Η συνάντησή μας με τον ποιητή Γιώργο Χρονά πριν λίγες εβδομάδες μας επιφύλασσε μία έκπληξη: τη γνωριμία με τον Κωνσταντίνο Βορβή, έναν νέο που στην ηλικία μόλις των 23 ετών έχει εκδώσει ήδη 13 ποιητικές συλλογές.
Στη συζήτησή μας, πρωταγωνίστησε η αίσθηση της παρακμής που έχει για την εποχή που βιώνουμε, οι επιρροές του και κυρίως η ποίηση: είτε αυτή προέρχεται από τον Λαπαθιώτη, είτε από στίχους του Μαζωνάκη. Τον ευχαριστούμε για αυτήν την ιδιαίτερη συζήτηση.
– Σε μία εποχή που κατά πολλούς «δεν υπάρχουν ποιητές», πώς νιώθεις που σε τόσο νεαρή ηλικία γράφεις ποίηση;
– Προσωπικά, δεν θεωρώ τον εαυτό μου ποιητή. Θεωρώ τον εαυτό μου έναν άνθρωπο που αποτύπωσε τα βιώματα του σε στίχους ποίησης και σε πεζά. Η εποχή μας πιστεύω πως είναι μια εποχή παρακμής, και σε εποχές παρακμής δεν ανθίζουν οι τέχνες.
– Και ζούμε και σε μία εποχή που η πλειοψηφία της γενιάς μας δεν διαβάζει τόσο συχνά βιβλία. Δεν ξέρω αν στις Εκθέσεις Βιβλίου που πηγαίνεις, είδες νέο αναγνωστικό κοινό, οπότε θα σε ρωτήσω αν εσύ πιστεύεις ότι η γενιά μας διαβάζει βιβλία.
– Θα χρησιμοποιήσω μια φράση του Ντίνου Χριστιανόπουλου, «Νεο-λέρα», αντί για νεολαία. Ακριβώς επειδή η εποχή μας είναι παρακμιακή, έτσι και η δική μας γενιά φέρει το στίγμα αυτής της παρακμής, δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Πιστεύω ότι η έλλειψη παιδείας, μόρφωσης αλλά και διάθεσης για την απόκτηση γνώσεων μέσω του βιβλίου είναι μια συνέπεια ή ένα δείγμα αυτής της παρακμής.
– Θες να μας πεις ποιο είναι για σένα το αποκορύφωμα αυτής της παρακμής; Τι είναι αυτό που σε απογοητεύει;
– Θεωρώ πως είναι ποικιλόμορφη η παρακμή, είναι οργανικό το ζήτημα. Μπορούμε ίσως να αναζητήσουμε τη ρίζα. Αυτό όμως που με απογοητεύει είναι η κοινωνική πραγματικότητα, σε όλες της τις εκφάνσεις, είτε πρόκειται για την πολιτική, είτε για την οικονομική ζωή ή ακόμη και για την τέχνη.
– Πιστεύεις όμως ότι υπάρχει ελπίδα μέσα τουλάχιστον από την τέχνη;
– Μέσω της τέχνης, εκφράζω αυτήν την προσωπική απογοήτευση και την μελαγχολία για την κατάσταση που επικρατεί γύρω μας και η οποία επηρεάζει και εμάς έμμεσα διότι δεν μπορούμε να μείνουμε ανεπηρέαστοι, δεν είμαστε ξένο σώμα από αυτήν την κοινωνία. Η τέχνη είναι μια απόπειρα προσωπικής λύτρωσης. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει ελπίδα, πιστεύω ότι κλείνει ένας πολιτιστικός κύκλος και είμαστε στο τέλος μιας ιστορικής πορείας.
