Αγαπώντας τους ανθρώπους δεν τους σώζεις. Η αγάπη δεν παίζει ρόλο. Ή μήπως παίζει; Είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης μας να θέλουμε να προσπαθήσουμε να σώσουμε τους ανθρώπους που αγαπάμε; Πρέπει να θεωρούμε τους εαυτούς μας ανίκητους; Ή αυτό είναι το χειρότερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε;
«Σε έναν φανταστικό Καναδά, μια νέα κυβέρνηση έρχεται στην εξουσία μετά τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2015. Δύο μήνες μετά, το υπουργικό συμβούλιο παρουσιάζει το νομοσχέδιο 8-18, με σκοπό την τροποποίηση της πολιτικής των Καναδικών υπηρεσιών υγείας. Πιο συγκεκριμένα, τον εξαιρετικά αμφιλεγόμενο Νόμο S-14 που ορίζει ότι ο γονέας τέκνου με προβληματική συμπεριφορά έχει, σε κατάσταση οικονομικής δυσχέρειας, σωματικού και\ή ψυχολογικού κινδύνου, το ηθικό και νόμιμο δικαίωμα να αποδώσει το τέκνο του στη φροντίδα οποιουδήποτε δημόσιου νοσοκομείου, χωρίς άλλη απαιτούμενη νομική διαδικασία. Αυτή είναι η ιστορία της Ντιάν «Ντάι» Ντιπρέ, μιας γυναίκας της οποίας η μοίρα φαίνεται να είναι στενά συνδεδεμένη με την υπόθεση.». Με αυτήν την αφήγηση ξεκινά το magnum opus του Xavier Dolan, το «Mommy»(2014).
Όπως και στις περισσότερες ταινίες του νεαρού σκηνοθέτη («I killed my mother», «It’s only the end of the world», «The Death and Life of John F. Donovan») κεντρική θεματική της ταινίας είναι η δύσκολη σχέση μεταξύ μιας μάνας και ενός γιου. Συγκεκριμένα, αφορά την προσπάθεια της Ντιάν, μίας πρόσφατης χήρας, να αναθρέψει με τις πενιχρές της οικονομίες τον έφηβο γιο της Στηβ, ο οποίος πάσχει από ADHD και διαταραχή προσαρμογής, αιτίες που τον καθιστούν συχνά βίαιο, ακόμη κι απέναντι στην ίδια του τη μητέρα. Στον αγώνα αυτόν, θα τη συνοδεύσει η νέα γειτόνισσά της, η Κάιλα, μια ντροπαλή γυναίκα με διαταραχή ομιλίας, η οποία βρίσκεται σε εκπαιδευτική άδεια.
Και θα σκεφτεί κάποιος στο σημείο αυτό ότι πρόκειται για ακόμη μια ταινία που έχει να πει τα ίδια και τα ίδια. Δεν ξέρω εάν αυτό ισχύει. Το μόνο που ξέρω είναι ότι το «Mommy», παρά το ίσως τετριμμένο της θέμα, με έκανε να αισθανθώ για τους λόγους που θα παραθέσω παρακάτω κάθε δυνατό συναίσθημα που γίνεται να βιώσει κάποιος μέσα σε 138 λεπτά. Με έκανε να χαμογελάσω, να θυμώσω, να σοκαριστώ, να συγκινηθώ, να βουρκώσω, να κλάψω άσχημα, να προβληματιστώ, αλλά κυρίως να νιώσω. Με λίγα λόγια, μου άγγιξε την καρδιά. Μου έδειξε κάτι. Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…
Ας ξεκινήσουμε από τον ίδιο τον Dolan. Τι να πει κανείς για αυτόν τον δημιουργό. Του εμπιστεύεσαι τον ψυχισμό σου για δύο ώρες και κάτι, σε παίρνει από το χεράκι και νιώθεις ότι όχι απλώς σου δίνει ανταμοιβή για την εμπιστοσύνη που του δείχνεις, ότι δηλαδή δεν θα χαραμίσεις τόσο χρόνο από τη ζωή σου, αλλά ότι εισπράττεις εις διπλούν αυτήν ακριβώς την εμπιστοσύνη! Και το λέω αυτό, γιατί βλέποντας κανείς τις ταινίες του, γίνεται γρήγορα αντιληπτό ότι όλες είναι βαθιά προσωπικές.
Μια προσπάθεια του Dolan να πει στην δική του μητέρα αυτό που θέλει να πει, με όποια ανάγνωση θέλει να του δώσει ο κάθε θεατής. Ανοίγει την καρδιά του ξανά και ξανά και ξανά κι ενώ στο «I killed my mother» φαίνεται λες και θέλει να τιμωρήσει τη μητέρα του, στο «Mommy» της επιτρέπει να τον τιμωρήσει αυτή, να λάμψει η δική της πλευρά. «If “I killed my mother” was meant to “punish” my mom, then “Mommy” was meant to avenge her», λέει χαρακτηριστικά και ο ίδιος στη δημοσιογράφο του CBC News: The National (μπορείτε να βρείτε τη συνέντευξη στο YouTube, πατώντας στο παρακάτω link .
