Ο Λεωνίδας Κουρσούμης υπήρξε άστεγος για σχεδόν δύο χρόνια. Για να έχει κάποιο εισόδημα μάζευε βιβλία από την ανακύκλωση ή από τον δρόμο και τα πουλούσε σε παλαιοβιβλιοπωλεία. Ώσπου κάποια στιγμή, μαζί με άλλους δύο ‒τότε‒ αστέγους, τον Αντώνη και τον Αλέξανδρο, είχαν την ιδέα να δημιουργήσουν κάτι δικό τους και να μην εξαρτώνται από τους άλλους. Αποτέλεσαν έτσι τους βασικούς εμπνευστές και δημιουργούς του αυτοδιαχειριζόμενου «Παλαιοβιβλιοπωλείου των αστέγων».
Η ιδέα αυτή ξεκίνησε περίπου πριν από τέσσερα χρόνια, όταν κάποιος άνθρωπος τους παραχώρησε έναν μεγάλο χώρο στην Πειραιώς 132. Με ένα κάλεσμα μέσα από το Facebook και με τη βοήθεια ενός άρθρου στον ιστότοπο της LiFo κατάφεραν να συλλέξουν αρκετά βιβλία, ώστε να οργανώσουν το πρώτο μπαζάρ βιβλίων και μικροαντικειμένων. Αυτή ήταν η αρχή για μια μεγάλη δράση, την οποία ο κόσμος από την πρώτη στιγμή αγκάλιασε και στήριξε και που πέρσι κατάφερε να εγκαινιάσει έναν καινούργιο χώρο στην Γραβιάς 9-13, το Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων, «Ανέστιος».
Είχαμε, λοιπόν, τη χαρά ο Λεωνίδας Κουρσούμης να δεχτεί και να παραχωρήσει σε μένα και στο DREAM ON-line μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη, στην οποία μίλησε για το ζήτημα της αστεγίας, για τη δράση του Παλαιοβιβλιοπωλείου, για την επικοινωνία που έχει με το περιοδικό «Σχεδία» αλλά και με δήμους εκτός Αττικής, για μελλοντικές ιδέες και πρότζεκτ, όπως είναι ένα e-shop ή η διοργάνωση ενός φεστιβάλ παλαιού βιβλίου.
Το ζήτημα της αστεγίας
Πριν συζητήσουμε για τη δράση και τα μελλοντικά σχέδια του «Παλαιοβιβλιοπωλείου των αστέγων», θεωρήσαμε πολύ σημαντικό να μιλήσουμε για το ζήτημα της αστεγίας, το οποίο αποτέλεσε και την πηγή αυτού του εγχειρήματος. Θελήσαμε να δούμε καλύτερα το βίωμα της ανεστιότητας, τα προβλήματα, τις ελλείψεις και τις προσπάθειες που γίνονται σε αυτόν τον τομέα. Ο Λεωνίδας Κουρσούμης σε ερώτηση για το πώς βίωσε την αστεγία και πως είδε να τη βιώνουν και οι άλλοι υποστήριξε πως «υπάρχουν διάφορες μορφές [αστεγίας] και ο καθένας το αντιμετωπίζει διαφορετικά. …εγώ πέρασα πάρα πολύ δύσκολα. Αυτά όμως σήμερα, νομίζω, περάσανε σε πολύ μεγάλο βαθμό. Το στίγμα και οι πληγές παραμένουνε. Αυτό δεν αλλάζει. Τουλάχιστον σε μένα δεν έχει αλλάξει τίποτα. Ακόμα έχω στη σκέψη μου και με βασανίζει και ανατρέχω πίσω την εποχή, τους μήνες, τα δυο χρόνια που ήμουν άστεγος. Ο κάθε όμως άνθρωπος, ο κάθε άστεγος (όταν βρεθεί άστεγος) απ’ ότι είδα, απ’ ότι διαπίστωσα… έχει τη δική του αντιμετώπιση… δεν το βλέπει και πολύ αισιόδοξα», τον πιάνει «μια απελπισία του τί θα κάνω». Μπαίνει, δηλαδή, ο εκάστοτε άστεγος σε μια κατάσταση παραίτησης, η οποία όμως όχι μόνο δεν τον βοηθά, αλλά συμβάλλει και στη χειροτέρευση της κατάστασης. Ο κ. Κουρσούμης τονίζει πως ο καθένας πρέπει να συνειδητοποιήσει την κατάστασή του και να έχει ένα πλάνο για το αύριο, να θέσει μικρούς στόχους, να σκεφτεί πρακτικά πράγματα, να μην αφήσει να «τον πάρει από κάτω».
