Η Πράγα, η πρωτεύουσα της Τσεχίας, πρόκειται για μια μοναδική πόλη, γνωστή κυρίως για τη διάχυτη μεσαιωνική αρχιτεκτονική (ούσα από τις λίγες πόλεις της τότε γερμανοκρατούμενης Βοημίας που δεν υπέστη ολοκληρωτικό βομβαρδισμό από τις συμμαχικές δυνάμεις), το περίφημο και περίτεχνο αστρονομικό ρολόι που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία, αλλά και για τη φρενήρη νυχτερινή ζωή, αισθητή κυρίως, τα ζεστά βράδια του καλοκαιριού.
Πολλές σημαντικές προσωπικότητες γαλουχήθηκαν ή απέκτησαν την εκπαίδευση τους στην Πράγα, μερικές από αυτές είναι: ο συνθέτης Antonín Dvořák, ο περίφημος εκπρόσωπος του καλλιτεχνικού στυλ της Αρ Νουβό, Alfons Mucha, ο φιλόσοφος και προασπιστής του ορθόδοξου Μαρξισμού Karl Kautsky, ο ιδιοφυής Nikola Tesla, και πιο πρόσφατα, ο πολυβραβευμένος από την ακαδημία των Όσκαρ σκηνοθέτης, Miloš Forman. Ωστόσο, σε αυτά τα πέτρινα στενά που τώρα πλημμυρίζουν από τουρίστες, περπατούσε κάποτε ανήσυχα μια από τις μεγαλύτερες και ιδιάζουσες προσωπικότητες της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο λόγος φυσικά για τον Franz Kafka, τη διακριτική παρουσία του οποίου, μπορεί ακόμα να νιώσει κανείς, κάνοντας μια βόλτα μες την πόλη.
The House At the Minute
Στο παλαιό κέντρο της Πράγας μπορεί να συναντήσει κάνεις το σπίτι, στο οποίο ο Κάφκα πέρασε ένα μεγάλο μέρος των νεανικών του χρόνων. Δείχνοντας ήδη μια ροπή προς την εκκεντρικότητα, από μικρό παιδί ο χαρακτήρας του βρισκόταν σε πλήρη αντίθεση με την αυταρχική και έντονη προσωπικότητα του πατέρα του, Herrmann Kafka. Αδυνατώντας να ανταπεξέλθει στις προσδοκίες της οικογένειας του, και με τις μεταξύ τους διαφορές να διογκώνονται, ο Κάφκα από νωρίς αρχίζει να νιώθει φοβισμένος και αιχμάλωτος ενός προκαθορισμένου πεπρωμένου. Το συγκεκριμένο σπίτι αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής με την εξωτερική πρόσοψη να κοσμείται από σγκραφίτο μελών της οικογένειας των Αψβούργων αλλά και από βιβλικές και μυθολογικές εικόνες.
Πανεπιστήμιο του Καρόλου
Το 1901, και έχοντας πλέον ενηλικιωθεί, αλλά ζώντας, φοβισμένος ακόμα, κάτω από την θεόρατη σκιά του πατέρα του, ξεκινάει τις σπουδές του στη Νομική στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας, ένα από τα αρχαιοτέρα πανεπιστήμια της Ευρώπης. Κατά την διάρκεια της φοίτησης του, το ενδιαφέρον του για τη Γερμανική κουλτούρα τον φέρνει σε επαφή με τα έργα του Χέγκελ και του Γκαίτε.
Παράλληλα θα προσχωρήσει στην λέσχη αναγνώσεων και ομιλιών Γερμανών φοιτητών, όπου εκεί θα αναγνωρίσει την δύναμη της λογοτεχνίας και των λέξεων, ως μέσα με τα οποία θα μπορέσει να δώσει σχήμα και μορφή σε έναν δικό του κόσμο. Το πανεπιστήμιο χρονολογείται από το 1394 και πλέον διαθέτει πάνω από 17 έδρες, με τις πιο αξιοσημείωτες να είναι αυτές των μαθηματικών, της φυσικής και των ανθρωπιστικών σπουδών.