– Ποια είναι τα πρότυπα που είχες στην τέχνη; Ποια ήταν τα πρώτα σου ερείσματα;
– Ο Γιάννης Βαρβέρης είχε πει ότι «τείνουμε να μπερδεύουμε τους ποιητές που αγαπάμε με εκείνους που πραγματικά μας επηρέασαν». Αυτό συμβαίνει σε όλες τις τέχνες. Όσον αφορά τις δικές μου επιρροές, θεωρώ ότι (όπως όλοι) οι Έλληνες σύγχρονοι ποιητές έχουν επηρεαστεί από τον Καβάφη και τον Καρυωτάκη. Μετέπειτα εμένα με έχει επηρεάσει ιδιαίτερα η γενιά του ’70, στην οποία ανήκει και ο Γιώργος Χρονάς, ο Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου και ο Αλέξης Τραϊανός.
– Στα βιβλία σου πολλές φορές ως τίτλο αναγράφεις διάφορα μέρη ή περιοχές, όπως για παράδειγμα, «Ελευσίνα», «Βουκουρέστι», «Πατήσια». Πήγες ο ίδιος εκεί και τις εικόνες που έλαβες τις μετέφερες σε κείμενο;
– Ακριβώς, αναφέρεσαι στις ποιητικές περιηγήσεις όπως τις λέω εγώ. Πήγα εκεί και έκανα αυτοψία στα μέρη που περιγράφω. Έχω κάνει ποιητικές περιηγήσεις σε πολλές περιοχές, από γειτονιές της Αττικής μέχρι πόλεις του εξωτερικού. Ταξιδεύω πολύ, κι ευτυχώς στις μέρες μας ο τουρισμός και τα ταξίδια είναι πολύ πιο εύκολα και πολύ πιο οικονομικά.
– Πόσα βιβλία έχεις εκδώσει;
– Έχω εκδώσει 12 βιβλία. Το πρώτο βιβλίο το είχα εκδώσει το 2021 και ήταν το «Τοπία της Νύχτας», το οποίο είχα γράψει σε μικρότερη ηλικία, κι έπειτα ακολούθησαν κι άλλα βιβλία όπως «Ο Ήρωας του Φθινοπώρου» που πιστεύω ότι είναι το κύριο βιβλίο μου σε ό,τι αφορά την ποίηση και τα επόμενα βιβλία μου είναι συλλογές ποιημάτων και πεζών και φυσικά οι ποιητικές περιηγήσεις.
– Πώς από το χαρτί παρακινήθηκες να εκδώσεις τα βιβλία σου; Πώς έγινε το πρώτο βήμα;
– Τα πρώτα μου ποιήματα, που κυκλοφόρησαν στο βιβλίο «Τοπία της Νύχτας», τα είχα γράψει πάνω σε αποδείξεις, σε κουτιά τσιγάρων και σκόρπια φύλλα χαρτιού. Όταν τα συγκέντρωσα και τα πέρασα στον υπολογιστή κατάλαβα πως αυτά τα κείμενα «έχουν κάτι να πουν».
Ήταν μια αποτύπωση προβλημάτων και εικόνων που είχα δει στην Αθήνα που είναι μια πόλη ιδιαίτερη, και όποτε έρχομαι στη Θεσσαλονίκη καταλαβαίνω πόσο διαφορετικές είναι αυτές οι πόλεις στον τομέα του πολιτισμού. Η Αθήνα είναι δυστυχώς μια τερατούπολη.
Η έκδοση των βιβλίων μου έγινε τυχαία: ένα καλοκαιριάτικο απόγευμα είχα περάσει από ένα βιβλιοπωλείο στα Εξάρχεια. Μπήκα στο βιβλιοπωλείο και είδα καθισμένο στο γραφείο έναν κύριο που συνειδητοποίησα πως ήταν ο Γιώργος Χρονάς, ο εκδότης του ιστορικού περιοδικού «Οδός Πανός».
Αφού μου έδωσε τα βιβλία του και έγινα θαμώνας του βιβλιοπωλείου, του εξομολογήθηκα ότι γράφω ποίηση. Του έδωσα τα ποιήματα μου και του άρεσαν πολύ. Θυμάμαι που μου είχε πει την φράση «Τα τυπογραφεία θα αγαπήσουν τα ποιήματα σου».
