Το Collins Dictionary ορίζει τον πληθωρισμό απληστίας (greedflation) ως την αύξηση στις τιμές αγαθών και υπηρεσιών που προκαλείται από το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις αυξάνουν τις τιμές τους περισσότερο απ’ όσο έχουν αυξηθεί τα κόστη τους.
Με άλλα λόγια, οι εταιρείες εκμεταλλεύονται την αύξηση των τιμών των πρώτων υλών για να ανεβάζουν τις τιμές πολύ περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται. Πολλοί υποστηρίζουν ότι οι αυξήσεις των τιμών τα τελευταία πέντε χρόνια στην Ευρώπη, και ταυτόχρονα στην Ελλάδα, υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό λόγω της «απληστείας» των εταιρειών.
Σε δημοσίευση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου το 2023 αναφέρεται ότι η αύξηση του πληθωρισμού στην Ευρώπη οφείλεται κατά 45% στα κέρδη των επιχειρήσεων, ενώ μόλις 40% στις τιμές εισαγωγών.
Στην Ελλάδα, το φαινόμενο του πληθωρισμού απληστίας γίνεται ακόμη πιο έντονο. Οι τιμές των βασικών ειδών, τρόφιμα, καύσιμα, ενέργεια, παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, παρότι οι τιμές των πρώτων υλών διεθνώς έχουν μειωθεί. Είναι πλέον βασικό χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας οι τιμές να ανεβαίνουν γρήγορα όταν αυξάνονται τα κόστη, αλλά πεφτούν αργά, ή και καθόλου, όταν μειώνονται.
Για παράδειγμα, είναι συχνό φαινόμενο οι τιμές να ανεβαίνουν αστραπιαία σε όλα τα πρατήρια της χώρας όταν η τιμή του πετρελαίου αυξηθεί, ακόμα και μόλις 1 λεπτό, αλλά να πέφτουν με ρυθμό χελώνας, όταν η τιμή του πετρελαίου μειωθεί.
Την ίδια στιγμή, το διαθέσιμο εισόδημα πολλών ελληνικών νοικοκυριών δεν ακολουθεί τον ρυθμό αύξησης των τιμών, εντείνοντας το χάσμα ανάμεσα στα νοικυριά και στις επιχειρήσεις. Τα χαμηλά και μεσαία στρώματα με μισθό 800 και 1.000 ευρώ πασχίζουν να γεμίσουν το καρότσι του σούπερ μάρκετ, όταν οι μεγάλες επιχειρήσεις κάθε χρόνο πολλαπλασιάζουν τα κέρδη τους.
Σε δημοσίευση της Eurostat το 2025 αναφέρεται ότι οι μισθοί στην Ελλάδα, την περίοδο 2021-2024, αυξήθηκαν κατά 20%. Την ίδια στιγμή όμως τα εταιρικά κέρδη αυξήθηκαν κατά 27%. Το χάσμα μεταξύ μισθών και κερδών πολλαπλασιάζεται κάθε χρόνο. Αυτό ακριβώς περιγράφει και ο όρος πληθωρισμός απληστίας. Η ακρίβεια δεν προέρχεται από το αυξημένο κόστος, αλλά από την επιλογή των επιχειρήσεων να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους.
Ο Διοικητής της τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, αναφέρει, σε συνέντευξη στο mononews.gr, ότι “έχουμε ολιγοπώλια στα τρόφιμα, στα καύσιμα, στις τράπεζες και στην ιδιωτική περίθαλψη” σε ερώτηση του για το αν λειτουργεί ο ανταγωνισμός στην Ελλάδα. Και πράγματι, τα γεγονότα φαίνεται να τον επιβεβαιώνουν.
Η ελληνική αγορά χαρακτηρίζεται από ολιγοπωλιακές συμπεριφορές. Στον χώρο των σούπερ μάρκετ, στον τομέα της ενέργειας κλπ., λίγες εταιρείες ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς, καθιστώντας έτσι τον ανταγωνισμό πρακτικά ανύπαρκτο. Το γεγονός αυτό ενισχύει τις υποψίες για άτυπες συνεννοήσεις μεταξύ των εταιρειών και τη δημιουργία καρτέλ.