Ο κ. Κουρσούμης μιλάει για το δικό του βίωμα και πώς αυτό τον οδήγησε στη δημιουργία μιας δικής του δράσης, ώστε να καταφέρει να επιβιώσει: «έπρεπε να βρω μία διέξοδο να το ξεπεράσω. Τότε είδα ότι έπρεπε να σταθώ στα πόδια μου. Από εκεί ξεκίνησε. Πώς θα σταθώ στα πόδια μου; Να κάνω κάτι, για να μπορέσω να επιβιώσω. Δουλειά δεν μπορούσα να βρω λόγω ηλικίας και [είχα] χίλια δυο πράγματα που δεν μπορούσα να τα λύσω. Άρα, έπρεπε να βρω εγώ μία λύση, για να το ξεπεράσω. Έστω κι αν ήτανε μια λύση, ας πούμε, χαμηλού επιπέδου. Δεν έχει σημασία. Μάζευα βιβλία από την ανακύκλωση, από τους δρόμους… δεν με πείραζε. Ήτανε ένας τρόπος, για να μπορέσω να επιβιώσω. Αυτό όμως στην πορεία, επειδή γινόταν συνεχώς για πολλούς μήνες, είδα ότι έπρεπε να αλλάξει. Και από εκεί ξεκίνησε. Αντί να κάνω αυτό, γιατί δε συνεννοούμαι με τον Αλέξανδρο τότε και με τον Αντώνη να φτιάξουμε έναν δικό μας χώρο;». Έτσι, λοιπόν, ξεκίνησε η ιδέα του Παλαιοβιβλιοπωλείου.
Σημαντική παράμετρος στην αντιμετώπιση της αστεγίας ο Λεωνίδας Κουρσούμης έθεσε τον διαχωρισμό που υπάρχει μεταξύ των ανθρώπων που μένουν στον δρόμο. «Πρέπει όμως να κάνουμε κι έναν διαχωρισμό. Υπάρχουνε ‒για μένα‒ πολλές κατηγορίες αστέγων, δηλαδή διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ανάλογα με το πώς βρεθήκανε άστεγοι, γιατί είναι άστεγοι, γιατί θέλουνε να μείνουν άστεγοι, γιατί υπάρχουν κι αυτοί πάρα πολύ». Αρκετοί άστεγοι, μας εξηγεί πως από επιλογή παραμένουν άστεγοι και δεν δέχονται βοήθεια κι ότι «δεν είναι πολιτική άποψη. Είναι ζήτημα δικής τους ψυχοσύνθεσης. Υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα και είναι πρόβλημα, νομίζω, διάθεσης, ψυχοσύνθεσης. Είναι βαριά η κουβέντα, αλλά είναι και ζήτημα παιδείας». Αρνούνται να πάνε σε δομές προβάλλοντας ως απάντηση το εξής: «όχι, εγώ δεν θέλω να φύγω από την καβάντζα μου». Μας παραθέτει μάλιστα και το παράδειγμα του Πολυδύναμου Κέντρου Αστέγων, το οποίο δημιούργησε μια δομή μέσα στην καραντίνα, που έχει περίπου 420 κρεβάτια και εδώ και 2,5 χρόνια χρησιμοποιούνται τα μισά, γιατί οι άστεγοι δεν επιλέγουν να πάνε εκεί.
Ο Λεωνίδας Κουρσούμης αναφέρεται κυρίως για τους άστεγους της Αθήνας, διότι σε αυτή την πόλη γνώρισε την αστεγία και για αυτήν μπορεί να μιλήσει πιο εμπεριστατωμένα, διότι ξέρει τις συνθήκες. Τονίζει πως δεν υπάρχει ακριβής αριθμός των ανθρώπων που είναι άστεγοι, γιατί δεν καταγράφονται. Υποστηρίζει ότι «δεν είναι πάρα πολλοί οι άστεγοι στην Αθήνα. Στην Αθήνα να είναι 1.500-2.000; Αυτούς που ξέρει κανείς. Αυτοί που είναι καταγραμμένοι. Γιατί υπάρχει κι αυτό το φαινόμενο. Δεν καταγράφονται οι άστεγοι. Δεν παν να καταγραφούν. Να πουν ‘‘είμαστε άστεγοι’’. Ξέρουνε αυτούς που πηγαίνουνε στο Κέντρο Υποδοχής Αστέγων κι Αλληλεγγύης που υπάρχει στον Δήμο Αθηναίων».
Στη συνέχεια της συζήτησής μας μιλήσαμε για τον ρόλο του κράτους και το κατά πόσο οι δημόσιοι φορείς λειτουργούν, έτσι ώστε να μειώσουν ή ακόμα και να εξαλείψουν το φαινόμενο της αστεγίας. Ο κ. Κουρσούμης μας ενημερώνει πως «ελλείψεις υπάρχουνε. Σαφώς υπάρχουνε. Είναι ένα πρόβλημα. Όταν ξεκίνησαν να δημιουργούνται αυτές οι δομές, ξεκινήσανε με εμπειρία πανεπιστημιακού επιπέδου. Δηλαδή, είχανε καταγράψει μερικά πράγματα, είχανε διαβάσει βιβλία, βιβλιογραφίες. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν είχανε δει από κοντά… δεν είχανε πλησιάσει από κοντά αστέγους. Έχει δημιουργηθεί μία τριβή όλα αυτά τα τελευταία χρόνια (6-7 χρόνια;) και προσπαθούνε να λύσουνε τα προβλήματα πρακτικά». Πρακτικά εννοεί να προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα από τη ρίζα κι όχι απλώς να θυμούνται τους άστεγους, όταν βρέχει ή όταν χιονίζει, σε γιορτές και σε επικοινωνιακά τρικ των πολιτικών. Και πιστεύει πως «αυτές οι δομές των αστέγων ή των ανθρώπων που βοηθούν ανθρώπους που είναι στον δρόμο έχουνε κάνει πολύ καλή δουλειά. Και είναι ένα πολύ θετικό βήμα».