Άγαλμα και πλατεία του Φράνζ Κάφκα
Το 1908 προσλαμβάνεται σαν υπάλληλος στην ασφαλιστική εταιρία εργατικών ατυχημάτων. Η πολύωρη εργασία, η επαφή του με τους αργούς τροχούς των κρατικών μηχανισμών και της γραφειοκρατίας και ο μονότονος χαρακτήρας της καθημερινότητας του, αποτελούν έμπνευση και κύρια μοτίβα για τα έργα του. Πλέον η μορφή ενός αυστηρού, αυταρχικού πατέρα διοχετεύεται σε όλες της πτυχές της δημόσιας διοίκησης και ο Κάφκα δεν αισθάνεται τον εαυτό του ως τίποτα πέρα από μια φθισική φιγούρα που στέκεται απέναντι στο έλεος μιας άκαμπτης ζωής.
Όπως και οι χαρακτήρες των πεζογραφημάτων του, έτσι και ο ίδιος βρίσκεται παγιδευμένος, μπερδεμένος και γεμάτος ενοχές, αδυνατώντας να κατανοήσει έναν κόσμο που στις ρίζες του είναι σουρεαλιστικός. Ο ίδιος συνεχίζει να ζει στην Πράγα όπου δημοσιεύει μόνο μια μικρή μερίδα από τα έργα του όπως: η κρίση (Das Urteil), και η μεταμόρφωση (Die Werwandlung). Πολλά από τα υπόλοιπα πεζογραφήματα του τα αφήνει ημιτελή.
Απολαμβάνοντας μια βόλτα στο παλαιό κέντρο της Πράγας είναι σίγουρο πως θα συναντήσει κάνεις ένα από τα αγάλματα του Κάφκα, με το πιο φωτογραφημένο να είναι το Μπρούτζινο άγαλμα στον δρόμο Dusni δίπλα στην Ισπανική συναγωγή. Το άγαλμα παρουσιάζει το αδύναμο και μικροσκοπικό σώμα του Κάφκα να στέκεται πάνω στους ώμους μιας αόρατης θεόρατης φιγούρας, που πιθανότατα συμβολίζει τη μεγάλη παρακαταθήκη του στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Μουσείο του Φράνζ Κάφκα
Δίπλα στις όχθες του ποταμού Μολδάβα βρίσκεται από το 2005 το Μουσείο του Φράνζ Κάφκα. Μέσα σε αυτό μπορεί κανείς να εμβαθύνει στο μοντερνιστικό λογοτεχνικό έργο του συγγραφέα, να κατανοήσει σε μεγαλύτερο βαθμό τους παράγοντες που έδωσαν μορφή στους βασικούς άξονες των βιβλίων του, και μέσα από την πλούσια συλλογή φωτογραφιών και αλληλογραφίας, να αποκτήσει ένα πιο διεισδυτικό βλέμμα μέσα στην πολύπλοκη ιδιοσυγκρασία του Κάφκα. Επίσης, εντός του μουσείου βρίσκονται οι πρώτες εκδόσεις από ένα μεγάλο τμήμα του λογοτεχνικού του έργου, αλλά και πολλά προσωπικά αντικείμενα του ίδιου του Κάφκα.
Περιστρεφόμενο γλυπτό του Φρανζ Κάφκα
Το 1917 διαγνώστηκε με φυματίωση και περνάει τις μέρες του αναρρώνοντας έξω από την Πράγα και με συχνές επισκέψεις σε σανατόρια. Η αυτοαπέχθειά του φτάνει στην ακμή της και η ιδέα της ασημαντότητας της ενθάδε ύπαρξης στο πλαίσιο του σύγχρονου κόσμου -και απέναντι σε μια παράλογη μοίρα- αποτελεί τη βασική ιδέα σε ό,τι γράφει εκείνη την περίοδο.
