύξει αποχή λόγω του σκληρού εξεταστικού συστήματος. Φανταστείτε ότι δίναμε 9 φορές εξετάσεις προόδου, για να μπορούμε να δώσουμε τις κανονικές εξετάσεις. Αν έχανες ένα από τα φροντιστηριακά μαθήματα είχες μία μόνο δυνατότητα να επανέλθεις, τον Σεπτέμβριο. Αλλιώς έχανες το έτος. Αυτό είχε ως συνέπεια να κινδυνεύουν να κοπούν τα ⅔ των φοιτητών. Ήταν κατηγορηματικοί και άδικοι.
21 Απριλίου κηρύξαμε αποχή λοιπόν, η οποία φυσικά δεν έγινε, γιατί μέχρι τις 10 είχε έρθει ένα από τα καινούργια γαλλικά τανκς που είχαν αγοράσει έξω από το κτήριο της παλιάς φιλοσοφικής. Το πανεπιστήμιο δεν ήταν όπως είναι σήμερα. Δεν βρίσκαμε που να πάμε για μάθημα, μέχρι και στο νεκροτομείο είχαμε πάει.
-Αυτό συνέβαινε λόγω έλλειψης χώρων;
-Το πολυτεχνείο ακόμα δεν ήταν οργανωμένο, δεν υπήρχε. Η φιλοσοφική ήταν δίπλα στα μπετά. Η νομική επίσης. Ο σπόρος κατάληψης ήταν λάθος επιλογή, με την έννοια ότι ήταν απομονωμένος. Γύρω γύρω χωματόδρομοι, ούτε δρόμοι δεν υπήρχαν.
-Σε ποια κατάληψη αναφέρεστε;
-Της πολυτεχνικής σχολής. Το πολυτεχνείο.
-Η πρώτη κατάληψη έγινε..
-Ξεκίνησε συμβολικά. Είχε πολύ κόσμο. 3000 φοιτητές. Ήταν ένα ξέσπασμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις λειτουργούν και τα συνειρμικά αντανακλαστικά, Πολυτεχνείο στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη.
-Υπήρχε επικοινωνία ανάμεσα στα πανεπιστήμια στα μεγάλα αστικά κέντρα; Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Πάτρα κλπ; Υπήρχε και ένα σκηνικό με τον Μάνεση.
-Υπήρχε βεβαίως. Ο Μάνεσης ήταν πολύ νωρίτερα, όπως και ο Μαρωνίτης. Δύο καθηγητές που βγήκαν ανοιχτά απέναντι στη χούντα. Όταν μιλούσαν, είχαν μεγάλα ακροατήρια, μαζεύονταν από όλες τις σχολές να τους ακούσουν. Μιλούσαν ανοιχτά. Τον Μάνεση τον απέλυσαν και τον έστειλαν διοικητική εκτόπιση. Τον Μαρωνίτη τον συνέλαβαν, τον ξυλοφόρτωσαν, κόντεψε να πεθάνει από διάτρηση. Τον πήγαν επειγόντως και τον εγχείρησαν και τη γλίτωσε.
-Μπορείτε να μας δώσετε μία ευρύτερη εικόνα της εποχής σε όλη τη χώρα αλλά ιδίως στη Θεσσαλονίκη; Σε συνδυασμό μάλιστα με το γεγονός ότι πολλοί βγήκαν μετά και είπαν ήμουν και εγώ στο Πολυτεχνείο και κάναμε όλοι αγώνα…
-Εγώ ανήκω στην πρώτη γενιά της αντιδικτατορικής αντίστασης.
-Από τους πρωτεργάτες θα λεγαμε..
Άλλοι ήταν οργανωμένοι στην νεολαία Λαμπράκη, άλλοι στης προοδευτικής αριστεράς. Συνδικαλιστές. Άλλοι ήταν από την παλιά νεολαία της ΕΔΑ, της δεκαετίας του 60’. Η Θεσσαλονίκη είχε μεγάλη συμμετοχή στον αντιδικτατορικό αγώνα. 24 Απριλίου, στο αστυνομικό τμήμα απέναντι από το γήπεδο του Άρη είχαν συλλάβει έναν αγωνιστή της ΕΔΑ, τον Βασίλη Πετροδημήτρη. Τον χτύπησαν και πέθανε.
-Δολοφονία δηλαδή.
