Μόλις ένας μήνας μάς χωρίζει από τις επικείμενες Ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου. Το διακύβευμα αυτών των εκλογών, ξεκάθαρο και πιο επιτακτικό από ποτέ: το χτύπημα της ακροδεξιάς, τα στοιχεία της οποίας καλπάζουν πια σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γηραιάς Ηπείρου, γοητεύουν με νοσταλγικά, λαϊκιστικά αφηγήματα και κερνούν δηλητήριο.
Η τρομακτική αύξηση της επιρροής της ακροδεξιάς αποδεικνύεται τόσο από τρέχουσες δημοσκοπήσεις, όσο και από τους ίδιους τους πολιτικούς συσχετισμούς, έτσι όπως προέκυψαν σε ολόκληρο το φάσμα της Ευρώπης: από την Ιβηρική χερσόνησο, με την παρουσία του ακροδεξιού Vox στην Ισπανία και του Chega στην Πορτογαλία, μέχρι τις σκανδιναβικές χώρες με τους Σουηδούς Δημοκράτες (Sverigedemokraterna) και το κόμμα των Φιλανδών (Perussuomalaiset), η ακροδεξιά, κάθε άλλο παρά στο περιθώριο είναι.
Η περίπτωση Ελλάδας
Μόλις πενήντα χρόνια μετά τη νίκη της Δημοκρατίας, το αυταρχικό παρελθόν φαίνεται να εξασθενεί, η κληρονομιά της δικτατορίας να αποστιγματίζεται και η ακροδεξιά να κερδίζει τέτοια υποστήριξη ανάμεσα στους Έλληνες ψηφοφόρους, ώστε όχι μόνο να σχηματίζονται συμμαχίες με ακροδεξιά στοιχεία εντός του κυβερνώντος κόμματος (βλ. Βορίδης, Πλεύρης), αλλά και να απολαύουν νομιμότητα στη Βουλή, τρία ξεχωριστά κόμματα: η Ελληνική Λύση, η Νίκη και οι Σπαρτιάτες, καθένα από τα οποία καλύπτει τα εθνικιστικά φρονήματα των ψηφοφόρων από διαφορετικές οπτικές. Βέβαια, η παρουσία της ακροδεξιάς στην Ελλάδα δεν αποτελεί φαινόμενο της τελευταίας εκλογικής αναμέτρησης: καταγράφεται ήδη από το 2000, όταν εμφανίστηκαν το ΛΑΟΣ και έκτοτε η εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες.
Οι περιπτώσεις των άλλων χωρών (Ουγγαρία, Πολωνία, Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία)
Η περίπτωση της Ελλάδας είναι ενδεικτική. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μετατοπίζονται προς τα δεξιά, αλλάζοντας το πολιτικό σκηνικό. Εισηγητής της «σύγχρονης» ευρωπαϊκής ακροδεξιάς, ο Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος παραμένει κυρίαρχος στην Ουγγαρία, από το 2010. Στο ίδιο πλαίσιο και ο Ματέους Μοραβιέτσκι, που από το 2017 μέχρι τον περασμένο Δεκέμβριο διετέλεσε πρωθυπουργός της Πολωνίας και επαφιόταν στην υιοθέτηση αντιδημοκρατικών πρακτικών, παρά τις συνεχείς προειδοποιήσεις της Ευρώπης.
Το πιο ισχυρό ακροδεξιό κόμμα στην Ευρώπη είναι το Fratelli d’Italia (= Αδέλφια της Ιταλίας), της Τζόρτζια Μελόνι, πρώτης Ιταλίδας γυναίκας Πρωθυπουργού από το 2022. Με νεοφασιστικές ρίζες (MSI), σήμερα το κόμμα της εκπροσωπείται στο Ευρωπαϊκό Κόμμα Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR), από τη θέση του Συμπροέδρου.
Κρούσματα αύξησης της δημοφιλίας ακροδεξιών στοιχείων, εντοπίζονται και στη Γερμανία, με την «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD). Μάλιστα, στο κρατίδιο της Σαξονίας, ο εν λόγω σχηματισμός απολαύει την πρώτη θέση, αφήνοντας πίσω του τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωσης της Γερμανίας (CDU).
Στη Γαλλία, η Μαρίν Λε Πεν, κόρη του Ζαν-Μαρί Λε Πεν, αρνητή του Ολοκαυτώματος, είναι επικεφαλής του γαλλικού ακροδεξιού κόμματος «Εθνική Συσπείρωση» (Rassemblement National), και μολονότι δεν κρατά το τιμόνι της εξουσίας, πλησιάζει όλο και περισσότερο προς το μέγαρο των Ηλυσίων.
Τελευταία (στον σύντομο αυτόν κατάλογο με τις ευρωπαϊκές χώρες που καλωσορίζουν την ακροδεξιά), η Ολλανδία. Ο Γκέερτ Βίλντερς είναι το νέο πολιτικό πρόσωπο που εκπροσωπεί την ευρωπαϊκή ακροδεξιά, με το κόμμα του, το «Κόμμα για την Ελευθερία» (PVV).
