Η ταινία Sameblod ή Η καταγωγή των Σάμι ή με μια πιο ακριβή μετάφραση Το αίμα των Σάμι πραγματεύεται το θέμα της διαφορετικότητας και του ρατσισμού, εστιάζοντας ωστόσο στην αποστροφή που αισθάνεται ένα άτομο, που ανήκει σε μια μειονότητα, για τον ίδιο του τον εαυτό.
Η ταινία ξεκινά με την Κριστίνα ή αλλιώς Έλε-Μάργια να πηγαίνει στην κηδεία της αδερφής της, Νιένα, μαζί με τον γιο και την εγγονή της. Η Κριστίνα εδώ και πολλά χρόνια έχει διαλέξει έναν διαφορετικό τρόπο ζωής από αυτόν της φυλής των Σάμι και την βλέπουμε να νιώθει μια αποστροφή για οτιδήποτε έχει σχέση με την καταγωγή και το παρελθόν της. Η κηδεία της αδερφής της και η επιστροφή στον τόπο καταγωγής της αποτελούν έναυσμα για μια αναπόληση της περιόδου που ουσιαστικά «ενηλικιώθηκε» και αποκόπηκε από το οικογενειακό της περιβάλλον.
Οι Σάμι/Σαάμι, γνωστοί και ως Λάπωνες είναι ένας αυτόχθων αρχαίος λαός που ζει στο βόρειο άκρο της Σκανδιναβικής χερσονήσου, το οποίο σήμερα περιλαμβάνει μεγάλα βόρεια τμήματα της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας και της Χερσονήσου Κόλα στην Περιφέρεια Μούρμανσκ της Ρωσίας. Οι Σάμι είναι νομαδικός λαός που ζει και βιοπορίζεται από τη φύση είτε μέσω της αλιείας είτε εκτρέφοντας ζώα, κυρίως ταράνδους. Η πρωταγωνίστριά μας, Έλε-Μάργια και η οικογένειά της ανήκουν στη φυλή των Σάμι, ζουν σε σκηνές στη φύση κάπου στα βόρεια της Σουηδίας και είναι εκτροφείς ταράνδων.
Η κύρια ιστορία μας τοποθετείται γύρω στο 1930, τότε που η Έλε-Μάργια (Lene Cecilia Sparrok) ήταν 14 χρονών και μαζί με τη μικρότερη αδερφή της, Νιένα (Mia Erika Sparrok) πηγαίνουν στο νομαδικό σχολείο της περιοχής, όπου εκεί φοιτούν μόνο παιδιά των Σάμι. Η Έλε-Μάργια συνειδητοποιεί ότι δεν θέλει να επιστρέψει στην οικογένειά της και να ασχοληθεί με την εκτροφή των ταράνδων, αλλά θέλει να σπουδάσει και να γίνει δασκάλα στην Ουψάλα. Όλα όμως γύρω της την εμποδίζουν, γιατί έχει γεννηθεί Σάμι κι όχι μια τυπική Σουηδέζα. Από εκεί κι έπειτα, λοιπόν, παρατηρούμε την έντονη προσπάθειά της να αλλάξει, να προσεγγίσει τη ζωή των υπόλοιπων Σουηδών και να γίνει σαν αυτούς. Πράγμα που το καταφέρνει, όπως παρατηρούμε ήδη από την αρχή της ταινίας.
Η καταγωγή των Σάμι θα λέγαμε πως μας κάνει κοινωνούς ενός μέρους της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας. Πραγματεύεται τον ρατσισμό που υπάρχει σε μια προηγμένη κατ’ άλλα κοινωνία, αυτή της Σουηδίας. Μια κοινωνία που νομίζαμε πως είναι καθ’ όλα «τέλεια», αλλά παρατηρούμε το πόσο σκληρή γίνεται απέναντι όχι σε κάτι ξένο, αλλά σε έναν αυτόχθονα λαό, ο οποίος ζει απλώς διαφορετικά από τα ενδεδειγμένα πρότυπα της Σουηδικής κοινωνίας. Αντιμετωπίζουν τους Σάμι ως ζώα του τσίρκου, τους χλευάζουν για τη σωματοδομή τους και τους κοροϊδεύουν πως βρωμάνε.
Θεωρούν πως δεν είναι εξελιγμένοι νοητικά και δεν μπορούν να ακολουθήσουν τα πρότυπα της υπόλοιπης κοινωνίας, όπως επίσης ότι δεν μπορούν να σπουδάσουν και να μείνουν στην πόλη. Ένα παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι στο σχολείο, όπου φοιτούσαν τα παιδιά των Σάμι ήρθαν επιστήμονες να τους μετρήσουν τα κεφάλια και να τους εξετάσουν σαν να είναι πειραματόζωα.