Σαφέστατα. Σε αυτές τις περιπτώσεις ξέρετε. Σφραγισμένο φέρετρο και κηδείες με την παρουσία των αστυνομικών και 2 μελών της οικογένειας. Μία άλλη δολοφονία έγινε,παραμονές των εγκαινίων της ΔΕΘ (5 Σεπτεμβρίου). Η χούντα είχε έρθει για πρώτη φορά εδώ στη Θεσσαλονίκη. Μια ομάδα από το πατριωτικό αντιδικτατορικό μέτωπο, αποπειράθηκε να διακόψει την παροχή ρεύματος στα εγκαίνια της έκθεσης. Στο ύψος που είναι σήμερα το αθλητικό μουσείο, βρισκόταν ένας ηλεκτρονικός πυλώνας.
-Στο ολυμπιακό μουσείο στην 3ης Σεπτεμβρίου.
-Ακριβώς. Υπήρξε μία αστοχία. Δεν εξεράγησαν όλοι οι δυναμίτες που είχαν βάλει, αλλά ταρακουνήθηκε η κολώνα. Έπαιξαν λίγο τα φώτα και τα χρειάστηκαν οι χουντικοί. Εξαπέλυσαν ένα άγριο κυνηγητό και ένα κομάντο της ασφάλειας, αφού έριξαν πολλαπλές σφαίρες, πυροβόλησαν το Γιάννη το Χαλκίδη.
Αυτός ήταν ένα πολύ δυνατό παιδί. Γεροδεμένο, εργάτης. Ενώ ήταν αιμόφυρτος, άρχισε να τρέχει προς την Κωνσταντινουπόλεως. Το κομμάτι αυτό έχει μετονομαστεί σε Γιάννη Χαλκίδη επί Μπουτάρη. Εκεί προσπάθησε να πηδήξει ένα κάγκελο, έπεσε, τον βρήκαν και τον δολοφόνησαν εν ψυχρώ. Ο Αντώνης ο Λεπενιώτης του άδειασε το πιστόλι. Η Χούντα προσπάθησε να το καλύψει αυτό, ακόμα και στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης όπου βρίσκεται ο ΣΦΕΑ (Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων κατά τη διάρκεια της Στρατιωτικής Δικτατορίας) , στο σχεδιάγραμμα που έχουμε, δεν υπάρχει το όνομα του Γιάννη Χαλκίδη.
Η χούντα πίεζε και την οικογένεια να πει ότι πέθανε από πνευμονία. Μάλιστα, με βασιλικό διάταγμα, τα εμπλεκόμενα όργανα παρασημοφορήθηκαν με το πρόσχημα της γενναιότητας.
Η ιδιαιτερότητα της Θεσσαλονίκης τότε, ήταν ότι τις ανακρίσεις τις αναλάμβανε η ΚΥΠ (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών), η οποία φυσικά είχε σχέση μόνο με ζητήματα κατασκοπείας. Φανταστείτε ότι εδώ πάνω, είχαμε δίκες και καταδίκες 20χρονων φαντάρων, με το νόμο 475 για κατασκοπεία. Αυτός καταργήθηκε επί κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας τον Σεπτέμβριο του 74’.
Η χούντα ήταν τα απόνερα του εμφυλίου πολέμου. Και από νομική άποψη. Ο νόμος 507 που δίκαζε ανθρώπους. Δικάσανε στρατιωτικούς με τον νόμο 509. Για να δείτε και πως αντιμετωπίστηκε το ζήτημα της μεταπολίτευσης μετά. Όταν έπεσε η χούντα, μπήκε το ζήτημα του να ψηφιστεί το νέο σύνταγμα, να καταργηθούν τα έκτακτα μέτρα κλπ. Εκδόθηκαν οι λεγόμενες συντακτικές πράξεις. Χαρακτήρισαν τη χούντα ως ανταρσία. Μία ομάδα επίορκων αξιωματικών. Δεν την συνδέσαν καθόλου δηλαδή με το προηγούμενο καθεστώς. Αυτό συνοδεύτηκε με τους συμβιβασμούς που είχαν γίνει από την τότε κυβέρνηση Καραμανλή με το κατεστημένο του στρατού.
