Οχτώ μήνες μετά τα εγκαίνια του μετρό, η συντριπτική πλειοψηφία όσων το χρησιμοποιούν παραδέχεται ότι πρόκειται για ένα έργο που άλλαξε προς το καλύτερο τη συγκοινωνιακή εικόνα της πόλης.
Προσωπικά, δυσκολεύομαι να επαναφέρω στη μνήμη μου καταστάσεις, όπου στοιβαγμένοι στα λεωφορεία του ΟΑΣΘ, αναθεματίζαμε ιερά και όσια.
Όπως ακριβώς ένα μικρό παιδί τείνει να διαγράφει από τον εγκέφαλό του τυχόν δυσάρεστες αναμνήσεις που έζησε στην προσχολική του ηλικία, έτσι και οι προνομιούχοι συμπολίτες μας που εξυπηρετούνται από το μετρό, είναι λογικό να αναστατώνονται στο ενδεχόμενο να διακοπεί η λειτουργία της βασικής γραμμής.
Ήδη, οι αρμόδιοι έχουν προαναγγείλει προσωρινό «shut down», προκειμένου «να κουμπώσει» η επέκταση της Καλαμαριάς.
Είναι αλήθεια ότι η λειτουργία του μετρό έχει φέρει έναν νέο αέρα εξωστρέφειας, ο οποίος γίνεται αισθητός με μία χαλ(λλ)αρή βόλτα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Η «ξεχασμένη» Εγνατία έχει γίνει ξανά το επίκεντρο της κοινωνικής ζωής, ενώ οι εργολαβίες του Δήμου βελτιώνουν την περιπατητική εμπειρία και δίνουν ζωή σε γειτονιές, όπως εκείνη της Αχειροποιήτου.
Στον αντίποδα, τα μελανά σημεία του μετρό είναι επίσης αισθητά: η διαχειρίστρια εταιρεία παραπέμπει «στις καλένδες» τη λειτουργία του συστήματος ανέπαφων πληρωμών, καταληκτική ημερομηνία για την υλοποίηση του οποίου ήταν περίπου… το Πάσχα.
Δεν είναι λίγοι οι σταθμοί μάλιστα που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τις κυλιόμενες σκάλες, για χρονικό διάστημα κατά πολύ μεγαλύτερο από αυτό μιας φυσιολογικής βλάβης.
Επίσης, οι σποραδικές δυσλειτουργίες και οι ολιγόωρες διακοπές λειτουργίας της βασικής γραμμής μπορεί στην πραγματικότητα να μην εγείρουν σοβαρά ζητήματα ασφαλείας, ωστόσο οι φειδωλές εξηγήσεις που δίνονται ενισχύουν το αίσθημα καχυποψίας.
Η χαρά του τζαμπατζή
Παρά τη μακροσκελή εισαγωγή για τα συν και τα πλην του μετρό, δεν είναι αυτή η γενεσιουργός αιτία του άρθρου.
Εδώ και αρκετούς μήνες, καλλιεργείται συστηματικά μια νοοτροπία «αλληλεγγύης» μεταξύ των επιβατών που δεν επιθυμούν το πληρώσουν το αντίτιμο του εισιτηρίου.
Σημειωτέον ότι το μεμονωμένο εισιτήριο κοστίζει για την ώρα 0,60 ευρώ, ενώ εκείνο των 10+1 διαδρομών 5,80 ευρώ. Κατά γενική ομολογία, το εισιτήριο είναι οικονομικό, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι το αντίστοιχο στο μετρό της Αθήνας κοστίζει 1,20 ευρώ, ενώ εκείνο στο παρόμοιας τεχνολογίας μετρό της Κοπεγχάγης κοστίζει 3,20 ευρώ (24 δανέζικες κορώνες).
Το εν λόγω φαινόμενο προέκυψε μάλλον ως ένας κώδικας αστικής ευγένειας μεταξύ των νέων -και ειδικά των φοιτητών- που είτε δίνουν χέρι με χέρι το εισιτήριό τους σε κάποιον άλλον επιβάτη ή το αφήνουν στη βάση της κυλιόμενης σκάλας για να το παραλάβει κάποιος άλλος και να αξιοποιήσει την εναπομείνασα διάρκειά του.
Οι υπάλληλοι του μετρό είθισται να κάνουν τα στραβά μάτια σε αυτή τη νέα μόδα που εκτυλίσσεται σε καθημερινή βάση, χωρίς καμία απολύτως συνέπεια.