Αναφορικά τώρα με το πώς αντιμετωπίζει ο κόσμος τους άστεγους θεωρεί πως ο περισσότερος κόσμος δεν γνωρίζει τι μπορεί να βιώνει ένας άστεγος και πώς κατέληξε να είναι άστεγος. «Δεν νομίζω ότι το ξέρουνε. Μα κι εγώ το έχω κάνει αυτό… Όταν είχα τη δουλειά μου, είχα τη ζωή μου, περνούσα από τον δρόμο και έβλεπα ανθρώπους που ήταν άστεγοι. Απλά τους έβλεπα, τίποτα περισσότερο. Δεν ήξερα τι βιώνουν. Δεν ήξερα τι ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι. Έτσι και σήμερα». Για αυτό, προτείνει όποτε βλέπουμε κάποιον άστεγο να του συνιστούμε να πάει σε κάποια δομή ή σε κάποιο συσσίτιο. Μάλιστα, αναφέρει την πολύ καλή δουλειά που κάνει η κοινωνική κουζίνα «Ο Άλλος Άνθρωπος» στην Αθήνα, στη Μεγάλου Αλεξάνδρου 109, την οποία επισκέπτονται καθημερινά πάρα πολλοί άστεγοι κι όχι μόνο.
Έπειτα από όλα αυτά που έμαθα, ρώτησα τον Λεωνίδα Κουρσούμη αν πιστεύει ότι υπάρχουν τρόποι εξάλειψης της αστεγίας και αν υπάρχουν, ποιοι είναι αυτοί. Η απάντησή του ήταν σαφής: «Ούτως ή άλλως θα υπάρχει. Αυτό είναι δεδομένο. Θα υπάρχουνε πάντα άνθρωποι για διάφορους λόγους που θα είναι άστεγοι. Να μην εξετάσουμε τους λόγους γιατί είναι λίγο… είναι λίγο επικίνδυνο το θέμα. Δεν είναι μόνο άστεγοι, οι οποίοι βρεθήκανε με μια αδυναμία, με μία τεράστια εκκρεμότητα και μέσα τους, γιατί από μέσα σου ξεκινάνε όλα». Κάνει έτσι έναν σαφή υπαινιγμό πως η ψυχολογική αδυναμία είναι η πηγή της αστεγίας. Συμπληρώνοντας πως «γίνονται προσπάθειες και υπάρχουν δομές, υπάρχουν ΚΕΘΕΑ, υπάρχουν κι άλλες οργανώσεις και άνθρωποι που μπορούν να βοηθούν και βοηθούν, αλλά πάντα θα υπάρχει. Το πρόβλημα της αστεγίας νομίζω είναι πολύ πιο βαθύ από το να το συζητάμε μόνον. Σε όλα τα κράτη υπάρχουν άστεγοι. Γιατί δεν το λύνουνε το θέμα;»
Στη δήλωση αυτή έρχεται να προσθέσει πως υπάρχει το παράδειγμα της Φινλανδίας που κατάφερε (σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό) να εξαλείψει την αστεγία. «Η Φινλανδία είχε 11.000 καταγεγραμμένους άστεγους. Εκεί δεν είναι που δεν πας, όπως εδώ. Εκεί ήταν άστεγοι που δεν είχανε δουλειά, είχανε διάφορα προβλήματα και πηγαίνανε όλοι όμως στο κράτος, στις δομές… Εντάξει είναι άλλη οργάνωση, σύμφωνοι, το καταλαβαίνω. Πηγαίνανε και καταγραφόντουσαν και παίρνανε ένα επίδομα, πηγαίνανε στα νοσοκομεία, όταν είχανε προβλήματα… είχανε τέτοια… και ήτανε και οι άνθρωποι… τους σεβόντουσαν τους αστέγους (ξεκάθαρος υπαινιγμός για τη στάση της ελληνικής πολιτείας και κοινωνίας απέναντι στους άστεγους). Και κάθισε ο Υπουργός Οικονομικών εκείνης της εποχής και λέει: ‘‘πόσο μας στοιχίζουν οι άστεγοι; 11.000 άστεγοι κάθε χρόνο;’’ Είδε ένα κονδύλι που του στοιχίζει 32.000.000 ευρώ τον χρόνο. Και λέει δεν γίνεται αυτό να συνεχιστεί. Να πληρώνει το κράτος 32.000.000 ευρώ. Και κάτσανε και το σκεφτήκανε». Και έτσι αποφασίστηκε να χτίσουν σε δημόσιες εκτάσεις κατοικίες, στις οποίες θα στεγάσουν τους άστεγους.