Υπήρξε απαλλαγή 104 στελεχών της χούντας, με απόφαση του Αρείου Πάγου, επειδή η χούντα η επταετία χαρακτηρίστηκε στιγμιαίο αδίκημα. Ειπώθηκε τότε ένα “ Διαρκές το έγκλημά σας κύριοι δικαστές”. Αυτό είχε ως συνέπεια, όταν ξεκίνησαν οι δίκες για τα βασανιστήρια, για τα οποία φυσικά δεν υπήρχαν μαρτυρίες, είχαν βάλει μία προθεσμία για να υποβληθούν οι μηνύσεις και την τελευταία μέρα αυτής της προθεσμίας, όσες μηνύσεις υποβλήθηκαν θεωρήθηκαν εκπρόθεσμες. Υπήρξε μία λογική ότι η λεγόμενη αποχουντοποίηση δεν θα έπρεπε να θίγει τη συνέχεια του ελληνικού κράτους.
Οι αποφάσεις λαμβάνονταν από δικαστές που είχαν συμμετοχή στις λεγόμενες τριμελείς επιτροπές εκτόπισης. Ελάχιστοι από τους δικαστές παρακάμφθηκαν. Μόνο στα πανεπιστήμια υπήρξε μία σχετική αποχουντοποίηση. Εκδιώχθηκαν καθηγητές που είχαν οργιάσει επί χούντας. “Δώστε τη χούντα στο λαό” ήταν το σύνθημα που ακουγόταν εκείνη την εποχή.
Έχουμε ένα μεγάλο πρόβλημα ευθύγραμμης αντίληψης της ιστορίας, την οποία προσπαθούμε να καθαιρέσουμε από τα αγκάθια της. Αυτή η soft προσέγγιση της ιστορίας, που αφαιρεί τα συγκρουσιακά γεγονότα, δεν δημιουργεί ιστορική συνείδηση. Δημιουργεί και το έδαφος, ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι που είναι ανιστόρητοι, να παγιδεύονται στη δημαγωγία των φασιστικών οργανώσεων κλπ. Και αλλού φυσικά υπάρχει αυτό το πρόβλημα. Αν πας στη Γερμανία λένε ότι ο Χίτλερ ήταν μια δικτατορία σε βάρος του Γερμανικού λαού. Ο Χίτλερ που ανέβηκε με ψήφους και πολλά άλλα.
-Μπορείτε να μας πείτε λίγο για το κομμάτι της φυλακής; Πώς έγινε η σύλληψη; Δεν φοβόσασταν εκείνη την εποχή; Λόγω τον δολοφονιών, του κυνηγητού κλπ.
-Μετά τον Χαλκίδη, δολοφονήθηκε ο βουλευτής της ΕΔΑ, ο Γεώργιος ο Τσαρουχάς στο Πολεμικό μουσείο Θεσσαλονίκης. Έγινε δίκη. Παραπέμφθηκαν 4 στρατηγοί. Είναι δεδομένο αυτό. 9 Μαΐου του 68’. Ήδη 3 δολοφονημένοι. Από τη μία ο φόβος και από την άλλη η απόφαση ότι πρέπει να αντισταθείς. Αυτό που όλοι μας ξέραμε ήταν ότι κάποια στιγμή θα πέφταμε στα νύχια τους. Ήταν λοιπόν μία μάχη με το χρόνο.
-Αυτό σας έδινε περισσότερη δύναμη;
-Αυτό μας έδινε δύναμη να σπάσουμε το κλίμα του φόβου. Θέλαμε να σπάσουμε αυτήν την ησυχία του νεκροταφείου. Όταν μπήκαμε στο 71’, είχαν διαλυθεί όλες οι οργανώσεις. Στη Θεσσαλονίκη είχαμε καμιά εικοσαριά πολιτικούς κρατούμενους. Μόνο στη Θεσσαλονίκη. Μετά, όταν άρχισε να μπαίνει στα πανεπιστήμια η νέα γενιά και να αλλάζει ο διεθνής ορίζοντας, με το κίνημα της νεανικής αμφισβήτησης, το λέει και ο Κωλέττης με το βιβλίο του Μάη του 68’. Ένα βιβλίο που σάρωσε. Το 1971 ήταν τομή, γιατί ο Νίξον ανέστειλε τις μεταπολεμικές συμφωνίες.
Το δολάριο δεν ήταν πλέον εξίσου καλό με το χρυσό. Ακολούθησε ένα κύμα αχαλίνωτου πληθωρισμού, τετραπλασιασμός της τιμής του πετρελαίου. Ενώ η χούντα είχε την υποστήριξη των Η.Π.Α, του Πάπα και του Ωνάση άρχισε να στριμώχνεται οικονομικά. Έσκασε και η φούσκα των χρηματιστηρίων.
