Η επικοινωνία αποτελεί μία από τις πιο θεμελιώδεις λειτουργίες του ανθρώπου και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η επικοινωνία έχει διαδραματίσει έναν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των κοινωνιών, την εξέλιξη της κουλτούρας και την ανταλλαγή ιδεών. Είτε μέσω προφορικού, είτε μέσω γραπτού λόγου, ή ακόμη και μέσω μη λεκτικών σημάτων, όπως οι εκφράσεις του προσώπου και οι χειρονομίες, η επικοινωνία επιτρέπει στους ανθρώπους να μοιράζονται συναισθήματα, σκέψεις και πληροφορίες.
Η επικοινωνία όμως δεν περιορίζεται μόνο στη μεταφορά μηνυμάτων. Είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει την αλληλεπίδραση μεταξύ των ατόμων, την κατανόηση και την ανταπόκριση στα μηνύματα που ανταλλάσσονται, αλλά κυρίως ξεκινάει από τη διάθεση των ατόμων να επικοινωνήσουν αμφίδρομα μεταδίδοντας και λαμβάνοντας μηνύματα.
Τα είδη της επικοινωνίας
Η επικοινωνία μπορεί να διακριθεί σε διάφορα είδη, ανάλογα με τα μέσα που χρησιμοποιούνται και τον τρόπο μετάδοσης των μηνυμάτων. Μερικά από τα βασικά είδη επικοινωνίας είναι τα εξής:
- Προφορική επικοινωνία: Η προφορική επικοινωνία είναι η πιο συνηθισμένη μορφή επικοινωνίας και περιλαμβάνει κάθε μορφή αλληλεπίδρασης που βασίζεται στον προφορικό λόγο. Οι συνομιλίες μεταξύ ανθρώπων, οι διαλέξεις, οι παρουσιάσεις και οι τηλεφωνικές συνομιλίες αποτελούν παραδείγματα προφορικής επικοινωνίας. Σε αυτό το είδος, ο τόνος της φωνής, η ταχύτητα ομιλίας και οι τονισμοί παίζουν σημαντικό ρόλο στη μετάδοση του μηνύματος.
- Γραπτή επικοινωνία: Η γραπτή επικοινωνία περιλαμβάνει την ανταλλαγή μηνυμάτων μέσω κειμένων, όπως επιστολές, ηλεκτρονικά μηνύματα (e-mails), μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επαγγελματικά έγγραφα. Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της γραπτής επικοινωνίας είναι η δυνατότητα καταγραφής των μηνυμάτων και η μελλοντική αναφορά σε αυτά. Ωστόσο, η έλλειψη άμεσης αλληλεπίδρασης και μη λεκτικών σημάτων μπορεί να οδηγήσει σε παρανοήσεις.
- Μη λεκτική επικοινωνία: Η μη λεκτική επικοινωνία περιλαμβάνει όλα τα σήματα που ανταλλάσσονται χωρίς τη χρήση λέξεων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη γλώσσα του σώματος, τις εκφράσεις του προσώπου, τις χειρονομίες, την οπτική επαφή, καθώς και το προσωπικό ύφος και την παρουσίαση. Η μη λεκτική επικοινωνία είναι εξαιρετικά ισχυρή, καθώς μπορεί να ενισχύσει ή να έρθει σε αντίθεση με το λεκτικό μήνυμα, δίνοντας στους άλλους σημαντικές ενδείξεις για τα αληθινά συναισθήματα και προθέσεις.
- Ηλεκτρονική επικοινωνία: Με την πρόοδο της τεχνολογίας, η ηλεκτρονική επικοινωνία έχει καταστεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Είτε μέσω e-mail, είτε μέσω εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων ή κοινωνικών δικτύων, η επικοινωνία σε ψηφιακό επίπεδο έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε. Η ταχύτητα μετάδοσης των πληροφοριών είναι εντυπωσιακή, ωστόσο για κάποιους αυτό το είδος επικοινωνίας μπορεί να είναι απρόσωπο και να δημιουργεί εμπόδια στην αυθεντική ανθρώπινη επαφή.
Η σημασία της επικοινωνίας
Η επικοινωνία παίζει καθοριστικό ρόλο σε όλους τους τομείς των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Ειλικρινά, δεν πρέπει να υπάρχει κάποια σύγχρονη ανθρώπινη δραστηριότητα η οποία δεν συμπεριλαμβάνει έστω και σε μικρή έκταση κάποια επαφή με συνάνθρωπό μας. Σε προσωπικό επίπεδο, μας επιτρέπει να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, να κατανοούμε και να ενισχύουμε τις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους. Η επιτυχής επικοινωνία μπορεί να ενδυναμώσει τις διαπροσωπικές σχέσεις, να μειώσει τις συγκρούσεις και να προάγει τη συνεργασία.
Στον επαγγελματικό και τον κοινωνικό γενικότερα τομέα, η ικανότητα αποτελεσματικής επικοινωνίας είναι απαραίτητη για την επιτυχία, αλλά και για την ομαλή διαβίωση με τους συνανθρώπους μας. Οι άνθρωποι που μπορούν να επικοινωνήσουν με σαφήνεια και αποτελεσματικότητα μπορούν να μεταδώσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τους στόχους και τις προσδοκίες τους, να διαχειριστούν προβλήματα και να δημιουργήσουν κλίμα εμπιστοσύνης και συνεργασίας. Ειδικότερα στον σύγχρονο κόσμο, όπου η επαφή με άλλες κουλτούρες, πολιτισμούς, εθνικότητες, συνήθειες κλπ. είναι ένα καθημερινό φαινόμενο, η ικανότητα κατανόησης της διαπολιτισμικής επικοινωνίας είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή παρανοήσεων και την επίτευξη αποτελεσματικής συνεργασίας.
