Η ταινία με τίτλο «Small Things Like These» ή αλλιώς στα ελληνικά «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» αποτελεί μεταφορά του ομότιτλου βιβλίου της Ιρλανδής συγγραφέα Claire Keegan στη μεγάλη οθόνη. Σκηνοθέτης του έργου είναι ο Tim Mielants, ο οποίος μέσα από μια χαμηλότονη ατμόσφαιρα και με μια εσωτερική δράση καταγράφει τη ζωή ενός άνδρα, του Bill Furlong (Cillian Murphy), και της οικογένειάς του σε μια μικρή πόλη της Ιρλανδίας στα μέσα της δεκαετίας του 1980.
Μέσα από αυτήν την ιστορία γινόμαστε κοινωνοί μιας κατάστασης, όπου για πολλά χρόνια στην Ιρλανδία —αλλά και αλλού στον κόσμο— επικρατούσε η απάθεια και η σιωπηρή συνενοχή της κοινωνίας απέναντι στην καταπίεση και την κακοποίηση που υπέστησαν χιλιάδες γυναίκες από την Καθολική Εκκλησία στα λεγόμενα «Πλυντήρια της Μαγδαληνής».
Τα Πλυντήρια της Μαγδαληνής
Τα «Πλυντήρια της Μαγδαληνής» ήταν αρχικά Προτεσταντικά ιδρύματα, τα οποία αργότερα υιοθετήθηκαν και από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Αυτά τα άσυλα λειτούργησαν σε πολλές χώρες του κόσμου (Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Σουηδία, Καναδά, ΗΠΑ, Αυστραλία) από τον 18ο αιώνα μέχρι τα τέλη του 20ου. Εκεί εργάζονταν χωρίς αμοιβή «έκπτωτες» γυναίκες ή εργάτριες του σεξ και γενικά νεαρά κορίτσια ή έφηβες, οι οποίες είχαν μείνει έγκυες εκτός γάμου ή δεν είχαν κάποια οικογενειακή υποστήριξη.
Στα ιδρύματα αυτά λειτουργούσαν μεγάλα εμπορικά πλυντήρια —εξού και το όνομα «Πλυντήρια της Μαγδαληνής»— όπου οι γυναίκες εκεί αναγκάζονταν να δουλεύουν ατέλειωτες ώρες σε απάνθρωπες συνθήκες χωρίς αμοιβή με μόνο αντάλλαγμα την παροχή στέγης, τροφής και ενός μέρους να γεννήσουν το παιδί τους. Τα παιδιά που γεννιόντουσαν, τις περισσότερες φορές, τα έπαιρναν και τα έδιναν για υιοθεσία σε κάποια οικογένεια ή πέθαιναν από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης.
Ουσιαστικά, θα λέγαμε πως χρησίμευαν ως σωφρονιστικά ιδρύματα, το καθεστώς των οποίων θεωρούνταν πιο αυστηρό ακόμα κι από αυτό των φυλακών. Έτσι συμπεραίνουμε ότι η κατάσταση αυτή ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τον αρχικό σκοπό που είχαν τέτοιου είδους ιδρύματα, δηλαδή να παρέχουν στήριξη και βοήθεια σε αυτές τις γυναίκες και όχι να θέλουν να τις τιμωρήσουν ή να τις βασανίσουν.[1]
Υπόθεση της ταινίας
Βρισκόμαστε σε μια μικρή πόλη της Ιρλανδίας στα μέσα της δεκαετίας του 1980 λίγο πριν τα Χριστούγεννα. Εκεί συναντούμε τον πρωταγωνιστή Bill Furlong, τη γυναίκα του και τις πέντε κόρες τους. Ο Bill έχει μια επιχείρηση εμπορίας καύσιμων υλών και κάνει ο ίδιος την παράδοση του εμπορεύματός του. Σε μια τέτοια συνηθισμένη παράδοση στο μοναστήρι της περιοχής —το οποίο λειτουργούσε και ως «Πλυντήριο της Μαγδαληνής»— ο Bill ανακαλύπτει ότι εκεί κακομεταχειρίζονται τα κορίτσια, ένα εκ των οποίων αναζητά σε αυτόν μια ελπίδα σωτηρίας.