Άρχισαν επίσης να έχουν εσωτερικά προβλήματα. Ένα χαρακτηριστικό της χούντας, παρότι τη λέμε φασιστική, επι της ουσίας δεν κατάφερε να δημιουργήσει ποτέ ένα μαζικό αντικοινοβουλευτικό κίνημα. Ότι χρησιμοποιούσε φασιστικές μεθόδους, χρησιμοποιούσε. Ήταν κοινωνικά απομονωμένη. Έκανε και κάποιες παραχωρήσεις, στους πιο πλούσιους αγρότες χάρισε τα χρέη, έκανε τα φοιτητικά συγγράμματα δωρεάν…
-Προσπάθησε δηλαδή να πάρει με το μέρος της το λαό;
Ναι, αλλά δεν τα κατάφερε. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η κατάληψη της Νομικής, είχε από πίσω της και μία μεγάλη λαϊκή υποστήριξη. Ήταν και ο κόσμος μαζί με τους φοιτητές. Η χούντα, που διέθετε ένα ταξικό κριτήριο, είχε διαγνώσει τον κίνδυνο από το 1972. Μπαίνοντας στην άνοιξη του 72’, άρχισαν οι φοιτητές να ζητάνε να λειτουργήσουν τους φοιτητικούς συλλόγους. Κάνανε προσφυγές, μάζευαν υπογραφές, ζητούσαν ελεύθερες εκλογές. Το Μάη του 72’, όταν ακολούθησε μία έκθεση του αρχηγού της ΚΥΠ προς τον Παπαδόπουλο, νομίζω ο Χατζηπέτρος ήταν, στην οποία τον προειδοποιούσε ότι αν δεν το μαζέψουμε αυτό θα κινδυνεύσουμε.
Η χούντα στο τέλος του Μαίου έβγαλε ένα διάταγμα με το οποίο έλεγε, ότι σε περίπτωση που μία διαδήλωση δεν διαλύεται με τις απλές αστυνομικές μεθόδους, τότε επιτρέπεται η χρήση όπλου. Αυτό που έγινε δηλαδή στο Πολυτεχνείο είχε ήδη προαναγγελθεί από το 1972.
-Αυτό έγιναν στα πλαίσια της νομιμοποίησης ή ήταν απλά επικοινωνιακό ζήτημα;
Αυτό ήταν βασιλικό διάταγμα. Ο τύπος της εποχής που είχε καταστατική λογοκρισία, είχε δημοσιεύσει το βασιλικό διάταγμα.
-Μιας και αναφερθήκατε στον τύπο, οι δημοσιογράφοι της εποχής και οι άνθρωποι της ενημέρωσης και της επικοινωνίας, δεν αντιδρούσαν;
-Αντιδρούσαν. Και είχαμε και συλλήψεις δημοσιογράφων. Το Έθνος είχε κλείσει όπως και άλλες εφημερίδες. Είχαμε το κίνημα του Ναυτικού, με το βέλος που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη.
-Έχουμε και μία ερώτηση σχετικά με αυτό, είναι κίνημα του Ναυτικού ή κίνημα του Βασιλιά;
-Το κίνημα του Βασιλιά έγινε 13 Δεκεμβρίου και είχε και θύματα. Έγινε πάνω στον Έβρο. Δεν έχουν δοθεί και τα ονόματα των νεκρών.
-Δεν είχε εμπλοκή ο βασιλιάς στο κίνημα του ναυτικού;
-Όχι. Καμία.
Το κίνημα του Ναυτικού το αβαντάριζε ο Αβέρωφ που ήταν λίγο γεφυροποιός. Στη χούντα είχαμε και μία ειδική κατηγορία πολιτικών, που ονομάζονταν εφαψίες ή γεφυροποιοί. Ο στόλος θα περικύκλωνε τον Πειραιά και θα ζητούσε από τη χούντα να παραιτηθεί. Μεγάλη ανάμειξη είχε και ο Βαρδινογιάννης. Από τους ιθύνοντες. Καρφώθηκε όμως αυτό. Τους συλλάβανε. Ήταν ένα κίνημα στρατιωτικών, με τη συμμετοχή πολιτών όμως. Ακολούθησαν άγρια βασανιστήρια στα αμπάρια της Έλλης. Η Έλλη ήταν μουσείο.