Η απουσία πραγματικού ανταγωνισμού έχει οδηγήσει επανειλημμένα την Επιτροπή ανταγωνισμού να επιβάλει πρόστιμα σε μεγάλες αλυσίδες για παραβίαση των κανόνων της αγοράς. Βέβαια, τα πρόστιμα μερικών χιλιάδων ευρώ δεν είναι τίποτα μπροστά στα δεκάδες εκατομμύρια κέρδη των εταιρειών. Στην πραγματικότητα, τέτοιες κινήσεις δεν λειτουργούν αποτρεπτικά και είναι περισσότερο επικοινωνιακές, παρά ουσιαστικές.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα;
Προφανώς δεν υπάρχει συγκεκριμένη απάντηση, το σίγουρο είναι ότι η αντιμετώπιση δεν μπορεί να περιοριστεί σε ασήμαντα πρόστιμα και επικοινωνιακές εξαγγελίες. Πρέπει οι κυβερνήσεις να μην διστάζουν να επιβάλλουν ουσιαστικές κυρώσεις σε εταιρείες που “δεν παίζουν” με τους κανόνες.
Παράλληλα, η μεγαλύτερη διαφάνεια στις τιμές και στα κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων θα μπορούσε να βάλει φρένο στην αισχροκέρδεια. Ίσως όμως το σημαντικότερο θα ήταν το κράτος να στήριζε μικρές και νέες επιχειρήσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού σε τομείς που υπάρχουν ολιγοπώλια.
Η κυβέρνηση έχει λάβει ορισμένα μέτρα, όπως η δημιουργία εφαρμογών για την παρακολούθηση των τιμών στα σούπερ μάρκετ και η επιβολή κάποιων προστίμων. Ωστόσο, αυτά τα μέτρα δεν έχουν αντιμετωπίσει τη ρίζα του προβλήματος. Εδώ και έξι χρόνια, η κυβέρνηση διστάζει να έρθει σε σύγκρουση με τα καρτέλ και τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Οι κινήσεις της έχουν περιοριστεί στο “καλάθι του νοικοκυριού”, σε επιδόματα και σε απλόυς “ελέγχους αισχροκέρδειας”.
Στην ενέργεια, για παράδειγμα, αντί να ενισχύσει τον ανταγωνισμό, στηρίχθηκε σχεδόν αποκλειστικά σε επιδοτήσεις λογαριασμών, δηλαδή στην ουσία χρηματοδότησε τα έσοδα των παρόχων ενέργειας με χρήματα των φορολογουμένων.
Ο πληθωρισμός απληστίας στην Ελλάδα αναδεικνύει διαχρονικές αδυναμίες της πολιτικής να περιορίσει τα μονοπώλια. Η ακρίβεια δεν είναι μόνο αποτέλεσμα εξωτερικών παραγόντων, όπως συχνά προσπαθεί η κυβέρνηση να μας πείσει, είναι στρατηγικές επιλογές των μεγάλων επιχειρήσεων να αυξήσουν τα κέρδη τους εις βάρος των απλών πολιτών.
Χωρίς πραγματικό ανταγωνισμό, το χάσμα μεταξύ μισθών και κερδών θα συνεχίζει να μεγαλώνει κάθε χρόνο. Για αυτό τον λόγο, μικρές και νέες επιχειρήσεις χρειάζονται στήριξη, εάν θέλουμε να δούμε μία πιο δίκαιη αγορά.
Αν όμως δεν υπάρχει βούληση να σπάσει η διαπλοκή, οι κινήσεις παραμένουν επικοινωνιακές και, δυστυχώς, λίγα μπορεί να περιμένει κανείς από μία κυβέρνηση που θεσμικά έχει καταρρεύσει.