Πηγή: statista.com
Τα υφιστάμενα και αναδυόμενα ακροδεξιά κόμματα παρουσιάζουν μια κοινή δεξαμενή. Η ατζέντα τους εμπλουτίζεται από μια αντιευρωπαϊκή ρητορική και έναν ευρωσκεπτικισμό, υιοθετούν μια πολύ σκληρή αντιμεταναστευτική στάση και θεωρούν την πολυπολιτισμικότητα προβληματική για την επιβίωση των εθνικών τους ταυτοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, τα ανθρώπινα δικαιώματα και δη, των μειονοτήτων και της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, περιστέλλονται. Πολιτικά πρόσωπα όπως η Τζόρτζια Μελόνι, έχουν τοποθετηθεί δημόσια και έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στην άμβλωση, τον γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, και εν γένει εφαρμόζουν μια πολιτική που γνώμονά της έχει την υπηρέτηση του εθνικού συντηρητισμού.
Μα το πιο κοινό χαρακτηριστικό που παρουσιάζουν τα σύγχρονα ακροδεξιά ευρωπαϊκά κόμματα, είναι η προσαρμοστικότητα της ρητορικής τους στις επιταγές των ημερών μας. Έτσι, λοιπόν, η ακροδεξιά σήμερα δεν εμφανίζεται απαραίτητα εξ ορισμού και εκ πεποιθήσεως ρατσιστική και ξενοφοβική. Δεν εκδηλώνεται μέσω κομμάτων-παριών, και η εικόνα της δεν είναι αναγκαία τρομακτική. Η σημερινή ακροδεξιά είναι συστημική: εκμετελλευόμενη τον φόβο, την ανασφάλεια και την αγανάκτηση της κοινωνίας, προβαίνει στην άμεση και στοχευμένη χρήση σύγχρονων εργαλείων επικοινωνίας, και με τρόπο απλοϊκό, βαφτίζει ξεκάθαρους εχθρούς (μετανάστες, μουσουλμάνοι, παγκοσμιοποίηση, ΛΟΑΤΚΙ+), υποδεικνύει εύκολες λύσεις, και γίνεται ένα με το σύστημα. Νομιματοποιείται, κανονικοποιείται και τελικά, ενισχύεται.
Πηγή: theguardian.com
Η Μελόνι, λοιπόν, το κόμμα της οποίας εκπροσωπείται στο Ευρωπαϊκό Κόμμα Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR), επιθυμεί τώρα να γίνει μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (EPP), στην ευρωομάδα που ανήκει και η Νέα Δημοκρατία. Για τον σκοπό αυτό, στη διάρκεια της εκστρατείας της επεδίωξε να αποφύγει τις ακρότητες και εμφανίζεται ως μια πιο μετριοπαθής δύναμη. Ακόμη δεξιότερα, τοποθετείται η ευρωομάδα του Identity & Democracy (ID), στην οποία συμμετέχουν η αντισυστημική ακροδεξιά της Λε Πεν, το AfDκαι η Λέγκα του Σαλβίνι.
Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της ομάδας Europe Elects, οι δύο ομάδες, ID και ECR, βρίσκονται σε άνοδο σε σχέση με τις Ευρωεκλογές του 2019 και αν συνέδεαν τις δυνάμεις τους, θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν αρκετή υποστήριξη και να σκαρφαλώσουν στη δεύτερη θέση, ξεπερνώντας τους Σοσιαλιστές (S&D), και να πλησιάσουν το Λαϊκό (EPP), τη μεγαλύτερη ομάδα του Ευρωκοινοβουλίου με τα σημερινά δεδομένα.
Πέρα από τις ακραίες ιδέες που υιοθετούν, οι δύο αυτές ομάδες ίσως καταφέρουν να προωθήσουν τη δική τους ατζέντα, κάτι που θα σήμαινε την κατάφωρη επίθεση στα ανθρώπινα δικαιώματα, στις αξίες, στις ουσιαστικές ελευθερίες, στη δημοκρατία συνολικά. Μια τέτοια εξέλιξη θα επηρέαζε τα πάντα: από τα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, μέχρι τις διακρατικές συνεργασίες. Στο πλαίσιο αυτό, δεν θα εξέπληττε μια νέα προσέγγιση και πιθανή συνεργασία με τη Ρωσία.
Στην Ελλάδα, τον ρόλο του θιασώτη της εθνικής μας ταυτότητας έχει αναλάβει το κόμμα του Βελόπουλου, που σε κάθε δημοσκόπηση ανεβάζει τα νούμερά του, και ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα, όπου φλερτάρει με διψήφιο ποσοστό. Βεβαίως, τροχοπέδη στην καθοριστική επιρροή της ελληνικής ακροδεξιάς, συνιστά η ίδια η κομματική της φύση, καθώς συναντάται κατακερματισμένη σε τρία ξεχωριστά κόμματα. Ωστόσο, πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος του παραδειγματισμού της από χώρες όπως η Ιταλία, γεγονός που θα οδηγούσε στη συσπείρωση των τριών κομμάτων κάτω από μια κοινή ομπρέλα και στην εκτόξευσή τους σε δεύτερη μεγαλύτερη κομματική δύναμη.