Το ναυτικό λεγόταν βασιλικό ναυτικό. Ήταν μεγάλο πλήγμα για το κίνημα και για τον Παπά, αυτόν τον σπουδαίο άνθρωπο. Έχουμε μάλιστα και το σήμα που έστειλε στον αρχηγό των δυνάμεων του ΝΑΤΟ, εξηγώντας του γιατί δεν μπορούσαν να στηρίζουν ένα αυταρχικό καθεστώς σαν αυτό. Και η απάντησε που έλαβε ήταν “Οκ’’. Οι Αμερικανοί τα βλέπαν όλα.
-Είχαν άμεση εμπλοκή δηλαδή;
-Ξεκάθαρα. Δεν είναι πια ισχυρισμός. Γιατί και ο Κλίντον όταν ήρθε στην Ελλάδα, είπε “Θυσιάσαμε την ελληνική δημοκρατία στον Ψυχρό Πόλεμο”. Έχουμε μέχρι 6 μήνες περίπου πριν τη Χούντα, 16 εκθέσεις της CIA. Ο Παπαχελάς. Μία μάλιστα είχε και τον κατάλογο των πραξικοπηματιών.
-Σε ποιο βιβλίο μπορούσε να τα βρούμε αυτά στα οποία αναφέρεστε;
-“Η ελληνική τραγωδία”. Αν γίνονταν οι εκλογές τον Μάη του 67’ θα τις κέρδιζε πανηγυρικά ο Παπανδρέου. Ο κόσμος είχε βγάλει το γνωστό σύνθημα: ‘’ Δεν σε θέλει ο λαός, πάρε τη μάνα σου και μπρος”. Ήταν θέμα καθεστωτικό. Εκδημοκρατισμού της χώρας. Δεν τα ήθελαν αυτά οι Αμερικανοί.
-Ουσιαστικά η κριτική που γινόταν στο τότε πολίτευμα, ξεκίνησε πολύ πριν τη χούντα.
-Βέβαια.
-Από τα Ιουλιανά ας πούμε.
-Όλοι θέλανε πειθαρχημένη δημοκρατία. Για να καταλάβετε, οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι του Εμφυλίου πολέμου βγήκαν έξω το 66’, παραμονές της χούντας. Ελεύθεροι για μερικούς μήνες. Ξαναβρέθηκαν ξαφνικά στα ξερονήσια. 7.500 άνθρωποι παιδιά. Και αυτοί λέγανε δεν υπάρχουν πολιτικοί κρατούμενοι. Μέχρι που εκείνοι οι δημοσιογράφοι με το αεροπλανάκι από τη Γυάρο, τράβηξαν τη φωτογραφία και έγινε διεθνής σάλος. Είχαν σημασία αυτά, για να μην θεωρεί ο κόσμος ότι ήταν θεωρίες συνομωσίας.
-Υπήρχε αντίσταση και στο εξωτερικό; Είχε αρχίσει ένα μεγάλο κίνημα κατά της καταπίεσης και της ανελευθερίας;
-Μεγάλο δεν ήταν παιδιά, αλλά η χούντα ήταν απομονωμένη. Ως όργανο των Αμερικανών ήταν αντιπαθής στους Ευρωπαίους. Τότε ήμασταν στη φάση της ΕΟΚ. Προσπαθούσαν να δημιουργήσουν μία αυτονομία. Ήταν ο ντε γκολ τότε επίσης, ο οποίος την πολεμούσε τη χούντα. Αποκορύφωμα τον Μάη του 68, το κίνημα της αμφισβήτησης εξαπολύθηκε από τις Η.Π.Α μέχρι την Ιαπωνία. Μεγάλα γεγονότα. Ο πόλεμος του Βιετνάμ κλπ. Αυτή ήταν και η νέα κουλτούρα που δημιουργούνταν στους νέους. Εμείς είχαμε μεγαλώσει με μία πολλή περιορισμένη εικόνα του τότε κόσμου. Το κίνημα του Πολυτεχνείου ήταν διαφορετικό. Ήξερε αγγλικά. Τραγουδούσε Beatles.
-Σε ένα γενικότερο σχόλιο, ποια η σημασία και η αξία των γεγονότων του Πολυτεχνείου για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία;
-Επειδή έχει γίνει και λίγο μεταφυσική η συζήτηση. Αυθόρμητο, συνειδητό και λέγονται διάφορα πράγματα. Το νόημα του Πολυτεχνείου συνοψίζεται στη λέξη εξέγερση. Μπορείτε να φανταστείτε τι σημαίνει εξέγερση για εκείνον τον καιρό; Και με το τι είχε προηγηθεί; Ήταν τόλμημα μεγάλο. Έγινε χιονοστιβάδα. Ούτε οι πρωταγωνιστές του το περίμεναν.
