Η τέχνη έχει τη δύναμη να λειτουργεί ως καθρέφτης της κοινωνίας, να αναδεικνύει τις αθέατες πτυχές της και να πυροδοτεί τον διάλογο γύρω από ζητήματα που καίουν. Στην παράσταση Contaminated (Besmet), η δημιουργός Θεοδώρα Κώτση-Φελίτσι εμβαθύνει στις έννοιες του τραύματος, της έμφυλης βίας και των συστημικών μηχανισμών που επηρεάζουν την αποκατάσταση και τη φροντίδα των επιζωσών.
Μέσα από μια ποιητική προσέγγιση, η performance προσκαλεί τον θεατή σε μια προσωπική και συλλογική ενδοσκόπηση. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Θεοδώρα Κώτση-Φελίτσι μιλά για την έμπνευσή της, τη σημασία της τέχνης ως μέσου κοινωνικής αλλαγής και τον τρόπο με τον οποίο η ίδια διαχειρίζεται το τραύμα μέσα από την καλλιτεχνική της πορεία.
– Το έργο σας εστιάζει στο τραύμα και τον αντίκτυπό του στην κοινωνία. Τι σας οδήγησε στο να επικεντρωθείτε σε αυτό το θέμα;
– Τα προσωπικά μου βιώματα με οδήγησαν στην έρευνα και σε σπουδές επάνω στο τραύμα. Αυτό με βοήθησε να μπω μέσα στην πολυπλοκότητα του τραύματος και να την αποδημήσω. Άρχισα να καταλαβαίνω ποσό συνδεδεμένο είναι το φάσμα του τραύματος με την κοινωνία. Μια υγιής κοινωνία μπορεί να φανεί από το πόσο φροντίζει τα αδύναμα κομμάτια της.
– Γιατί επιλέξατε την ποίηση ως μέσο έκφρασης για ένα τόσο σκληρό και επίκαιρο ζήτημα, όπως οι γυναικοκτονίες;
– Ένα τραύμα μπορεί να μας σκληρύνει και να μας κάνει να «αποσυνδεθούμε. Η ανάγκη της επιβίωσης είναι αυτή που μας καθοδηγεί. Όταν αυτό εξακολουθεί να γίνεται ακόμα και όταν δεν είναι αναγκαίο, τότε παραμένουμε στον φαύλο κύκλο του τραύματος.
Η ποίηση με κρατούσε πάντα σε σύνδεση με τις ήπιες και ευγενικές πλευρές του εαυτού μου, πράγμα που με οδήγησε να γράψω αυτό το έργο.
Η ουσιαστική αποθεραπεία από κάτι τόσο βαρύ, όπως είναι μια κακοποίηση ή ακόμα και μια απόπειρα δολοφονίας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, αν δεν αποκατασταθεί η σύνδεση με τις ήπιες και μαλακές πλευρές μέσα μας.
– Ο τίτλος Contaminated (Besmet) φέρνει κατά νου κάτι μολυσμένο. Τι συμβολίζει σε σχέση με το θέμα της παράστασης;
– Ο τίτλος έχει βασιστεί σε μια από τις συνεντεύξεις που είχα με κάποιον ειδικό επάνω στο Τραύμα. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης σχετικά με το σύστημα φροντίδας του τραύματος, εκείνος έκανε νύξη για δυσλειτουργικές πλευρές του συστήματος αποκαλώντας τες «μόλυνση», γιατί αυτές οι πλευρές μπορεί να καταφέρουν να μολύνουν ολόκληρο το σύστημα. Το έργο αναφέρεται σε κάποια από τα συστήματα που συμβάλλουν στην επαναπροσέγγιση του τραύματος, όπως είναι το σύστημα ψυχικής υγείας και το νομικό σύστημα.
– Πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο κοινωνικής αλλαγής πάνω σε ζητήματα έμφυλης βίας;
– Η τέχνη υπήρξε για εμένα κινητήρια δύναμη που με κρατούσε στη ροή της ζωής. Η δημιουργία σε οδηγεί σε μια νέα πραγματικότητα, μια νέα συνθήκη. Κατά την προσωπική μου άποψη, η τέχνη έχει τη δυνατότητα να αφουγκράζεται την κοινωνία, να αντικατοπτρίζει τις ανάγκες της και να τις μεταμορφώνει.