Και αυτό είναι πολύ σημαντικό για τη σχέση μεταξύ ενός καλλιτέχνη με το κοινό του. Είναι πολύ εύκολο να χειραγωγήσεις συναισθηματικά κάποιον, απλώς και μόνο για να προκαλέσεις κλάματα και συγκινήσεις. Αυτό μπορεί να το κάνει ο οποιοσδήποτε και δυστυχώς αυτό το misery porn στην τέχνη έχει έρθει για να μείνει. Το ζητούμενο είναι να έχεις κάτι να πεις μέσω της τέχνης σου. Και ο Xavier Dolan, δίχως αμφιβολία, έχει να πει πολλά, καθώς στις ταινίες του δεν υπάρχει ίχνος εγωισμού.
Με την ασυνήθιστη αναλογία εικόνας 1:1 και «Dolanίστικα» aspect ratio tricks (βλ. Tom at the farm), την υπέροχη φωτογραφία του André Turpin και την πανέξυπνη χρήση της μουσικής κατάφερε να δημιουργήσει στα 25 του έτη μια ταινία που πολλοί μεγαλύτεροι του θα ήθελαν να έχουν στο βιογραφικό τους.
Τίποτα δεν έγινε, απλώς για να γίνει. Τίποτα δεν έτυχε. Πίσω από όλες του τις επιλογές, υπήρχε κάποιο νόημα, κάποιος σκοπός. Κι ενώ κάποιος άλλος στη θέση του θα έμοιαζε επιτηδευμένος, στον Dolan αυτό βγαίνει αβίαστα, αποδεικνύοντας τον χαρακτηρισμό «boy wonder» που του έχουν αποδώσει από την αρχή της καριέρας του, λόγω του νεαρού της ηλικίας του. Για όλους αυτούς τους λόγους, δεν θεωρείται τυχαίο που κέρδισε το Βραβείο Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών το έτος 2014.
Το «Mommy», όπως ήδη αναφέρθηκε, καταπιάνεται με το ζήτημα της ψυχικής υγείας. Και καθώς δεν είμαι επιστήμονας του συγκεκριμένου κλάδου κι ούτε έχω εμπειρία αναφορικά με τις ψυχικές νόσους που παρουσιάζονται εδώ, δεν θα επιχειρήσω καν να αναζητήσω εάν υπήρξε πιστή απεικόνιση των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν τέτοιες διαταραχές. Έχοντας διευκρινίσει αυτά, το μόνο που μπορώ να πω επί του θέματος είναι ότι εκτίμησα το γεγονός ότι τέθηκε στο τραπέζι το πρόβλημα των γονέων που έχουν παιδί με ψυχική νόσο, αλλά όχι τους οικονομικούς πόρους να το φροντίσουν, καθώς και ότι στο άπειρο μάτι μου υπήρξε μια ανθρώπινη προσέγγιση αυτού.
Στην ανθρώπινη αυτή προσέγγιση συνέβαλε αν μη τι άλλο και η ερμηνεία των τριών πρωταγωνιστών. Η Anne Dorval, ο Antoine Olivier Pilon και η Suzanne Clément έδωσαν πραγματικά ό,τι είχαν, για να δικαιώσουν το όραμα του Dolan. Η σκηνή στην κουζίνα, όπου χορεύουν, καθώς και ο μονόλογος της Dorval προς το τέλος της ταινίας θα γυρνάνε στο μυαλό μου για πολύ καιρό.
Απάντηση στα ερωτήματα που τέθηκαν στην αρχή, ερωτήματα που θέτει με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο το «Mommy», αυτή βρίσκεται ακριβώς σε αυτόν τον τελευταίο μονόλογο της Ντιάν. «(…) Είμαι γεμάτη ελπίδα. Αυτός ο κόσμος δεν έχει πολλή ελπίδα. Αλλά μου αρέσει να πιστεύω… ότι είναι γεμάτος από ανθρώπους που ελπίζουν κάθε μέρα. Καλύτερα έτσι, γιατί όσοι ελπίζουμε, μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Ένας κόσμος με ελπίδα, αλλά με ανθρώπους απελπισμένους, δεν θα μας βγάλει πουθενά…». Αυτό είναι, λοιπόν, το «Mommy» του Xavier Dolan, ενός νέου ανθρώπου με όραμα και ταλέντο που πιστεύω πως μας έχει δείξει ήδη πολλά κι αναμένεται να μας δείξει στο μέλλον ακόμη περισσότερα.