Ο Furlong όντας ένας άνθρωπος με ευαισθησίες και ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση, έχοντας υπάρξει ένα παιδί μιας τέτοιας γυναίκας, αρχίζει να μπαίνει σε διάφορους ηθικούς προβληματισμούς και ανησυχίες. Σκέφτεται τη ζωή που θα μπορούσε να είχε η μητέρα του, αλλά κι εκείνος, αν είχαν καταλήξει σε ένα τέτοιο ίδρυμα. Κάτι που για καλή τους τύχη δεν συνέβη, καθώς μια εύπορη γυναίκα πήρε στη δούλεψή της τη μητέρα του κι έτσι μπόρεσε να του παρέχει μια καλή και αξιοπρεπή ζωή.
Στην ταινία παρακολουθούμε την εσωτερική και αρκετά μοναχική πάλη του Bill αναφορικά με εκείνο που θεωρεί εκείνος σωστό και ηθικό και το κόστος που καλείται να πληρώσει αυτός και η οικογένειά του αν πράξει κάτι αντίθετο από το κοινωνικά αποδεκτό και επιτρεπτό. Πρόκειται, στην ουσία, για έναν αντιήρωα, έναν ευαίσθητο, συνεσταλμένο και διστακτικό άνδρα που θέλει να αντιδράσει στην αδικία με μια πράξη καλοσύνης.
Έντονα φανερό μέσα από την ταινία είναι πως ο θεσμός της Εκκλησίας κατέχει μεγάλη οικονομική δύναμη, ισχυρή εξουσία και επιρροή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Αυτή η κατάσταση αποτυπώνεται γλαφυρά μέσα από το αυστηρό πρόσωπο της ηγουμένης (Emily Watson) και τη μαεστρία που εφαρμόζει στις κοινωνικές πρακτικές της.
Τονίζεται, όμως, έτσι μια αντίθεση μεταξύ του επίσημου λόγου της Εκκλησίας, που μιλάει για αγάπη και συγχώρεση και των πράξεων που εφαρμόζουν τελικά οι μοναχές, ως εκπρόσωποί της, σε αυτές τις πονεμένες γυναίκες, τις οποίες κακομεταχειρίζονται. Βλέπουμε ακόμα να χρησιμοποιούνται ανήθικα μέσα, όπως ο χρηματισμός και οι απειλές, για να κρατήσει ο κόσμος το στόμα του κλειστό, πατώντας πάνω στον φόβο και την ανέχειά του.
Γίνεται, θα λέγαμε, με αυτόν τον τρόπο μια κριτική απέναντι στην ασυδοσία, την αυθαιρεσία και την κατάχρηση εξουσίας που είχε —και έχει ακόμα— ο θεσμός της Εκκλησίας. Το «Small Things Like These» καταφέρνει μέσα από μικρές, σχεδόν ανεπαίσθητες, εικόνες και με μεγάλη οικονομία λόγου να ενεργοποιήσει το κοινό και να το κάνει να διερωτηθεί σχετικά με τον ρόλο της Εκκλησίας και με το κατά πόσο είναι στην ουσία ηθικές οι πρακτικές που χρησιμοποιεί.
Διάχυτο στην ταινία είναι επίσης το στοιχείο της κοινωνικής απάθειας. Όχι μόνο απέναντι σε αυτές τις γυναίκες, αλλά και σε άλλα άτομα της κοινωνίας, που αντιμετωπίζουν δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης. Ο κόσμος επιλέγει ή αναγκάζεται να κάνει τα στραβά μάτια μπροστά σε αυτές τις καταστάσεις και να συνεχίσει τη ζωή του ατάραχος. Αυτή η μερίδα του κόσμου αποτυπώνεται στο έργο μέσα από τη στάση της γυναίκας του Bill, Eileen (Eileen Walsh).