Στο ημερολόγιο του είχε γράψει: “Έχω έναν τεράστιο κόσμο στο μυαλό μου, αλλά πως να τον ελευθερώσω, ελευθερώνοντας ταυτόχρονα και τον ίδιο μου τον εαυτό, χωρίς να γίνω ο ίδιος χίλια κομμάτια; Καλύτερα να γίνω χίλια κομμάτια, παρά να τον κρατήσω μέσα μου ή να τον θάψω.” Το περιστρεφόμενο κεφάλι του Κάφκα εκφράζει πλήρως τη βασανισμένη φυσιογνωμία του συγγραφέα. Το γλυπτό φτάνει τα 11 μέτρα και ζυγίζει 44 τόνους. Περιλαμβάνει 44 στρώσεις από πολλά κομμάτια καθρέπτη και χάλυβα. Κάθε 20 λεπτά οι στρώσεις αρχίζουν να κινούνται, ανεξάρτητα η μια από την άλλη, σχηματίζοντας στο τέλος το πρόσωπο του Κάφκα. Το περίτεχνο αυτό γλυπτό αποτελεί ένα από τα βασικά τουριστικά αξιοθέατα, ακόμα και για αυτούς που δεν γνωρίζουν το έργο του λογοτέχνη.
Το Νέο Εβραϊκό Κοιμητήριο
Το 1924 πεθαίνει από επιπλοκές φυματίωσης του λάρυγγα, σε μια κλινική έξω από τη Βιέννη στην ηλικία των 41. Ενταφιάσθηκε στο νέο Εβραϊκό κοιμητήριο χωρίς να έχει λάβει αναγνώριση για το λογοτεχνικό του έργο. Το κοιμητήριο θα αποτελέσει και χώρο ταφής για τον πατέρα και τη μητέρα του Κάφκα, και αργότερα για πολλά θύματα του Ολοκαυτώματος. Στο μνήμα του υπάρχει και μια πλάκα για τις τρεις αδελφές του, οι οποίες εκτελέστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Το κοιμητήριο είναι ανοικτό στο κοινό και ο καθένας μπορεί να το δει και να αφήσει ένα λουλούδι ή (με βάση την εβραϊκή παράδοση) ένα πετραδάκι πάνω στο μνήμα. Πριν τον θάνατο του, ο Κάφκα ζήτησε από τον Φίλο του Μάξ Μπρόντ να κάψει ότι απέμεινε από το ημιτελές του έργου. Ο Μπρόντ, που από την αρχή πίστευε στο συγγραφικό ταλέντο του Κάφκα, αντιθέτως αποφάσισε να τα επιμεληθεί προσωπικά, και στη συνέχεια να τα εκδώσει, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα μεγάλο δώρο στην ανθρωπότητα. Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο Κάφκα θεωρούνταν ήδη από τους κορυφαίους λογοτέχνες του 20ου αιώνα.
Το αίσθημα της αποξένωσης, κυρίαρχο τόσο στο συνολικό έργο του Κάφκα όσο και στην ίδια του τη ζωή. Ένας πατέρας που κάνει τον γιο του να νιώθει σαν ένα αδύναμο ασήμαντο έντομο, που μόνο με την ύπαρξη του και μόνο αποτελεί βάρος και ντροπή για την οικογένεια του, ένας άνθρωπος σε συνεχή πάλη με τα γρανάζια μιας αόρατης και αδυσώπητης μηχανής, που τον κρίνει ως ένοχο, αλλά και ένας άνθρωπος σε συνεχή σύγκρουση με τον εαυτό του. Μια αναζήτηση νοήματος ύπαρξης, μια αναζήτηση για έναν Θεό, όλα αυτά χαρακτηρίζουν το μοναδικό έργο του Κάφκα.
Η συμβολή του είναι αδιαμφισβήτητη όχι μόνο στον τομέα της λογοτεχνίας αλλά και στο κίνημα του υπαρξισμού που θα αναπτυσσόταν αργότερα, με τον Αλμπέρ Καμύ να χαρακτηρίζει τον Κάφκα ως τον συγγραφέα που με γλαφυρό τρόπο αιχμαλώτισε τον παράλογο χαρακτήρα της ύπαρξης. Ο Κάφκα έγραψε για τη ζωή όλων μας.