Προκλήσεις στην επικοινωνία
Παρόλο που η επικοινωνία είναι ένα φυσικό κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας, δεν είναι πάντα εύκολη ή επιτυχής. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που μπορούν να αποτελέσουν εμπόδιο στην αποτελεσματική επικοινωνία. Οι πολιτισμικές διαφορές, για παράδειγμα, μπορεί να οδηγήσουν σε παρεξηγήσεις, καθώς οι διαφορετικοί πολιτισμοί έχουν διαφορετικά πρότυπα και προσδοκίες για τη συμπεριφορά και τη γλώσσα.
Επίσης, οι τεχνολογικές αλλαγές έχουν προκαλέσει την υπερφόρτωση πληροφοριών, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται η ουσιαστική επικοινωνία. Το φαινόμενο αυτό συχνά αναφέρεται ως “πληροφοριακό χάος”, όπου οι άνθρωποι δυσκολεύονται να φιλτράρουν τις πληροφορίες που λαμβάνουν και να ξεχωρίσουν τι είναι πραγματικά σημαντικό.
Επιπλέον, η συναισθηματική κατάσταση των ατόμων μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα κατανόησης των μηνυμάτων. Οι αρνητικά φορτισμένες συναισθηματικές καταστάσεις, όπως ο θυμός ή η θλίψη, μπορούν να εμποδίσουν την κατανόηση και την ανταπόκριση στα μηνύματα.
Απλά tips για επίτευξη καλής επικοινωνίας
Σίγουρα στο διαδίκτυο μπορεί κανείς να βρει τεράστιο όγκο πληροφοριών σχετικά με το πώς μπορεί κανείς να γίνει «μάστερ» στην επικοινωνία, στο να περνάει πάντα το μήνυμά του όντας ταυτόχρονα σεβαστός και αποδεκτός ή και στο να κερδίζει τις εντυπώσεις. Ωστόσο στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν είναι τόσο απλό και απαιτεί αρκετά χρόνια εκπαίδευσης, αλλά και κυρίως διάθεση από το ίδιο το άτομο. Και πραγματικά, υπάρχουν άτομα πιο εσωστρεφή που δεν έχουν διάθεση να διεκδικούν-κερδίζουν, όχι από ηττοπάθεια, αλλά λόγω χαρακτήρα γενικότερα.
Ωστόσο αυτό που σίγουρα μπορεί να καλλιεργηθεί σχετικά εύκολα είναι η διάθεση για διάλογο η οποία προϋποθέτει ΠΡΩΤΑ από όλα την επιθυμία να ακούσουμε, για να κατανοήσουμε, κι όχι να ακούσουμε, για να απαντήσουμε. Μια διάθεση που συνοδεύεται κι από φιλικότητα, θετική ενέργεια και εγκαρδιότητα.
Σίγουρα θα υπάρξουν και στιγμές που δεν υπάρχει αυτή η καλή διάθεση για διάφορους λόγους ή που δεν επιθυμούμε καθόλου επικοινωνία με την άλλη πλευρά. Στις περιπτώσεις αυτές σίγουρα είναι προτιμότερο να αποφύγουμε ή να αναβάλουμε για κάποιο χρονικό διάστημα την επικοινωνία, γιατί η αρνητική διάθεση οδηγεί σε αντιπαραθέσεις που δύσκολα μπορούν να ξεπεραστούν.
Τέλος, υπάρχουν και οι περιπτώσεις που κάποιο άτομο επιδιώκει τη διαφωνία, το λεκτικό διαπληκτισμό και την αντιπαράθεση. Αυτή είναι μια κατάσταση που μάλλον δεν είναι του παρόντος να αναλυθεί διεξοδικά, ωστόσο έχει να κάνει ΠΙΘΑΝΟΝ με κάποια άλυτα εσωτερικά θέματα που έμμεσα οδηγούν το άτομο στην αναζήτηση εντάσεων και διεκδικήσεων με σκοπό να επικρατήσει και να καλύψει κάποιες εσωτερικές ανάγκες.
Επίλογος
Η επικοινωνία αποτελεί τη βάση κάθε ανθρώπινης σχέσης και δραστηριότητας στις σύγχρονες οργανωμένες κοινωνικές δομές. Είναι μια διαδικασία σύνθετη και πολυδιάστατη, που περιλαμβάνει πολλά μέσα και τρόπους έκφρασης. Όπως χαρακτηριστικά τονίστηκε και λίγο παραπάνω, για να επιτευχθεί, δεν αρκεί απλά μια ανταλλαγή μηνυμάτων, λεκτικών – μη λεκτικών, αλλά προϋποθέτει μια συνολική διάθεση πρώτα στο να λάβουμε και να κατανοήσουμε τα μηνύματα των άλλων, αλλά και να επικοινωνήσουμε σωστά τα δικά μας…
Αντί να βλέπουμε την επικοινωνία απλώς ως μετάδοση μηνυμάτων, είναι σημαντικό να την θεωρούμε ως μια συνεχή και πιο ολοκληρωτική αλληλεπίδραση, όπου ο διάλογος, η κατανόηση και η αμοιβαία ανταπόκριση παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία της.