Η Eileen εμφανίζεται ως μια σκληραγωγημένη ρεαλίστρια που προσπαθεί για το καλύτερο τόσο για το σπιτικό της, τις πέντε κόρες και τον άνδρα της, όσο και για το κοινωνικό τους στάτους. Για αυτό κι όταν μαθαίνει από τον άνδρα της για τους ηθικούς προβληματισμούς του, τον συμβουλεύει να μην ασχοληθεί και να κοιτάξει το καλό της οικογένειάς του.
Θα ήταν καλό να σταθούμε και να διακρίνουμε μια οξύμωρη συνθήκη στο έργο αυτό. Αν και μιλάμε για γυναικεία καταπίεση, θα περίμενε κανείς πως οι ανδρικές φιγούρες θα παρουσιάζονται ως πιο κατακριτέες. Ωστόσο, παρατηρούμε ότι η σκληρότητα καθώς και η κυνική και αδίστακτη συμπεριφορά, που βλέπουμε στην ταινία, προέρχονται από τις γυναίκες. Αντίθετα, ο άνδρας εμφανίζεται ως σωτήρας με στοιχεία τρυφερότητας, νοιαξίματος, ενσυναίσθησης, ηθικούς προβληματισμούς και αξίες.
Από τη μία αυτό μπορεί να ιδωθεί ως κάτι θετικό, μιας και προβάλλει έναν τύπο άνδρα που τάσσεται στο πλευρό των γυναικών κι έχει αποτινάξει το κυρίαρχο μισογυνιστικό πρότυπο. Από την άλλη, όμως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ενέχει και τον κίνδυνο παρερμήνευσης του μηνύματος. Δηλαδή αντί να επικεντρωθούμε στο ζήτημα της καταπίεσης των γυναικών, στην άνιση μεταχείρισή τους, στον εσωτερικευμένο μισογυνισμό και την πατριαρχία, εστιάζουμε στο ότι οι ίδιες είναι η πηγή του κακού, ενώ οι άνδρες είναι άμοιροι ευθυνών και βρίσκονται εκεί μόνο για να παρέχουν μια λύση.
Τέλος, το «Small Things Like These» είναι μια ταινία χωρίς έντονη δράση με αργό ρυθμό κι έντονες εικόνες, στις οποίες κυριαρχεί ο εσωτερικός αγώνας ενός ανθρώπου και προβάλλονται οι ανησυχίες, οι δισταγμοί, η θλίψη και οι ενοχές για τις συνθήκες που επικρατούν. Οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι πολύ αξιόλογες και ειδικά του Cillian Murphy, ο οποίος κερδίζει το κοινό με την εκκωφαντική και καθόλα εκφραστική σιωπή του.
Είναι μια απλή ταινία που προβληματίζει τις/τους θεατές και υπογραμμίζει την κοινωνική απάθεια, η οποία είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Κι αυτό μιας και στις μέρες μας υπάρχουν τόσα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα γύρω μας, τα οποία όμως επιλέγουμε ή συνηθίσαμε να τα αγνοούμε.
Ωστόσο, όπως μας προϊδεάζει κι ο τίτλος της ταινίας, η αλλαγή μπορεί να έρθει μέσα από μικρά πράγματα, από μικρές πράξεις αντίστασης κι αγώνα σε ό,τι μας καταδυναστεύει και μας περιορίζει με σκοπό να μας ελέγξει και να μας διαχειριστεί.
Η ταινία προβάλλεται ακόμα σε μερικούς κινηματογράφους. Βρείτε εισιτήρια εδώ.
[1] Πληροφορίες παρμένες από τη Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Magdalene_asylum