Ωστόσο, η πρωτοτυπία έγκειται στο γεγονός πως οι άστεγοι εργάζονταν εκεί κατά τη διάρκεια ανέγερσης των κατοικιών αυτών. Τους τοποθέτησαν σε θέσεις σχετικές με το αντικείμενό τους και τους παρείχαν κανονικά μισθό. Και αφού ολοκληρώθηκε η ανοικοδόμηση, τους παραχωρήθηκε κάποιο διαμέρισμα, τους δινόταν και ένα επίδομα με την προϋπόθεση, όμως, πως σε έναν χρόνο θα βρουν μια εργασία. «Το Φινλανδικό κράτος, το δημόσιο τους βοήθησε και στέγασε 10.000 αστέγους. Δεν υπάρχει άστεγος στην Φινλανδία. Και το πήρανε το μοντέλο και προσπαθήσαν να το προσαρμόσουν και στη Γερμανία και στη Γαλλία και λίγο στην Αγγλία, αλλά δεν ξέρω τι έχει γίνει». Και συνεχίζει υποστηρίζοντας πως στην Ελλάδα «μένουμε στον συναισθηματισμό. Δηλαδή, το θυμικό δεν βοηθάει για να λυθεί το πρόβλημα. Πιστέψτε με, ακούγεται σκληρό… δεν βοηθάνε οι εθελοντισμοί, η αλληλεγγύη. Θέλει να το πιάσεις το θέμα και να το λύσεις».
Βλέψεις για συνεργασίες με το περιοδικό «Σχεδία», αλλά και με διάφορους Δήμους της περιφέρειας
Μεγάλο κομμάτι της συζήτησής μας αφιερώθηκε σε μελλοντικά σχέδια που έχει ο Λεωνίδας Κουρσούμης και οι τέσσερις εργαζόμενοι για το «Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων». Αρχικά, μιλήσαμε για το περιοδικό «Σχεδία», το οποίο είναι ένα περιοδικό δρόμου, που πωλείται στους δρόμους της πόλης από διαπιστευμένους πωλητές. Οι πωλητές προέρχονται από ευάλωτες κοινωνικά πληθυσμιακές ομάδες όπως είναι άστεγοι, άνεργοι και γενικώς άνθρωποι που αποδεδειγμένα ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Μου είπε πως «έχουμε επικοινωνήσει πάρα πολλές φορές. Κάνουνε πάρα πολύ καλή δουλειά. Στην αρχή είχαμε συνεργαστεί και τους είχαμε ζητήσει ‒γιατί ήμασταν λίγοι, τότε ήμασταν τρεις και θέλαμε άλλον έναν άνθρωπο‒ βρέθηκε ένας άνθρωπος που ήταν τότε στη «Σχεδία» και δούλεψε 8-9 μήνες μαζί μας. Έχουμε επικοινωνήσει και σε άλλα επίπεδα πολλές φορές. Τώρα έχουν εγκατασταθεί σε ένα πολύ ωραίο ακίνητο που το έχουν φτιάξει σαν εστιατόριο και καφέ στην οδό Κολοκοτρώνη, κοντά στην πλατεία Αγίας Ειρήνης. Και είμαστε σε μία κουβέντα, για να κάνουμε μία συνεργασία. Εμείς θα τους δίνουμε τα βιβλία, γιατί θέλουν να τους δίνουμε βιβλία και να έχουνε μια γωνία που να έχει βιβλία. Και ας το χειριστούν αυτοί όπως θέλουν».
Όσον αφορά την επικοινωνία ή πιθανές συνεργασίες με διάφορους Δήμους της Ελλάδας, ο Λεωνίδας Κουρσούμης δήλωσε ότι «εμείς επιχειρήσαμε με διάφορες ομάδες να επικοινωνήσουμε, αλλά δυστυχώς, η απόσταση είναι λίγο δύσκολη. Ας πούμε, θα ήτανε πάρα πολύ καλά και μακάρι να μπορούσαμε να είχαμε δυο-τρεις ανθρώπους που να τους εμπιστευτούμε να κάναμε κάτι στη Θεσσαλονίκη. Θα μας ενδιέφερε πάρα πολύ».
