Σε προηγούμενο άρθρο αναλύθηκε η σημαντικότητα της ύπαρξης ορίων στις ανθρώπινες σχέσεις. Υποσχεθήκαμε, μάλιστα, ότι θα επανέλθουμε σύντομα με κάποιες «συμβουλές» για το πώς να θέσουμε και εν συνεχεία να διατηρήσουμε τα όρια που θέτουμε. Κι έτσι ακριβώς κάνουμε!
Στα αρχικά στάδια μιας σχέσης (και δεν αναφερόμαστε μόνο σε συντροφικές σχέσεις, αλλά και σε φιλικές, οικογενειακές, επαγγελματικές κλπ.) πολλές φορές ο ενθουσιασμός και η αρχική «αυτοσυγκράτηση» που δείχνουμε δεν επιτρέπει την εξωτερίκευση των «παραξενιών» του καθενός. Όσο, όμως, η σχέση προχωράει και δενόμαστε, τείνουμε να αποκαλύπτουμε περισσότερα στοιχεία του εαυτού μας, τα οποία πολλές φορές δεν είναι αποδεκτά από την άλλη μεριά.
Για το λόγο αυτό είναι υψίστης σημασίας η συζήτηση περί των ορίων που πρέπει να τεθούν ιδανικά από την αρχή. Ακόμα κι αν αυτή η λεγόμενη (ας μου επιτραπεί η χρήση της λέξης) «παραγνώριση» -όπως το λένε και λαϊκά «σαν να παραγνωριστήκαμε ρε παιδί μου!»- εμφανιστεί αργότερα στη σχέση, δεν είναι ποτέ αργά να οριοθετήσουμε τους εαυτούς μας οποτεδήποτε βλέπουμε ότι εμφανίζονται προβλήματα.
Ας γίνουμε, όμως, λίγο πιο συγκεκριμένοι:
Πρώτη σημαντική «συμβουλή» σχετικά με την οριοθέτηση είναι το «γνώθι σαυτόν».
Το να γνωρίζω εγώ πρώτα από όλους τι θέλω, τι ζητάω, τι ψάχνω και που αποσκοπώ όντας σε μια σχέση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της διατήρησής της. Ερωτήσεις που πρέπει να κάνω στον εαυτό μου:
- Τι χαρακτηριστικά ψάχνω σε μια σχέση;
- Ποιες συμπεριφορές με ενοχλούν;
- Ποιες αξίες του άλλου προσώπου με έλκουν και ποιες με βρίσκουν αντίθετο/η;
- Πώς ξοδεύουμε τον κοινό χρόνο μας;
- Αισθάνομαι, τελικά, ευχαριστημένος/η στη σχέση αυτή;
Από εκεί και πέρα, εξετάζουμε πώς αισθανόμαστε τις ώρες που είμαστε μαζί με το άλλο άτομο. Κι αυτό αποτελεί εξίσου σημαντικό στοιχείο, ώστε να μπορέσει να δομηθεί μια μελλοντική συζήτηση περί ορίων σε μια σχέση.
- Αισθάνομαι άνετα να είμαι ο εαυτός μου;
- Ειπώθηκε κάτι (αστείο, υπονοούμενο κλπ.) ή παρατήρησα μια συμπεριφορά ή ένα χαρακτηριστικό στον/ην άλλο/η που με έκανε να αισθανθώ άβολα;
- Μήπως νιώθω ότι με την παρουσία του και τη συμπεριφορά του το άλλο άτομο προσπαθεί να επιβληθεί, επιδιώκει να με εκμεταλλευτεί ή προσπαθεί να με «νταντέψει»;
- Έχει απαιτήσεις το άλλο άτομο; Κι αν ναι, πώς με κάνουν να αισθάνομαι;
- Γενικά, παρατήρησα στη συμπεριφορά και τα πιστεύω του/της άλλου/ης κάτι που είναι εντελώς αντίθετο με τα δικά μου;
Όλα αυτά αποτελούν σημαντικά ερωτήματα που απαιτείται να θέτουμε συχνά στον εαυτό μας, είτε στην αρχή μιας σχέσης που τα πράγματα ακόμα είναι «φρέσκα»/θολά είτε ακόμα και στη διάρκεια, όπου πλέον ίσως έχουν αρχίσει να ξεκαθαρίζουν οι προθέσεις και θέλω του καθενός.
Δεύτερη «συμβουλή» αποτελεί η συζήτηση με το άλλο άτομο σχετικά με τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τους σκοπούς του καθενός.
