Μουντιάλ. Μία παγκόσμια ποδοσφαιρική γιορτή που κάθε φίλαθλος αδημονεί να παρακολουθήσει και να γίνει μέρος των πολλών συγκινήσεων που επιφυλάσσει ο συγκεκριμένος θεσμός. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τον Μέσσι να σηκώνει το πρώτο του Μουντιάλ φορώντας…κελεμπία, το 7-1 των Γερμανών στην οικοδέσποινα Βραζιλία, το χέρι του Λουίς Σουάρεζ που «σώζει» την Ουρουγουάη, τη «ρουκέτα» του Τσαμπαλάλα και ο iconic πανηγυρισμός με τους συμπαίκτες του στο Μουντιάλ της Νότιας Αφρικής. Εκτός αυτού, το Παγκόσμιο Κύπελλο έχει συνδεθεί άρρηκτα με τις καλοκαιρινές μας αναμνήσεις.
Εξαίρεση αποτελεί φυσικά το τελευταίο κατά σειρά Μουντιάλ του Κατάρ, το οποίο λόγω καιρικών συνθηκών έλαβε χώρα το διάστημα Νοεμβρίου–Δεκεμβρίου του 2022. Και μπορεί το θέαμα που παρακολουθήσαμε να ήταν αρκετά καλό, με το κερασάκι να μας το επιφυλάσσει στον τελικό με το συνολικό 3-3 της νικήτριας Αργεντινής με τη Γαλλία, παρόλα αυτά αυτό ήταν μόνο η «χρυσόσκονη» που προσπάθησε να επισκιάσει τα όσα τραγικά γεγονότα εκτυλίχθηκαν στο «χτίσιμο» της συγκεκριμένης διοργάνωσης.
Από τις αμφιλεγόμενες συνθήκες εργασίας των μεταναστών εργατών και την έκθεση του Guardian αναφορικά με τους 6.500 νεκρούς, μέχρι τις καταγγελίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το Μουντιάλ του Κατάρ αναδείχθηκε ως μία αμφισβητούμενη διοργάνωση, που άφησε έντονες σκιές στην ιστορία του παγκοσμίου ποδοσφαίρου.
Στις 11 Δεκεμβρίου, η FIFA γνωστοποίησε πως το Μουντιάλ του 2034 θα διεξαχθεί σε μία άλλη χώρα του Περσικού Κόλπου, τη Σαουδική Αραβία. Πρόκειται για απόφαση που δεν προκάλεσε έκπληξη καθώς ήταν η μοναδική υποψήφια. Το πώς όμως έγινε αυτό είναι το αξιοπερίεργο.
Τον Οκτώβριο του 2023, η διοργανώτρια αρχή της FIFA ανακοίνωσε τη διαδικασία λήψης προτάσεων για την ανάθεση του Μουντιάλ το 2034. Η FIFA έχει υιοθετήσει ένα κυκλικό σύστημα αναφορικά με την επιλογή της χώρας που θα διοργανώσει το εκάστοτε Μουντιάλ. Έτσι, με το Μουντιάλ του 2030 να διοργανώνεται, με πρωτοβουλία της FIFA, σε όχι μία, όχι δύο αλλά τρεις (!) ηπείρους*, την Αυστραλία να αποχωρεί από τη διαδικασία και τη Νέα Ζηλανδία να μην μπορεί να διοργανώσει μία τέτοια διοργάνωση, ο κλήρος έπεσε στην Ασία.
*Το Μουντιάλ του 2030 θα διεξαχθεί στα γήπεδα της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και του Μαρόκο. Η FIFA ωστόσο αποφάσισε, για να τιμηθούν τα 100 χρόνια από τη διεξαγωγή του πρώτου Μουντιάλ στην Ουρουγουάη το 1930, οι τρεις πρώτοι αγώνες να διεξαχθούν στην Αργεντινή, την Ουρουγουάη και την Παραγουάη. Η πρόταση της FIFA σήκωσε αντιδράσεις με τον Ινφαντίνο να απαντάει ότι η FIFA στέλνει με αυτό τον τρόπο ένα μήνυμα ειρήνης και ενότητας.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μέσα σε αυτό το κλίμα, η FIFA έδωσε μόλις 26 ημέρες στους πιθανούς «οικοδεσπότες» για να οργανώσουν τις προτάσεις τους. Μάλιστα, ο Πρόεδρος της FIFA, Τζάνι Ινφαντίνο, απευθυνόμενος στα 47 μέλη της Ασιατικής Συνομοσπονδίας Ποδοσφαίρου, κατά τη διάρκεια μιας διαδικτυακής διάσκεψης εκείνο τον μήνα, ζήτησε η Ασία «να ενωθεί για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2034», ωθώντας ανώτερα στελέχη από τις Ασιατικές Ομοσπονδίες να υποστηρίξουν γρήγορα την προσφορά της Σαουδικής Αραβίας.