– Ουσιαστικά ο Γιώργος Χρονάς ήταν εκείνος που σε έβαλε στον εκδοτικό κόσμο.
– Ναι, έκτοτε συνεργαζόμαστε με τον κ. Χρονά. Έχω βγάλει τα μισά μου βιβλία στις εκδόσεις «Οδός Πανός» και τα υπόλοιπα στις εκδόσεις «Σιγαρέτα», που και οι δύο ανήκουν στον ίδιο. Ειδικά για τις εκδόσεις «Σιγαρέτα» με τίμησε το γεγονός ότι είχαν να κυκλοφορήσουν βιβλία από τις συγκεκριμένες εκδόσεις 15 χρόνια και κυκλοφόρησαν ξανά μέσω των δικών μου βιβλίων.
– Μέχρι τα 21, με τι ήθελες να ασχοληθείς;
– Ήξερα από μικρός ότι με κάποιον τρόπο θα ασχοληθώ με τη συγγραφή. Σταδιακά, το βασικό υπαρξιακό ζήτημα που απασχολεί τη γενιά μας, που δεν είναι άλλο από το μέλλον της, το έλυσα διαβάζοντας ποίηση. Η ποίηση πηγάζει από την ψυχή.
– Ποιο ήταν το πρώτο βιβλίο ποίησης που είχες διαβάσει;
– Το πρώτο βιβλίο που είχα διαβάσει ήταν του Λαπαθιώτη, θυμάμαι ότι είχα συγκινηθεί τόσο πολύ που έκλαιγα, δεν είχα συγκινηθεί ξανά διαβάζοντας ένα βιβλίο. Η ποίηση και γενικότερα η λογοτεχνία είναι ένα καταφύγιο.
– Πιστεύεις δηλαδή ότι η ποίηση παρέχει στον αναγνώστη μια πληρότητα;
– Βεβαίως, η ποίηση είναι κάτι βαθύτερο. Δεν είναι τυχαίο ότι ο άνθρωπος εκφράστηκε πρώτα μέσω της ποίησης και μετά μέσω της λογοτεχνίας, από τα χρόνια του Ομήρου.
– Υπάρχουν ποιητές στις μέρες μας;
– Αυτή είναι μια πολύ ωραία ερώτηση, την οποία σκέφτομαι και εγώ πολλές φορές. Δεν υπάρχουνε σίγουρα μεγάλοι ποιητές στις μέρες μας. Στην Ελλάδα σαν λαός έχουμε μια κακή τάση: να μιλάμε για μεγάλους. «Μεγάλος ποιητής», «μεγάλος εικαστικός», «μεγάλος πολιτικός».
Στη νεοελληνική πραγματικότητα δύσκολα θα βρει κάποιος έναν μεγάλο ποιητή. Υπάρχουνε πολλοί σημαντικοί ποιητές στην εποχή μας, αλλά στην αφάνεια. Η δημοφιλία δεν εξισώνεται με την αντικειμενική καλλιτεχνική αξία.
– Πολλοί θεωρούν μεγάλους ποιητές τους στιχουργούς.
– Βέβαια, από το ρεμπέτικο μέχρι και τις μέρες μας. Πρόσφατα άκουγα ένα τραγούδι του Γιώργου Μαζωνάκη, το οποίο λέγεται «Διανυκτερεύω». Οι στίχοι του είναι εντελώς ποιητικοί. Η στιχουργός του κομματιού, όταν την έψαξα έμαθα πως έχει γράψει και ποίηση. Λέει π.χ. ένας στίχος: «Αλητεύω στο χάος που κρύβει η ψυχή». Δεν είναι πολύ ποιητικό;
– Άρα η ποίηση είναι παντού;
– Η ποίηση είναι παντού. Η ποίηση είναι η ίδια η ζωή, και η ζωή είναι μια ποίηση.
Συνέντευξη: Βαγγέλης Λαζαρίδης & Αφροδίτη Κεραμέως