Επίσης, γίνεται αναφορά σε μία δράση που υπάρχει από το 2008 στη Γαλλία, το “Recyclivre”. Πρόκειται για μια πολύ οργανωμένη δράση που συλλέγει, αγοράζει και πουλά μεταχειρισμένα βιβλία στο διαδίκτυο. Πέρα από το πολύ οργανωμένο ιστότοπο που έχουν και που αποτελεί το βασικό πρότυπο για τη δημιουργία κάτι αντίστοιχου στο Παλαιοβιβλιοπωλείο, στην οργάνωση αυτή «εργάζεται πάρα πολύς κόσμος και σε διάφορα σημεία της Γαλλίας κάνουνε διάφορες εκδηλώσεις. Εκδηλώσεις με την έννοια ‘‘από την Τρίτη μέχρι την Παρασκευή θα είμαστε στη Λυόν, όπου σε εκείνα τα σημεία της Λυόν, αν έχετε βιβλία φέρτε μας’’. Και πηγαίνουν τα αφήνουνε. Περνάει περαστικός κόσμος τα παίρνει από εκεί, τα αγοράζει, τα ξεκαθαρίζει και τα υπόλοιπα τα μαζεύουν, τα πηγαίνουν στην αποθήκη, τα καταγράφουνε στο σάιτ».
Κάτι αντίστοιχο θα ήθελε ο Λεωνίδας Κουρσούμης να πραγματοποιηθεί και στην Ελλάδα μέσα από συνεργασίες με διάφορους δήμους εκτός Αττικής. «Ήδη μας γίνονται διάφορες προτάσεις από δήμους να συνεργαστούμε κατά κάποιον τρόπο. Μας ζητάνε βιβλία και εγώ βρίσκω την ευκαιρία να το ‘εκμεταλλευτώ’ και να τους πω ‘‘Α ωραία, εντάξει. Εμείς θα σας δώσουμε ‒αφού θέλετε‒ βιβλία για τη βιβλιοθήκη και για κείνα τα μπαζάρ που κάνετε, αλλά δεν μας δίνετε κι έναν χώρο να κάνουμε ένα μικρό, κάτι σαν φεστιβάλ, παλαιοβιβλιοπωλείου;’’».
Και συνεχίζει απαντώντας στο κατά πόσο ένθερμα ανταποκρίθηκαν οι δήμοι σε αυτήν την πρόταση λέγοντας ότι «υπάρχουνε δύο δήμοι, οι οποίοι είναι πάρα πολύ θετικοί. Παρ’ όλο που έχουμε ένα παράπονο. Επιχείρησα με διάφορους δήμους εκτός λεκανοπεδίου Αττικής και τους κάναμε την εξής πρόταση». Τους πρότειναν να τους δωρίσουν έναν μεγάλο όγκο βιβλίων, ώστε να τον αξιοποιήσουν είτε ανοίγοντας μια δημοτική βιβλιοθήκη (γιατί απευθύνθηκαν σε περιοχές που δεν είχαν δημοτικές βιβλιοθήκες), είτε κάνοντας μπαζάρ, είτε αξιοποιώντας τα όπως επιθυμούσαν αυτοί. Με την προϋπόθεση μονάχα να τους παραχωρήσουν έναν χώρο, «μια πλατεία, να φτιάξουμε μία βδομάδα ένα μπαζάρ και να το πούμε ότι θα είναι ‒που δεν έχει γίνει ποτέ στην Ελλάδα‒ ένα μπαζάρ παλιού βιβλίου στον δήμο σας. Επίσημα το έχουμε κάνει αυτό. Δηλαδή, υπάρχει αλληλογραφία. Δεν μας απαντήσανε 7 δήμοι. Δεν πειράζει. Θα το φτιάξουμε, όμως, εμείς. Πιστέψτε με. Τώρα έχουμε πεισματώσει όλοι». Η στάση, δηλαδή, του κράτους ήταν η αδιαφορία σε μια πρωτότυπη πολιτιστική δράση που θα έδινε ζωή σε διάφορες περιοχές της περιφέρειας. Κάτι που μας υπενθυμίζει για ακόμα μία φορά τη σημασία που δίνουν το κράτος και οι φορείς του στον πολιτισμό.
Παράλληλα με την έμπνευση που του δίνει το Recyclivre, ο κ. Κουρσούμης μας μιλάει με θαυμασμό για μια άλλη δράση του εξωτερικού, αυτή της Ουαλίας. «Στην Ουαλία σε ένα πολύ μικρό χωριό που λέγεται Hay-on-Wye γίνεται το μεγαλύτερο φεστιβάλ παλιού βιβλίου στον κόσμο. Hay Festival. Για αυτό ήταν η προσπάθεια να επικοινωνήσουμε με δήμους εκτός Αθηνών, εκτός λεκανοπεδίου. Θα μπορούσαμε στο Κιάτο παραδείγματος χάρη. Θα μπορούσε να ήτανε η Αιδηψός. Λέω τώρα εγώ παραδείγματα. Θα μπορούσε να ήταν η Ιτέα, που έχει ενδιαφέρον, γιατί είναι οι Δελφοί, υπάρχει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτισμού των Δελφών και όλα αυτά. Θα μπορούσε να γίνει κάτι εκεί, αλλά όλοι αυτοί οι δήμοι (τους το ζητήσαμε με μια αλληλογραφία) δεν απαντήσανε. Εκτός από έναν βουλευτή που είναι σε μια μονοεδρική έδρα».