Αυτοί που ξεκίνησαν ήταν οργανωμένοι. Υπήρχαν φοιτητικές οργανώσεις, αντιδικτατορικές ομάδες. Λειτουργούσε και η εργατική συνέλευση μέσα. Ο πρόεδρος της Εργατικής Συνέλευσης, ο Σωφρόνης Παπαδόπουλος ήταν συγκρατούμενους μου. Είχε καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη.
Αν δεν είχαν πάρει φαντάρο, θα ήμουν και εγώ μέσα.
Μας είχαν πάει καμία δεκαριά άτομα, στο στρατιωτικό νοσοκομείο, για εξετάσεις όπου μάλιστα γνώρισα τον Μανώλη Αναγνωστάκη. Ήταν ακτινολόγος, γιατρός. Μας είχαν κλείσει στην ψυχιατρική κλινική του 401. Ο ταγματάρχης μας μάζεψε μαζί με τους υπόλοιπους και μας είπε το εξής: ‘’ Επειδή σας θεωρώ τους πιο φυσιολογικούς ανθρώπους σε αυτόν τον τόπο, πρέπει να σκίσω το πτυχίο μου για να σας δώσω αναβολή για ψυχολογικούς λόγους. Αυτό που μπορώ να κάνω είναι να σας δώσω αναρρωτική άδεια επειδή μπήκατε στη φυλακή, για να προσαρμοστείτε στην πολιτική ζωή.’’ Και μας την έδωσε.
Γυρίζοντας από το νοσοκομείο, άκουσα ότι ξέσπασαν τα γεγονότα. Ο ξάδερφός μου με ειδοποίησε ότι με ψάχνει η ασφάλεια. “ Σήκω και φύγε γιατί σε ψάχνουν” μου είπε και έφυγα πριν ξημερώσει η 18η. Είχα και πρόβλημα μην με κηρύξουν λιποτάκτη. Έζησα το εδώ Πολυτεχνείο σε απόσταση αναπνοής.
-Πείτε μας λίγα λόγια για την σύλληψη σας, πότε έγινε και ποιές ήταν οι τότε δικαιολογίες του καθεστώτος;
-Δεν υπήρχαν δικαιολογίες τότε. Εμείς με την κύρηξη της Δικτατορίας, τις επόμενες μέρες με πυρήνα την Φιλοσοφική Σχολή συγκροτήσαμε την οργάνωση Σπουδαστική Πάλη, φοιτητές τότε. Ξεκινήσαμε να ρίχνουμε προκυρήξεις, να γράφουμε κείμενα, γράψαμε μάλιστα το μοναδικό κείμενο που υπάρχει στην Ελλάδα για τον Μάη του ’68, όπου χαιρετήσαμε το φοιτητικό κίνημα. Είχαμε δυόμιση χρόνια παράνομης δραστηριότητας, με το καθεστώς να εξαρθρώνει την μια οργάνωση μετά την άλλη, αποφασίσαμε οι εναπομείναντες να συγκροτήσουμε μια μετωπική οργάνωση της Αριστεράς, την “Λαική Πάλη”.
Ταυτόχρονα, βλέπαμε την Δικτατορία να γίνεται ολοένα και πιο σκληρή, κι αποφασίσαμε να σπάσουμε το καθεστώς του φόβου που είχε σκεπάσει την χώρα. Ετοιμάσαμε 3 βόμβες τότε για να ανατινάξουμε την Αμερικάνικη Υπηρεσία Πληροφοριών η οποία είχε την έδρα της στην Τσιμισκή με Αριστοτέλους γωνία. Ο επόμενος στόχος ήταν το περίπτερο προπαγάνδας του Γ Σώματος Στρατού, δίπλα από το Δημαρχείο (εκεί που σήμερα στεγάζεται το Νηπιαγωγείο) και ο τρίτος στόχος ήταν τα γραφεία της Ολυμπιακής Αεροπορίας, γιατί από τους βασικούς υποστηρικτές της Χούντας ήταν ο Αριστοτέλης Ωνάσης.