Μπορεί πράγματι αυτή η ανιδιοτελής κίνηση να ενέχει μία δόση εφηβικού ρομαντισμού, ωστόσο ίσως είναι πλέον καιρός να ενηλικιωθούμε…
Αλληλέγγυοι… στην ανυπακοή!
Εάν επιχειρούσαμε μία πιο κοινωνιολογική προσέγγιση, θα λέγαμε ότι αυτή η πηγαία άρνηση προέρχεται από μία έμφυτη αντίδραση απέναντι σε ένα σύστημα που τόσα χρόνια αδυνατούσε να βελτιώσει την καθημερινότητα του πολίτη.
Αποτελεί ίσως και μία ένδειξη επαναστατικότητας των νέων, οι οποίοι μεγάλωσαν με την κυρίαρχη λογική των γονιών τους ότι «αν με κλέβει το κράτος, μέσω της φορολογίας», «θα το κλέβω κι εγώ, όπως μπορώ».
Η παραπάνω λογική κατέστη εμφανής, κυρίως την τελευταία δεκαετία με επίκεντρο τον ΟΑΣΘ. Πέραν των άλλων ζητημάτων που κλήθηκε να αντιμετωπίσει, τα πολύ υψηλά ποσοστά «εισιτηριοδιαφυγής» επιδείνωσαν τη βιωσιμότητά του, υπονομεύοντας συνολικά την εικόνα της μέχρι πρότινος μοναδικής συγκοινωνίας της πόλης.
Ακόμα και το έωλο επιχείρημα ότι «δεν πληρώνω εισιτήριο, επειδή οι υπηρεσίες είναι σκάρτες», καταρρίπτεται πανηγυρικά στην περίπτωση του μετρό. Όταν εγκατασταθεί επιτέλους και το σύστημα ανέπαφων πληρωμών, δεν θα υφίσταται πλέον καμία δικαιολογία.
Ωστόσο, υπάρχει το ενδεχόμενο, ακόμα κι αυτός που πληρώνει κανονικά το εισιτήριό του, να υποκύψει στον πειρασμό της δωρεάν μετακίνησης, όταν βλέπει τον «τζαμπατζή» συμπολίτη του, να περνάει ανενόχλητος. Και μπορεί πράγματι οι νέοι να ξεκίνησαν αυτό το ευρηματικό «χούι», ωστόσο ο «τζαμπατζής» δεν έχει ηλικία…
Ως τακτικός χρήστης της υπόγειας συγκοινωνίας, το πλέον τραγελαφικό της υπόθεσης -που γίνεται εύκολα αντιληπτό- είναι ότι αυτός που θα δυσανασχετήσει με την πρώτη δυσλειτουργία του μετρό, είναι συνήθως ο ίδιος που δεν θα μπει στον κόπο να καταβάλει ούτε καν το κόμιστρο των 60 λεπτών.
Αναγνωρίζοντας το τεχνικό κενό που γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους επιτήδειους, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών προκρίνει ως λύση τη μείωση της διάρκειας ισχύος του εισιτηρίου από τα 70 λεπτά που είναι σήμερα στα 50 λεπτά, καθώς και την εγκατάσταση ελεγκτών εντός και εκτός των συρμών.
Τέλος, το λεγόμενο ενιαίο εισιτήριο για μετρό και ΟΑΣΘ -το οποίο θα έπρεπε από καιρό να λειτουργεί- απέχει ακόμα από την εφαρμογή του, κολλημένο ανάμεσα στα γραφειοκρατικά αδιέξοδα.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι το πρόβλημα είναι δομικό και αφορά περισσότερο τη νοοτροπία μας. Πολλές φορές ακούγεται στον δημόσιο διάλογο «να γίνουμε Σουηδία, Ολλανδία, Δανία». Μόνο που αυτές οι χώρες, εκτός των άλλων, εμφυσούν από νωρίς στα παιδιά τις αρχές του σεβασμού της δημόσιας περιουσίας και σε καμία περίπτωση δεν ανέχονται ή επιβραβεύουν τους παραβάτες. Άλλωστε, όταν βρισκόμαστε στο εξωτερικό, η μαγκιά μας ξαφνικά κόβεται.
Στη χώρα όμως της Φαιδράς Πορτοκαλέας, όπου όλα επιτρέπονται, το να μην πληρώνεις εισιτήριο, εκτός από μαγκιά, αποτελεί και άποψη ευρείας -μάλιστα- αποδοχής!