Πέρα από αυτά, θα ήθελε πολύ να οργανώσει βδομάδες βιβλίου. Παραδείγματος χάρη παιδικού βιβλίου ή ξενόγλωσσου. Επίσης, θα μπορούσε να αποκτήσει έναν χώρο second hand σε κάποιο τουριστικό σημείο της Αθήνας και να πουλάνε ξενόγλωσσα βιβλία σε πολύ καλές τιμές. «Σκεφτόμαστε να κάνουμε διάφορα. Να κάνουμε βδομάδες, ας πούμε, παιδικού βιβλίου. Να φεύγουν τα παιδικά βιβλία. Να κάνουμε μία βδομάδα ξενόγλωσσου βιβλίου, όπου εκεί έχουμε άπειρα βιβλία ξενόγλωσσα. Δηλαδή, εμπορικά πολλές φορές περνάνε από το μυαλό μας διάφορα πράγματα. Αν είχαμε λίγα κεφάλαια τί θα κάναμε; Θα ανοίγαμε ένα ειδικό δεύτερο χέρι βιβλία με ξενόγλωσσα βιβλία και θα το είχαμε κάπου που μαζεύετε τουρισμός· στην Ακρόπολη, στο Εθνικό Αρχαιολογικό και θα τα δίναμε με ένα ευρώ. Έχουμε πάρα πολλά βιβλία τέτοια… τσέπης, ξενόγλωσσα, σε πολύ καλή κατάσταση. Και να τα δίναμε έτσι τα ξενόγλωσσα. Κι αυτό μπορεί να γίνει. Πολλά μπορούνε να γίνουνε».
«Το παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων» και τα μελλοντικά του σχέδια
Ο Λεωνίδας Κουρσούμης μιλώντας για το παλαιοβιβλιοπωλείο μας δηλώνει περήφανα πως στις «16 Μαρτίου συμπληρώνουμε ακριβώς 4 χρόνια από τότε που ξεκινήσαμε. Παρ’ όλες τις δυσκολίες που περάσαμε. Ήρθε η καραντίνα, ζητήσαμε δανεικά, για να επιβιώσουμε και τα οποία τα ξοφλήσαμε πριν από λίγους μήνες». Ωστόσο, πρόσφατα κυκλοφόρησε μια φήμη πως το παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων αντιμετωπίζει δυσκολίες και είναι έτοιμο να κλείσει. Σε αυτό μας ξεκαθαρίζει πως κάτι τέτοιο δεν ίσχυε ποτέ. «Εγώ δεν θα έγραφα τίποτα. Δεν θα μιλούσα καθόλου. Το διαβάσαμε. Εντάξει, μας πείραξε λίγο, αλλά είπαμε ‘‘εντάξει, κακοήθεια είναι τώρα’’. Τη δεύτερη μέρα, είχε αναπαραχθεί πάρα πολύ. Το παλαιοβιβλιοπωλείο δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να κλείσει για δυο βασικούς λόγους». Μας εξηγεί ότι αυτοί οι δύο λόγοι που δεν πρόκειται να συμβεί κάτι τέτοιο είναι ότι πρώτον τα άτομα που εργάζονται τώρα εκεί, θα μείνουν πάλι χωρίς δουλειά και δεύτερον ότι υπάρχει «ο ποταμός της αγάπης των ανθρώπων που κατάλαβε τι κάνουμε, που το έχει δει τι κάνουμε» και δεν μπορεί να τους ‘απογοητεύσει’.
Πέρα από όλες τις παραπάνω ιδέες και προτάσεις που έχει για την εξέλιξη της δράσης του Παλαιοβιβλιοπωλείου, αυτό που επιθυμεί περισσότερο αυτή τη στιγμή ο κ. Κουρσούμης είναι δύο πράγματα. Πρώτον, η μεταστέγαση της αποθήκης σε έναν μόνιμο χώρο με ρεύμα και νερό και δεύτερον η δημιουργία του e-shop. «Θα μεταστεγαστούμε σε έναν μόνιμο χώρο με άλλες προδιαγραφές κατά κάποιον τρόπο. Θα αρχίσουμε σιγά-σιγά να κάνουμε καταγραφή των βιβλίων, γιατί εκεί θα έχουμε δυο υπολογιστές. Θα καταγράφονται τα βιβλία, θα έχουμε έναν κατάλογο. Θα μπορούμε τουλάχιστον να εξυπηρετούμε καλύτερα τους ανθρώπους που έρχονται και ψάχνουνε τα βιβλία. Το ένα είναι αυτό. Δηλαδή, θα προχωρήσουμε σε μια κατά κάποιον τρόπο μηχανογράφηση, μέχρι να φτάσουμε σε ένα σημείο να έχουμε το e-shop».