Μας συνέλαβαν και μας πήγαν στα γραφεία της Κ.Υ.Π. (στο σημερινό Πολεμικό Μουσείο) όπου ξεκίνησε η “περιποίηση” (σ.σ. ο κ. Μηταφίδης, κατά την διάρκεια της συνέντευξης ανέφερε τα βασανιστήρια ως “περιποίηση”, χρησιμοποιώντας την αργκό της εποχής). Μας πηγαινοέφερναν από την Κ.Υ.Π. στην Κρατική Ασφάλεια που ήταν στην Βαλαωρίτου (τα υπόγεια σώζονται ακόμη). Ένας άλλος χώρος βασανιστηρίων βρίσκεται στα Βασιλικά, το Στρατόπεδο “Μακρή” που σήμερα είναι το Στρατιωτικό Κυνοκομείο.
Εκεί μας έκαναν βασανιστήρια, και μας ρωτούσαν “αν σε αφήσουμε θα καθίσεις καλά ή θα στραφείς κατά της Εθνικής Επαναστάσεως;” , αναλόγως την απάντηση σε άφηναν ή συνέχιζαν την “περιποίηση”. Αυτό βέβαια δεν γινόταν στους καταδικασμένους, όπως ήμουν εγώ. Εμείς καταδικαστήκαμε με τον Νόμο 509 του 1947, για ανατροπή του καθεστώτος. 4 μας καταδίκασαν σε ισόβια κάθειρξη.
-Που Φυλακιστήκατε;
-Μόλις τελείωσαν οι ανακρίσεις μας πήγανε σε ένα μέρος, Χριστοπούλου με Φιλίππου γωνία, που σήμερα είναι μια μάντρα οικοδομικών υλικών. Αυτό εκείνο τον καιρό, όπως και στην περίοδο της Κατοχής, ήτανε το Τμήμα Μεταγωγών, όπου από εκεί γινόταν η μεταφορά στις Δίκες ή στις φυλακές. Ήμαστα σε έναν χώρο 2×2 περίπου 8 άτομα. Επειδή οι συνθήκες ήταν τραγικές προσπαθήσαμε να επικοινωνήσουμε με τον Ερυθρό Σταυρό, κι έτσι κάναμε απεργία πείνας 10 ημερών. Έτσι ειδοποιήθηκε ο Ερυθρός Σταυρός και έκανε διάβημα στην Χούντα όπου την ανάγκασε να μας μεταφέρει αλλού. Έτσι καταλήξαμε τον Δεκέμβριο του 1969 στο Γεντί Κουλέ.
-Στην Κόλαση επί της γης…
–Η υγρασία ήτανε απίστευτή. Δεν είχαμε ούτε θέρμανση, ούτε τίποτε. Μόνο όταν ήρθαν οι Νορβηγοί και φέρανε κουβέρτες παλέψαμε να ζεσταθούμε. Δικαστήκαμε αρχές Ιανουαρίου κι επειδή είχαν κλείσει οι Φυλακές Αβέρωφ μας μετέφεραν τον Μάρτιο του 1970 στις Φυλακές Κορυδαλλού. Εκεί καθίσαμε μερικούς μήνες μέχρι που κάναμε εκεί μέσα μια μικρή επανάσταση εντός των φυλακών, αντιδρώντας σε μια μεταφορά κρατουμένων και αρρώστων. Το θετικό των φυλακών Κορυδαλλού ήταν η επικοινωνία με τον έξω κόσμο, επειδή ήταν ψηλές.
Θυμάμαι πως κάναμε χωνί τις εφημερίδες που είχαμε και μιλούσαμε με τον έξω κόσμο, κάτι που δεν άρεσε προφανώς στο καθεστώς. Όταν είχε έρθει μια φρουρά για να πάρει έναν κρατούμενο είχαμε σπάσει τα καπάκια από τις λεκάνες που είχαμε στα κελιά και βαρούσαμε τις κλειδαριές μέχρι που έσπασαν και βγήκαμε όλοι οι κρατούμενοι στον διάδρομο, ήρθανε βέβαια οι φρουροί με τα όπλα και μας ξαναβάλανε στα κελιά. Την επόμενη μέρα μας μεταφέρανε στην Αίγινα 70 άτομα.
-Η Αίγινα πως ήταν;
-Μία εβδομάδα δεν τολμούσαμε να ακουμπήσουμε τίποτα, εκεί ήταν πραγματική κόλαση, καθώς ήταν ποινικές φυλακές. Μείναμε εκεί μέχρι την Άνοιξη του 1973, όπου μας πήγαν στον Κορυδαλλό για 2 μήνες όπου δόθηκε αμνηστία. Έπειτα ξεκινήσαμε τον αγώνα για την επιστροφή μας στο πανεπιστήμιο.