Από τη στιγμή που θα ξεκαθαρίσουμε τι εμείς θέλουμε και επιδιώκουμε, πρέπει να περάσουμε στο κομμάτι της επικοινωνίας με το άλλο άτομο. Εδώ είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας τα εξής:
- Πότε επιλέγω να προτείνω να γίνει μια συζήτηση: ιδανικά θα πρέπει να είμαστε και εμείς και το άλλο άτομο σε «χαλαρή» διάθεση, ώστε να μπορεί να γίνει μια ολοκληρωμένη συζήτηση χωρίς να αποσπάται η προσοχή μας και κυρίως χωρίς να υπάρχει κάποιο άλλο ενεργό «πρόβλημα» (μια πιθανή διαφωνία που ακόμα δεν έχει διευθετηθεί)
- Απαιτείται να είμαι προετοιμασμένος/η στο τι θα πω, αλλά και ξεκάθαρος/η. Δεν είναι κακό να έχω σημειώσει κάπου τα θέματα που θέλω να συζητηθούν, όπως επίσης, απαιτείται να είναι ξεκάθαρη η θέση μου.
- Ξεκάθαρος θα πρέπει να είναι ακόμα και ο τρόπος που θα τα μεταφέρω. Η επιλογή των λέξεων είναι σημαντική στη σωστή επικοινωνία. Μια πολύ γενική «συμβουλή» είναι το να χρησιμοποιήσω το «εγώ» κι όχι το εσύ, δηλαδή να επικεντρωθώ στο τι μου συμβαίνει, όταν βλέπω μια συμπεριφορά που με πειράζει στο άλλο άτομο. Προσπαθώ να αποφύγω τη χρήση του «εσύ», γιατί επιφέρει μια κατάσταση αποφυγής ευθύνης και διάθεση για κατηγορίες.
- Το να είμαι ανοιχτός σε ανατροφοδότηση (feedback) χωρίς να αισθάνομαι ότι με κατακρίνουν αποτελεί σημαντικό στοιχείο της σύγχρονης (επι)κοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα καλό είναι να αποφεύγω να κάνω υποθέσεις για το άλλο άτομο αποφεύγοντας να συζητήσω.
- Δεν (πρέπει να) αποτελεί δείγμα αδύναμης προσωπικότητας η αναγνώριση του λάθους. Ίσα ίσα μέσω αυτής της διαδικασίας η σχέση ενδυναμώνεται, εφόσον υπάρχει η ίδια διάθεση και από τις δυο μεριές.
Τρίτη και τελευταία «συμβουλή» είναι η ενδυνάμωση, η διατήρηση και κατά καιρούς η αναπροσαρμογή των ορίων.
Τα όρια μπαίνουν, για να τηρούνται. Αυτό θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο προς όλες τις μεριές και μάλιστα είναι πιθανόν να χρειαστεί να ξεκαθαριστούν και πιθανές συνέπειες που θα έχει η μη τήρησή τους. Οι συνέπειες αυτές πρέπει να είναι εξίσου ξεκάθαρες με τα ίδια τα όρια και, φυσικά, να είναι κατανοητές και εμείς από τη μεριά μας να είμαστε σε θέση να τις τηρήσουμε.
Ενδέχεται, ακόμα, να χρειαστεί επαναδιαπραγμάτευση των ορίων, εφόσον παρατηρείται συχνή μη τήρηση-αποφυγή τους, ειδικά όταν έχει περάσει καιρός από την αρχική «συμφωνία» και έχουν αλλάξει κάποια δεδομένα στη σχέση. Ακολουθώντας αυτές τις αρχές θέτουμε μια καλή βάση για διατήρηση υγιών ορίων με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Κλείνοντας, αξίζει να διευκρινιστεί ότι, όπως κάθε άτομο από τη μεριά του χρειάζεται να θέτει όρια προς τους υπολοίπους, ταυτόχρονα απαιτείται να είναι ανοιχτό και το ίδιο στην τήρηση των ορίων που θέτουν οι υπόλοιποι. Καθένας και καθεμία από εμάς είναι σε θέση να το αντιληφθεί αυτό.
Αυτή η κατά γενική ομολογία πολύπλοκη και δύσκολη διαδικασία είναι δεδομένο ότι θα φέρει θετικά αποτελέσματα σε κάθε είδους σχέση μας, γιατί ακριβώς τα όρια δεν υπάρχουν για να μας απομακρύνουν, αλλά για να προλαμβάνουν την εμφάνιση ανεπιθύμητων καταστάσεων. Σε κάθε δυσεπίλυτη περίσταση, όμως, δε θα πρέπει να αποτελεί ταμπού η αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