Αυτή η αλλαγή χώρου θα τους προσφέρει τη δυνατότητα να ταξινομούν καλύτερα αυτόν τον μεγάλο όγκο βιβλίων που έχουν. Θα καταγράφουν τα βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή με ένα απλό σκανάρισμα. Αυτό θα τους βοηθήσει όχι μόνο στην ταξινόμηση κατηγορίας των βιβλίων και στην ευκολότερη εύρεσή τους, αλλά θα γίνει δυνατή η δημιουργία του e-shop. Και το επίσης πολύ σημαντικό είναι ότι θα δημιουργηθούν δύο νέες θέσεις εργασίας. «Ένα πολύ θετικό βήμα, θα είναι ότι τα βιβλία θα ανοίγονται αμέσως, γιατί τώρα έχουμε ένα κομμάτι 200-300 τ.μ. που έχει χαρτόκουτα, τα οποία τα έχουμε δει, αλλά δεν μπορούμε να τα ανοίξουμε, γιατί δεν έχουμε χώρο να τα απλώσουμε. Ενώ όταν θα έχουμε αυτό το μόνιμο το δικό μας χώρο, την αποθήκη, θα τα βάλουμε όλα στα ράφια ταξινομημένα κατά το βιβλιοθηκονομικό σύστημα του Dewey και θα ξέρουμε τον κωδικό, ποιο βιβλίο μας ζητάνε, θα το ετοιμάζουμε και θα το αποστέλλουμε στους ανθρώπους που θα το ζητούν. Θα τα αγοράζουν [τα βιβλία] από το σάιτ. Εκεί θα βρούμε άλλους δύο ανθρώπους που θα εργαστούνε, δηλαδή θα γίνουμε 6. Εκεί, λοιπόν, θα κάνουμε αυτό που το κάνουμε τώρα λίγο ερασιτεχνικά. Θα ξεκαθαρίζουμε τα βιβλία που πρέπει να πάνε στο e-shop ή στο κατάστημα. Θα τα καταγράφουμε και εκεί αμέσως με ένα σκανάρισμα ενός βιβλίου με το ISBN θα ανεβαίνει αμέσως στο e-shop. Οπότε θα ξέρουμε με τον κωδικό του πού είναι, σε ποιο ράφι είναι το βιβλίο. Εκεί νομίζω ότι θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε ακόμα καλύτερα. Στην πραγματικότητα πιο εμπορικά είναι, γιατί το e-shop έχει έναν ρόλο εμπορικό. Να επικοινωνήσουμε ακόμα καλύτερα με ανθρώπους που ψάχνουν να βρούνε βιβλία και δεν μπορούμε να τους εξυπηρετήσουμε σήμερα». Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, η δράση του Παλαιοβιβλιοπωλείου θα καταφέρει να διευρύνει το κοινό της και εκτός Αθήνας, μιας και όλο και περισσότερος κόσμος θα έχει πρόσβαση στην αγορά βιβλίων μέσω του e-shop και πιθανόν έτσι να καλλιεργηθεί μια καλύτερη επικοινωνία και με το κοινό.
Όλα αυτά βέβαια για να πραγματοποιηθούν θέλουν μια οργάνωση, μια σχετική γνώση επί του πεδίου. Στη δημιουργία του e-shop «ξεκινήσαμε τη συνεργασία μας με έναν φίλο που προσφέρθηκε να μας φτιάξει το e–shop, γραφιστικά». Όσον αφορά τα υπόλοιπα ο κ. Κουρσούμης με ενημερώνει πως είχε μια σχετική ιδέα για το πως λειτουργούν τα πράγματα, αλλά πέρασε κι ατέλειωτες ώρες αναζήτησης στο διαδίκτυο να βρει, να ενημερωθεί και να μελετήσει αντίστοιχα σάιτ και δράσεις του εξωτερικού.
Προτιμήσεις του κόσμου στην ανάγνωση βιβλίων
Εκτός από τις μελλοντικές βλέψεις του Παλαιοβιβλιοπωλείο ρώτησα τον Λεωνίδα Κουρσούμη σχετικά με τις προτιμήσεις του κόσμου στην ανάγνωση βιβλίων και με τις ηλικίες που έρχονται για να στηρίξουν τη δράση και το βιβλίο. Με ενημέρωσε ότι έρχονται όλες οι ηλικίες και ότι αυτό που προτιμάει να διαβάζει ο περισσότερος κόσμος είναι η λογοτεχνία. «Το μεγαλύτερο ποσοστό εκεί στο 60% είναι λογοτεχνία, ελληνική και ξένη. Πολύ μικρό το ποσοστό που διαβάζει ποίηση. Ακόμα πιο μικρό το ποσοστό που διαβάζει δοκίμια ή πολιτικά βιβλία. Ένα άλλο μεγάλο ποσοστό βιβλίων που αγοράζουνε, στην ουσία γονείς, είναι τα παιδικά βιβλία. Δηλαδή ένα 30% των βιβλίων που επιλέγουνε κάθε μήνα είναι τα παιδικά βιβλία. Αυτό πάει καλά».