-Πείτε μας λίγα λόγια για τις ανακρίσεις και τον τρόπο που η δικτατορία χρησιμοποιούσε.
-Οι ανακρίσεις περιείχαν ό,τι μπορεί να βάλει το μυαλό σας, οι ανακρίσεις γίνονταν εντός του κτηρίου που σήμερα στεγάζεται το Πολεμικό Μουσείο. Η υποδοχή ήταν “θερμή”. Είχε δέκα γεροδεμένους και σε έκαναν “μπάλα”, όπου αν έβλεπαν ότι δεν έσπαγες ξεκινούσαν τα υπόλοιπα βασανιστήρια, με κύριο την “Φάλαγγα”. Σε κρατούσαν ανάποδα (αυτός είναι και ο λόγος που αρκετοί έχουμε προβλήματα στην μέση) και σε χτυπούσαν στις πατούσες μέχρι που πρίζονταν. Το αμέσως επόμενο βασανιστήριο ήταν το ηλεκτροσόκ.
-Που σας βρίσκει η πτώση της Χούντας;
-Στον Στρατό! Όπου περάσαμε οικτρά. Πάλευαν να με βγάλουν λιποτάκτη. Ακόμα θυμάμαι που μας είχαν βάλει στον στρατό να γράψουμε μια έκθεση για την αναγκαιότητα της 21ης Απριλίου και περίμεναν από εμένα να αναπτύξω τα επιχειρήματα μου (γελάει). Βγήκαμε από την φυλακή για να γράψουμε έκθεση; Μου είχε πει τότε ο Ταγματάρχης “Μηταφίδη έχεις 20 χρονάκια στο νερό” και του απάντησα “τα 20 είναι μικρότερα από τα ισόβια που πήρα” (γελάει).
Όταν μπήκα στον στρατό επί Ιωαννίδη είχαν μπει τότε πολλοί από αυτούς που συμμετείχαν στα γεγονότα του Πολυτεχνείου και με ρώτησαν τι να γράψουν στην έκθεση που σας ανέφερα, τους είπα ότι ρωτάνε το λάθος άτομο και ε τέλει δεν έγραψε κανένας από αυτούς την έκθεση, με τους διοικητές να νομίζουν ότι εγώ κρύβομαι πίσω από αυτήν την κίνηση. Ψάχνανε τότε να βρουν ψευδομάρτηρες για να μας κατηγορήσουν με την υπόσχεση ότι θα τους κάνουν αξιωματικούς. Έπεσαν όμως πάνω σε παιδιά με αρχές και αρνήθηκαν όλοι. Έτσι την γλίτωσα. Απολυθήκαμε με έναν ειδικό νόμο. Απολύθηκα από τον στρατό το 1975, την ημέρα που επιχειρήθηκε πραξικόπημα κατά του Καραμανλή.
-Η Πολιτική σας πορεία πότε αρχίζει;
-Αρχίζει από τότε που πάτησα το πόδι μου στο πανεπιστήμιο, ίσως και λίγο πιο πριν με το κίνημα “15% για την Παιδεία”. Στην κεντρική πολιτική σκηνή μπήκα το 1990 με τον Συνασπισμό. Ήμουν από την ίδρυση του στον Συνασπισμό και από το 1993 ήμουν μέλος της Πολιτικής Επιτροπής, μέχρι που παραιτήθηκα στις 13 Νοεμβρίου του 2023.
-Ποιό είναι το μήνυμα που θέλετε να στείλετε στα παιδιά που θα διαβάσουν την συνέντευξη μας, σχετικά με την αντίσταση, τον αντιδικτακτορικό αγώνα και το Πολυτεχνείο;
-Η Ιστορία γράφεται με ανυπακοή, ή όπως είπαμε σήμερα με την νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ σε μια μάζωξη δίπλα στο άρμα που βρίσκεται στο Πολεμικό Μουσείο, σε μια παράφραση του Μίλαν Κούντερα, “ο αγώνας της μνήμης εναντίον της λήθης είναι αγώνας της ελευθερίας εναντίον της εξουσίας”. Εμείς αντί για εξουσία γράψαμε “εναντίον της τυραννίας”.
Στη συνέντευξη συμμετείχαν οι Βαγγέλης Λαζαρίδης και Γιάννης Κωστάκογλου
