Ο αγώνας για την τελειότητα

31 Ιανουαρίου 2022

Μετά την επαφή μου με διάφορα έργα της τέχνης που έχουν φιλοσοφικό περιεχόμενο (I’m thinking of ending things, Όταν έκλαψε ο Νίτσε κ.ά.), κυριαρχήθηκα έντονα από υπαρξιακές ανησυχίες, που θεωρώ ενυπάρχουν στην ψυχοσύνθεση όλων μας και είναι η πηγή πολλών καθημερινών προβληματισμών που δυσχεραίνουν τη ζωή μας. Στο παρακάτω άρθρο, θα παραθέσω αυτούσια την πορεία της σκέψης μου για διάφορες ιδέες που μου εμφύσησαν τα έργα, αυτά, πάνω σε θεμελιώδεις υπαρξιακές έννοιες, με απώτερο σκοπό να φτάσω σε μία συνειδητοποίηση γενικού περιεχομένου, που ελπίζω να αποβεί χρήσιμη για όλους.

ΕΠΙΤΥΧΙΑ, ΕΥΤΥΧΙΑ, ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ Η αλήθεια είναι ότι  έχουμε μια περίεργη αντίληψη για την ζωή, για την έννοια της επιτυχίας. Επιδιδόμαστε σε μία διαρκή σύγκριση και στην πραγματικότητα, μόνο όταν ζήσουμε όλες τις καταστάσεις, όταν εξαντλήσουμε κάθε πιθανό μοντέλο ζωής θα μπορούμε ειλικρινώς να αποφανθούμε ποια ζωή θέλουμε να ζήσουμε, ποιες φιλοδοξίες έχουν νόημα και ποιες όχι, ποια είναι η πραγματική υπόσταση της έννοιας της επιτυχίας. Άρα, ποιο είναι το συμπέρασμα; Να δοκιμάζουμε και να προσπαθούμε; Εξάλλου, στην θεωρία όλα είναι, εντελώς, επιφανειακά. Όσες φορές κι αν μου πει κάποιος ότι επιτυχία είναι να είσαι ευτυχισμένος, εγώ θα συνεχίζω να πιστεύω, ότι αυτή η επιτυχία και ευτυχία θα έρθουν αν αποκτήσω αμέτρητη δόξα, αν είμαι υπέρ του δέοντος πρωτοποριακή, καινοτόμος, ευφυής και ξεχωριστή. Πρόκειται για μία λανθασμένη αξιολογική κρίση, απόρροια της ζωής μέσα σε μία καπιταλιστική κοινωνία  που προάγει την πλεονεξία. Μια κοινωνία, δηλαδή, που στον βωμό του κέρδους, έχει θυσιάσει την ανθρώπινη ψυχική υγεία, τον ρεαλισμό και έχει οδηγήσει τον άνθρωπο στο συμπέρασμα πως όσο περισσότερα έχει, τόσο περισσότερο αξίζει.

Η επιτυχία, όμως, όπως την όρισα και την ορίζουμε, συνήθως, οι άνθρωποι είναι στην πραγματικότητα η τελειότητα: να είσαι ο καλύτερος, ο  πιο πρωτοποριακός, ο πιο καινοτόμος, ο πιο ευφυής και ξεχωριστός από όλους, κάτι που είναι ανέφικτο. Πάντα θα υπάρχουν τομείς που θα υστερείς, ακόμα κι αν διαπρέπεις σε άλλους. Πάντα θα υπάρχουν πράγματα που δεν τα πρόσεξες και τα πρόσεξε κάποιος άλλος και γενικότερα πάντα θα υπάρχουν πράγματα που μπορούν να σε κάνουν δυστυχισμένο. Η δυστυχία προέρχεται, κατ’ ουσίαν, από τη διαπίστωση ότι δεν είμαστε τέλειοι. Είναι δυνατόν να περνάμε τη ζωή μας δυστυχισμένοι εξαιτίας μιας συνθήκης που καλώς ή κακώς δεν μπορούμε να αλλάξουμε; Τόσο λυπηρό… Δεν θα γίνουμε ποτέ αυτό που θέλουμε, γιατί η τελειότητα σε αυτόν τον κόσμο δεν υπάρχει, ούτε η επιτυχία όπως την ορίζουμε. Το μόνο που οφείλουμε να κάνουμε είναι  να προσπαθούμε, όχι για να φτάσουμε στην τελειότητα- δεν υπάρχει τέτοιος δρόμος- αλλά γιατί η προσπάθεια είναι αυτή που μας κρατάει ζωντανούς. Στην τελική, αν την αναλύσεις αυτό είναι η ζωή: επάλληλες προκλήσεις (συνηθίζουμε να τις αποκαλούμε προβλήματα= αρνητικό πρόσημο) που η μία είναι αιτία της άλλης και όλες οι πράξεις μας περιστρέφονται γύρω από την λύση τους. Η λύση, αυτή, όμως, που επαγωγικά οδηγεί στην λύση της ζωής δεν εμπεριέχει σωστό και λάθος. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει λύση, δεν είναι αυτή ο σκοπός. Σκοπός είναι η απόλαυση. Να βρεις τον τρόπο να απολαμβάνεις τις προκλήσεις, την προσπάθεια.