Άλλο ένα θέμα στο οποίο οφείλουμε να εστιάσουμε είναι αυτό της αποστροφής του ίδιου μας του εαυτού. Πολλές ταινίες ασχολούνται με το θέμα του ρατσισμού και της διαφορετικότητας, είτε από την πλευρά του θύτη, είτε του θύματος. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που θύτης και θύμα είναι το ίδιο πρόσωπο; Αυτή είναι η περίπτωση της πρωταγωνίστριάς μας. Η Έλε-Μάργια δεν θέλει να είναι Σάμι. Θέλει να απαρνηθεί τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα της φυλής της· τις συνήθειές τους, τα τραγούδια, τη γλώσσα τους. Θέλει να απαρνηθεί την οικογένειά της, τη μοίρα της, το ίδιο της το όνομα. Θέλει να αποφασίσει η ίδια για τον εαυτό της. Για το ποια θα είναι και τι θα κάνει στη ζωή της κι όχι να ακολουθήσει μοιρολατρικά μια ζωή που της έτυχε και δεν την έχει επιλέξει.
Για να το πετύχει αυτό, η ηρωίδα μας γίνεται σαν αυτούς που την κορόιδευαν. Αρχίζει να μιλά απαξιωτικά για τη φυλή της, ώστε να γίνει αρεστή από την κοινωνία και κρατάει αυτή τη στάση μέχρι τα γεράματά της, παρότι έχει μια σταθερή και αποδεκτή πια κοινωνική θέση στη Σουηδία. Είναι ένα θέμα που κάποιος άλλος στη θέση της μπορεί να δρούσε διαφορετικά. Ωστόσο, είναι ένα θέμα που αφορά τη γυναικεία ενηλικίωση και απελευθέρωση. Είναι μια γυναίκα που πάλεψε κόντρα σε όλους και σε όλα σε μια δύσκολη χρονική περίοδο και τα κατάφερε. Έγινε αυτό που ονειρευόταν. Σίγουρα υπήρξαν συναισθηματικές απώλειες στον αγώνα της αυτό, αλλά ήταν κάτι το αναπόφευκτο.
Επίσης, είναι σημαντικό να σταθούμε στο γεγονός ότι η σκηνοθέτρια, Αμάντα Κέρνελ, καθώς και οι δύο αδελφές, Λένε Σεσίλια Σπάροκ και Μία Έρικα Σπάροκ, είναι Σάμι. Έτσι, η ταινία αποκτά μια πιο βιωματική προσέγγιση και έχει περισσότερη αληθοφάνεια. Μας βοηθά να έρθουμε σε επαφή με έναν λαό που πολλοί δεν γνωρίζουν και που βιώνει ακόμα και σήμερα μια περιθωριοποίηση. Μας προβάλλει την καταπίεση που δέχεται ιστορικά αυτός ο λαός από τις ανεπτυγμένες χώρες και μια δυσκολία ουσιαστικής συνύπαρξης των δύο αυτών ταυτοτήτων.
Τέλος, αυτή η ταινία αξίζει, διότι μπορεί να ερμηνευτεί ποικιλοτρόπως. Μας παρουσιάζει έναν διαφορετικό πολιτισμό και μας υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα της πολιτισμικής διαφορετικότητας, σε αντίθεση με το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και της προσπάθειας μιας ομογενοποίησης. Επίσης, υπογραμμίζει ότι όσο και να προσπαθήσει κάποιος να αλλάξει ταυτότητα, ενυπάρχουν σε αυτόν πάντα κάποιοι σύνδεσμοι με την καταγωγή του.
Παράλληλα, εστιάζει στο ζήτημα του ρατσισμού, ο οποίος δεν πηγάζει από τους άλλους, αλλά από τον ίδιο μας τον εαυτό. Μια δυσφορία του ίδιου μας του είναι που μας ωθεί να γίνουμε κάτι άλλο από αυτό που γεννηθήκαμε. Η Έλε-Μάργια δεν ήθελε να είναι Σάμι, δεν ήθελε να ζει στη φύση και να ακολουθήσει την καθημερινότητα της φυλής της. Ήθελε να είναι η Κριστίνα, μια «κανονική» Σουηδέζα δασκάλα που ζει στην πόλη. Θα λέγαμε, λοιπόν, πως είναι μια ταινία που θίγει το ζήτημα της προσωπικής αυτοδιάθεσης και της ελευθερίας να επιλέξεις ποιος θες να είσαι τελικά σε αυτή τη ζωή.
Τίτλος: Sameblod/Η καταγωγή των Σάμι
Σκηνοθεσία: Αμάντα Κέρνελ
Είδος: Δράμα, Ταινία Ενηλικίωσης (Coming-of-age)
Διάρκεια: 110 λεπτά
Έτος παραγωγής: 2016
Χώρες παραγωγής: Νορβηγία, Δανία, Σουηδία