Ανάμεσα στους αντιδρώντες, η Νορβηγική Ομοσπονδία δήλωσε πως δεν θα ψηφίσει ούτε τις προσφορές του 2030, ούτε του 2034 ασκώντας με αυτόν τον τρόπο κριτική στη διαδικασία. «Η αυριανή ψηφοφορία δεν αφορά το ποιος θα πάρει τα Παγκόσμια Κύπελλα του 2030 και του 2034: αυτό έχει ήδη αποφασιστεί. Οι κατευθυντήριες γραμμές της FIFA για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν έχουν ενσωματωθεί επαρκώς στη διαδικασία, αυξάνοντας τον κίνδυνο παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», θα δήλωνε η Πρόεδρος της Ομοσπονδίας, Λίσε Κλάβενες.
Η επιλογή της Σαουδικής Αραβίας, όπως και του Κατάρ, προκαλεί διάφορα ζητήματα. Το πρώτο αφορά τις ημερομηνίες που θα διεξαχθεί το Παγκόσμιο Κύπελλο. Δεν έχουν γίνει ακόμη γνωστές, όμως δεδομένων των καιρικών συνθηκών, αλλά και του Ραμαζανιού*, το Μουντιάλ θα μπορούσε να διεξαχθεί είτε τους πρώτους μήνες του 2034, είτε τον Οκτώβριο.
Αυτό σημαίνει ότι, όπως και στο Μουντιάλ του Κατάρ, το πρόγραμμα των πρωταθλημάτων θα διακοπεί για το διάστημα που θα διεξάγονται οι συνολικά 104 αγώνες του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Και παρόλο που το εγχείρημα στο Κατάρ στέφθηκε με επιτυχία και όλα κύλησαν ομαλά, κανείς δεν υπολόγισε την επιβάρυνση των ποδοσφαιριστών και τους αρκετούς τραυματισμούς που προέκυψαν.
*υπολογίζεται μεταξύ 11 Νοεμβρίου και 10 Δεκεμβρίου 2034
Μεγάλη ανησυχία έγκειται αναφορικά με τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της χώρας, καθώς η Σαουδική Αραβία δέχεται σοβαρές επικρίσεις για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ελευθερία του λόγου περιορίζεται αυστηρά, με δημοσιογράφους, ακτιβιστές και άλλους αντιφρονούντες να διώκονται και να φυλακίζονται για την έκφραση διαφορετικών απόψεων.
Οι γυναίκες, αν και έχουν πρόσφατα αποκτήσει κάποια δικαιώματα, όπως το δικαίωμα να οδηγούν, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν αυστηρούς περιορισμούς στην καθημερινή τους ζωή και τη συμμετοχή τους στην κοινωνία.
Επιπλέον, οι μειονότητες, όπως οι Σιίτες Μουσουλμάνοι και οι ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητες, αντιμετωπίζουν διακρίσεις και καταστολή, με τις αρχές να απαγορεύουν την ελεύθερη έκφραση και συνάθροιση.
Επίσης, η θανατική ποινή εξακολουθεί να εφαρμόζεται για διάφορα αδικήματα, περιλαμβανομένων των πολιτικών διαφωνιών, προκαλώντας διεθνείς αντιδράσεις και καταγγελίες από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το μεγαλύτερο ζήτημα όμως αφορά τα εργασιακά δικαιώματα των μεταναστών εργατών, οι οποίοι αποτελούν το 30% του πληθυσμού και το 80% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας, καθώς ξεπερνούν τα 10 εκατομμύρια. Το πλάνο της Σαουδικής Αραβίας για τη διεξαγωγή του Παγκοσμίου Κυπέλλου περιλαμβάνει την κατασκευή 11 καινούριων σταδίων και την ανακαίνιση τεσσάρων από τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις, 134 προπονητικών κέντρων και χιλιάδων νέων ξενοδοχειακών μονάδων.