Όταν τον ρώτησα τι προτιμάει να διαβάζει εκείνος, μου απάντησε με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι «τα τελευταία χρόνια δεν διαβάζω καθόλου». Μάλλον επειδή βρίσκεται όλη μέρα γύρω από βιβλία, δεν επιλέγει το βιβλίο και ως μια ασχολία μετά την εργασία του και λόγω έλλειψης χρόνου και λόγω όρεξης. «Όταν έρχονται τα βιβλία (το ξέρουνε τα παιδιά, με βλέπουνε δηλαδή) εγώ τα βλέπω τα βιβλία και ρίχνω καμιά ματιά έτσι για να θυμηθώ ή μπορεί να βλέπω κανένα εξώφυλλο που το ήξερα και ανοίγω μέσα το φτερό του βιβλίου ή το οπισθόφυλλο και λίγο διαβάζω, έτσι για να ξαναθυμηθώ. Μέσα δεν διαβάζω τίποτα. Τελευταία, το χω (ξέρετε πόσο;) ένα μήνα (που θα έπρεπε να το έχω τελειώσει σε δυο μέρες το βιβλίο). Έχω ένα βιβλίο του Κωστή Μπαστιά, το οποίο είναι «ο Μηνάς, ο ρέμπελος». Είναι εξαιρετικό βιβλίο. Ε, ούτε στη μέση δεν έχω φτάσει».
Στον επίλογο της εποικοδομητικής μας αυτής συζήτησης θελήσαμε να δώσουμε ένα μήνυμα σε κάποιον άνθρωπο που τώρα βιώνει κάποιες οικονομικές δυσκολίες, που βιώνει μια περιθωριοποίηση και βρίσκεται εκεί που ήταν κάποτε και ο κ. Κουρσούμης. Το μήνυμα που έδωσε ήταν σαφές: «Πρώτα-πρώτα να προσπαθήσει να παίρνει κουράγιο από τον ίδιο του τον εαυτό, γιατί δεν θα έρθει κανείς να του πει τίποτα. Από τον ίδιο του τον εαυτό θα πάρει ένα κουράγιο και θα πει ότι εγώ δεν πρέπει να μείνω στο περιθώριο. Έτσι απλά. Θα λέει ‘‘δεν πρέπει να με πάρει από κάτω’’. Εγώ ‒έτσι το λέω πολύ ειλικρινά‒ άφησα τον εαυτό μου και με πήρε από κάτω. Και πρέπει να ψάξει να βρει ανθρώπους που μπορεί να τους έχει εμπιστοσύνη, να τον δεχτούνε, γιατί το πρόβλημα είναι πώς θα σε δεχτεί ο άλλος, όταν είσαι σε αυτήν την κατάσταση. Εκεί είναι το μεγάλο πρόβλημα. Πώς θα σε δεχτεί. Μπορεί να σε δεχτεί με αγάπη; Να σου απλώσει το χέρι;»
Στη δική του την περίπτωση δεν συνέβη εξαρχής αυτό. «Εγώ 24 μήνες έπαιζα θέατρο. Αυτό ήταν, αν το δω με κάποιους όρους, λάθος δικό μου. Λάθος. Αν το δούμε με ορθολογικούς όρους, εγώ είχα μια (και τη διατήρησα) ιδιορρυθμία. Δεν ήτανε ζήτημα περηφάνιας. Είχα μια ιδιορρυθμία. Ίσως να ήτανε ακόμα και αλαζονεία. Δεν ήθελα να μάθει κανείς. Και δεν ήξερε κανείς».
Ωστόσο, τόνισε και τη δική μας στήριξη και συμμετοχή σε τέτοιες καταστάσεις. Είπε πως «θα πρέπει εμείς να τους πούμε να έχουνε κουράγιο, να τους πάρουμε από το χέρι και να τους βγάλουμε από εκεί που έχουνε πέσει. Γιατί έχουνε πέσει σε έναν λάκκο». Τονίζει, δηλαδή αυτό που είπαμε και πιο πάνω. Ότι αυτά τα άτομα αντιμετωπίζουν κυρίως ψυχολογικής φύσεως πρόβλημα.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Λεωνίδα Κουρσούμη για την όμορφη αυτή κουβέντα μας και να του ευχηθώ να πραγματοποιήσει κάθε ιδέα που έχει φανταστεί για τη δράση του «Παλαιοβιβλιοπωλείου των αστέγων».
Στοιχεία του Παλαιοβιβλιοπωλείου των αστέγων
Facebook: Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων / Το Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων
Ιστοσελίδα: http://www.anestios.gr/
Διεύθυνση: Γραβιάς 9-13 (κατάστημα) και Πειραιώς 132 (αποθήκη), Αθήνα
Τηλέφωνο: 697 723 9766