Η τέχνη όμως είναι απαλλαγμένη από τα κανονιστικά πρότυπα μιας κοινωνίας, δεν μπορεί να έχει τον ρολό του νομοθέτη, του παιδαγωγού, ή του θεραπευτή, χρειάζονται πολύ περισσότεροι παράγοντες για να αντιμετωπίσουμε τα μεγάλα ζητήματα που προκύπτουν από την έμφυλη βία. Παρόλα αυτά, η τέχνη θα μπορούσε να συμβάλει στην συνειδητοποίηση και κατ’ επέκταση στην αλλαγή μιας πραγματικότητας.
– Ασχολείστε χρόνια με το Forum Theater και το Playback Theater, που βασίζονται στη συμμετοχή του κοινού. Υπάρχουν διαδραστικά στοιχεία και στο Contaminated;
– Οι σκηνές και οι αφηγηματικές του έργου έχουν δανειστεί στοιχεία από τις τεχνικές τόσο του Forum Theater όσο και του Playback Theater, κυρίως τις σύντομες μορφές, συμπεριλαμβανομένων των «ρευστών γλυπτών» και των ακίνητων εικόνων.
Οι εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη με ταχύτητα επιβραδυμένη για να δίνεται η δυνατότητα στον θεατή να τις παρατηρεί. Ο κάθε θεατής μπορεί έτσι να αναγνωρίσει κομμάτια του εαυτού του, αν και εφόσον το επιθυμεί.
– Το Contaminated είναι μια performance, αλλά έχετε δουλέψει και με site-specific installations. Τι σας ελκύει στη δημιουργία μέσα στον χώρο και τη δημόσια τέχνη;
– Ο δημόσιος χώρος είναι για μένα πηγή έμπνευσης, αλλά και επικοινωνίας. Παίρνω την πρώτη ύλη μου από τον δημόσιο χώρο, στη συνέχεια την ερευνώ και την επεξεργάζομαι για να την επιστρέψω πίσω εκεί που ανήκει. Είναι μια κυκλική διαδικασία που κάνει αναφορά στο πώς καταλαβαίνω εγώ τη ζωή, σαν ένα συμπάν σε συνεχή αλλαγή που οι διάφορες δυνάμεις και ενέργειες επηρεάζουν τα μοτίβα συμπεριφοράς του. Οι site-specific παρεμβάσεις μου επαναδιαπραγματεύονται τον χώρο και κατ’ επέκταση μπορούν να επηρεάσουν το ευρύτερο περιβάλλον που σχετίζεται με αυτόν.
– Η παράσταση παρουσιάζεται σε συνεργασία μεταξύ άλλων με τον Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό Ilysia Foundation και την Ολλανδική Πρεσβεία. Πώς προέκυψε αυτή η σύμπραξη;
– Ο Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός Illysia έχει ως σκοπό τη δημιουργία δραστηριοτήτων που αφορούν το τραύμα και τη φροντίδα του και χρησιμοποιεί την τέχνη ως κινητήρια δύναμη στην διεκπεραίωση αυτών των δραστηριοτήτων. Η παράσταση είναι μια από τις δράσεις του οργανισμού και κομμάτι άλλων δραστηριοτήτων. Ο οργανισμός πλαισιώνεται από μία ομάδα συντελεστών που έμμεσα ή άμεσα έχουν συμβάλει στην διεκπεραίωση του Contaminated.
Η συνεργασία με την Ολλανδική πρεσβεία προέκυψε κατά τη διάρκεια των παραστάσεων και ήταν κάπως προφανής, καθώς μέρος της πολιτικής ατζέντας της πρεσβείας είναι και η υποστήριξη των γυναικείων δικαιωμάτων και η καταπολέμηση της βίας.
– Mε λίγα λόγια, ποια συναισθήματα θα θέλατε να προκαλέσετε στον θεατή, που θα παρακολουθήσει το performance;
– Νομίζω πως η παράσταση λειτουργεί ως καθρέφτης που αντικατοπτρίζονται οι σκέψεις, τα συναισθήματα και πολλά άλλα. Ο κάθε θεατής αναγνωρίζει στο έργο δικά του κομμάτια που είτε έχει διαχειριστεί, είτε όχι. Ο καθένας παίρνει αυτό που χρειάζεται και αντέχει.