Η αναβάθμιση των αθλητικών υποδομών εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο του Saudi Vision 2030, του οράματος της Σαουδικής Αραβίας να αποτελέσει έναν παγκόσμιο κόμβο αθλητισμού και τουρισμού, συμβάλλοντας παράλληλα στην οικονομική διαφοροποίηση και την εξάλειψη της εξάρτησης της από το πετρέλαιο.
Τόσο στη Σαουδική Αραβία όσο και γενικότερα στις χώρες του Περσικού Κόλπου ισχύει το σύστημα Kafala, ένα μακροχρόνιο νομικό και κοινωνικό σύστημα στο πλαίσιο του οποίου οι εργοδότες (επιχειρήσεις, ιδιώτες ή το ίδιο το Κράτος) αποκτούν την πλήρη δικαιοδοσία για τη μετακίνηση και τη διαμονή των εργαζομένων από ξένες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να αλλάξουν εργοδότη ή να φύγουν από τη χώρα χωρίς την έγκριση τους, γεγονός που οδηγεί συχνά σε καταστάσεις εκμετάλλευσης και παραβίασης των δικαιωμάτων τους.
Συχνές είναι οι κατηγορίες άλλωστε για κλοπές μισθών, άθλιων συνθηκών εργασίας αλλά ακόμη και θανάτων εργαζομένων καθώς σύμφωνα με το Guardian από το 2008 έως το 2022 στη Σαουδική Αραβία έχασαν τη ζωή τους πάνω από 13 χιλιάδες εργαζόμενοι από το Μπαγκλαντές. Υποθέσεις που παραμένουν ανεξιχνίαστες και ανεξήγητες.
Έχοντας ως δεδομένα τα παραπάνω στοιχεία, γνωρίζοντας το ιστορικό παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σαουδική Αραβία και έχοντας πρόσφατες μνήμες από τους θανάτους χιλιάδων εργατών στο Κατάρ, είναι προκλητικό το πως η FIFA όχι απλώς αγνοεί οποιαδήποτε προειδοποίηση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της Διεθνούς Αμνηστίας και άλλων οργανώσεων που παρείχαν αποδεικτικά στοιχεία για την κατάσταση που επικρατεί εκεί, αλλά κλείνει τα μάτια κρατώντας επιλεκτική στάση και πιστεύοντας ότι μπορεί να εγγυηθεί την ακεραιότητα και την ασφάλεια εργατών και πολιτών που επηρεάζονται από τις συνθήκες που επικρατούν στη Σαουδική Αραβία.
Μία δημοσιευμένη έκθεση της FIFA, η οποία διενεργήθηκε από τη δικηγορική εταιρεία AS&H Clifford Chance, παρουσιάζει εσφαλμένα στοιχεία αναφορικά με το καθεστώς στη Σαουδική Αραβία, αποκρύπτοντας γεγονότα που έχουν να κάνουν με παραβιάσεις δικαιωμάτων. Παράλληλα, δείχνει την πάση φύσεως προσπάθεια της FIFA να δικαιολογήσει την επιλογή της, πιστεύοντας ότι είναι μία ευκαιρία για τη Σαουδική Αραβία να αλλάξει.
Ωστόσο, με αυτή τη στάση, η FIFA δεν δείχνει μόνο αδιαφορία απέναντι στη σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά επιλέγει μία χρηματοθηρική οδό, που θέτει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές και επιτρέπει σε καθεστώτα που παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα να συνεχίζουν ανενόχλητα.
Έτσι όχι μόνο υπονομεύει την αξιοπιστία της, αλλά ενισχύει και το αίσθημα της ατιμωρησίας για τις χώρες που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθιστώντας τον αθλητισμό έναν ακόμα τομέα όπου η εκμετάλλευση και η αδικία μπορούν να ανθίζουν χωρίς συνέπειες.
Στον 21ο αιώνα, η κοινωνία δεν πρέπει να σιωπά απέναντι σε τέτοιες καταστάσεις, και είναι καθήκον όλων των διεθνών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένης της FIFA, να θέσουν ως προτεραιότητα τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων κάθε ατόμου, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή κοινωνικής θέσης. Άλλωστε, αυτές είναι οι αξίες που πρέπει να προάγει ο αθλητισμός.