ΑΥΘΥΠΑΡΞΙΑ Αναφορικά με τον προβληματισμό μου για το αν πράγματι η ζωή μας δομείται από αποφάσεις που εμείς παίρνουμε ή από αποφάσεις που άλλοι έχουν πάρει για εμάς, αν, δηλαδή, είμαστε πράγματι αυτοδημιούργητοι ή αν και στην ίδια τη ζωή, πέραν της τέχνης, πρέπει να παραδεχτούμε πως δεν υπάρχει παρθενογένεση, η απάντηση βρίσκεται στον σκοπό της ζωής: σκοπός της ζωής είναι να είμαστε ευτυχισμένοι και η ευτυχία δεν βρίσκεται στην πραγματικότητα σ’ αυτά που κάνουμε και ζούμε, αλλά σε αυτά που σκεφτόμαστε. Στον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε όσα κάνουμε και ζούμε. Γιατί να μας απασχολεί αν ζούμε το πιο πεπατημένο και κοινό μοντέλο ζωής, αν, έστω μέσα από μια διαδικασία διαμόρφωσης από χιλιάδες περιβαλλοντικές επιρροές που δεχόμασταν από την ώρα που γεννηθήκαμε, καταλήξαμε να ορίζουμε, να νιώθουμε και να σκεφτόμαστε την ευτυχία μέσω αυτού του μοντέλου ζωής; Και γιατί να στεναχωριόμαστε ή να προβληματιζόμαστε για κάτι που και πάλι δεν μπορούμε να αλλάξουμε; Όσο κι αν αλλάξουμε την ζωή μας και τις συνήθειες μας, πάλι οι αποφάσεις μας θα προέρχονται από μία επιρροή, αισθητή ή ανεπαίσθητη. Αυτοδημιούργητη δεν θα γίνω ποτέ, γιατί θα έπρεπε να έχω γεννηθεί σε έναν πλανήτη που δεν υπάρχει τίποτα, παρά μόνο εγώ και σε αυτήν την συνθήκη ξέρω ότι δεν θα ήμουν ευτυχισμένη κι ας ήμουν αυτοδημιούργητη και πιθανόν και τέλεια, καθώς μόνη.

Καταλήγω ότι ως ένα ον ατελές και διαμορφωμένο βάσει ποικίλων επιδράσεων, νιώθω γεμάτη που ξέρω πως μπορώ να σκέφτομαι και να συλλαμβάνω με τέτοιον τρόπο όσα ζω, ώστε να είμαι ευτυχισμένη. Όταν δεν συμβαίνει αυτό, είμαι χαρούμενη που υπάρχω και προσπαθώ για να πετύχω την καλύτερη εκδοχή μου, που ζω την ανθρώπινη εμπειρία και πλησιάζω, συνεχώς, στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης. Το σπουδαιότερο από όλα: δεν βιώνω μόνη μου αυτή την διαδικασία, αλλά συνυπάρχω με εκατοντάδες ανθρώπους που υπάρχουν με τον ίδιο τρόπο που υπάρχω κι εγώ. Θα συνοψίσω όσα είπα με μία φράση από το βιβλίο του Μίλαν Κούντερα, «Η ζωή είναι αλλού»:  Δεν είναι δύσκολο να αγαπήσεις μια εντυπωσιακή, τέλεια, όμορφα ντυμένη. Μια τέτοια αγάπη είναι μόνο ένα ασήμαντο αντανακλαστικό που προκαλεί μέσα μας αυτόματα η τυχαία ομορφιά. Η μεγάλη αγάπη, όμως, ποθεί να δημιουργήσει την αγαπημένη ύπαρξη ακριβώς από το ατελές πλάσμα, που άλλωστε όσο πιο ατελές είναι τόσο και πιο ανθρώπινο.