14 Νοεμβρίου 2020
Οπωσδήποτε θα δυσκολευόμουν αν μου ζητούνταν να κατατάξω το βιβλίο αυτό σε μια κατηγορία: Σε καμία περίπτωση δεν είναι επιστημονικό παρά τις γνώσεις του συγγραφέα τόσο από τις σπουδές του στην ιατρική όσο και από την πολυετή του μάχη με την κατάθλιψη τις οποίες παραθέτει. Βιωματικό θα μπορούσε να θεωρηθεί, δεδομένου ότι ο συγγραφέας Αύγουστος Κορτώ, όπως στα περισσότερα βιβλία του έτσι και στο συγκεκριμένο δεν διστάζει να εκθέσει γεγονότα από τη δική του ζωή μοιραζόμενος με τους αναγνώστες του ένα κομμάτι του εαυτού του. Η διαφορά όμως με όλα του τα προηγούμενα είναι ότι εδώ παρουσιάζει και ένα κομμάτι της δικής σου ζωής. Ας το πάρουμε όμως από την αρχή.
Ο Αύγουστος Κορτώ, κατά κόσμον Πέτρος Χατζόπουλος είναι ένας από τους πιο γνωστούς σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς. Στο πλούσιο έργο του, η ψυχική ασθένεια στις πολυποίκιλες μορφές της, εντοπίζεται ουκ ολίγες φορές. Άλλοτε πιο ήπια και διακριτικά (στο «μυστικό του Λεονάρντο», όπως και στην πρόσφατη «Δέσποινα» θα μπορούσε κάποιος να διακρίνει συμπτώματα κατάθλιψης στους ήρωες) και άλλοτε σε ρόλο πρωταγωνιστικό, (βλέπε «Κατερίνα» και «μικρό χρονικό τρέλας» όπου με περίσσιο θάρρος αποτυπώνει εμπειρίες δικές του και της λατρεμένης του μητέρας) οι ήρωες του διακατέχονται και καθορίζονται από αυτήν ενώ ο ίδιος ο Κορτώ καταφέρνει να την προσεγγίζει και εν τέλει να την δαμάζει ώστε να παρουσιαστεί όσο το δυνατόν πιο παραστατικά στον φίλο αναγνώστη.
Σε τι διαφέρει λοιπόν το νέο του βιβλίο από ό,τι έχει ήδη γράψει;
Ο Κορτώ λοιπόν σε αυτό του το εγχείρημα δεν επαναπαύεται στην -απλή μεν τολμηρή δε- περιγραφή όσων έζησε αλλά απευθύνεται πια ευθέως στον μαχητή της κατάθλιψης, ταυτίζεται μέσω των κοινών τους εμπειριών μαζί του και με αυτόν τον τρόπο, συγγραφέας και αναγνώστης συμπορεύονται προς την λύτρωση από το τέρας της αρρώστιας.
«Δεν κρινόμαστε μόνο απ’την αξιοποίηση του χρόνου μας- δεν κρινόμαστε καν, εφόσον δεν επιλέγουμε να παραδώσουμε όλη τη ζωή μας στις αξιολογήσεις των άλλων. Ο χρόνος δεν είναι χρήμα, είναι κάτι το μοιραία αναντικατάστατο. Είναι -ιδίως όταν νοσούμε- αυτό που θέλουμε (αυτό που αντέχουμε) να είναι»
Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από το πρώτο από τα πέντε μεγάλα κεφάλαια του βιβλίου που αφορά τον χρόνο. Τα υπόλοιπα είναι το σώμα, οι άνθρωποι, το συναίσθημα και τέλος, η θεραπεία. Μέσα σε αυτές τις ευδιακρίτως προκαθορισμένες θεματικές συνδυάζονται εμπειρίες & γνώσεις πάνω στο επίμαχο ζήτημα με πνεύμα ειλικρίνειας και κατανόησης. Και όχι μόνο γνώσεις ιατρικές πάνω στην αρρώστια αλλά φιλοσοφικές, λογοτεχνικές, ιστορικές, ένα πραγματικά ενδιαφέρον κράμα που ξεκινά από την σφίγγα και τον Οιδίποδα και φτάνει έως την ποίηση της Έμιλυ Ντίκινσον. Όλα τα παραπάνω αξιοποιούνται για τη γλαφυρή απεικόνιση της ασθένειας και των συναισθημάτων που την συνοδεύουν. Κατά την ταπεινή μου άποψη το πετυχαίνουν.
Η κατάθλιψη εξηγείται με παραδείγματα και καταστάσεις που φαντάζουν γνωστά στον καθένα, ώστε να επιτευχθεί το σημαντικότερο ζητούμενο: η απενοχοποίηση τόσο της ασθένειας όσο και του ασθενή της. Γιατί όπως ορθά υποστηρίζει ο συγγραφέας, η νόσος δεν πρέπει να αποτελεί ταμπού ακόμα και σήμερα: είναι άδικο να περάσουμε τα βάσανα προηγούμενων γενεών όπου το στίγμα της «τρέλας» αποτελούσε αιτία χλεύης και περιθωριοποίησης. Είναι κάτι που μόλις βρεις το θάρρος να αναμετρηθείς μαζί του, και υπό την σωστή καθοδήγηση πρώτα των γιατρών και ύστερα όσων σε αγαπούν, θεραπεύεται και σε βγάζει δυνατότερο από ότι πριν.
Αν κάποιος πιστεύει ότι το βιβλίο αυτό δεν τον αφορά επειδή δεν έχει διαγνωστεί (ακόμα τουλάχιστον) με κλινική κατάθλιψη πλανάται οικτρά. Ομολογουμένως ,διανύουμε μια παρά πολύ δύσκολη εποχή καθημερινά φοβούμενοι για την υγεία την δική μας και όσων αγαπάμε, με όνειρα και σχέδια για το μέλλον, διαρκώς σε αναβολή, και με το ερώτημα «πότε θα τελειώσει όλο αυτό» να κυριαρχεί διαρκώς στο κεφάλι μας. Ταυτόχρονα, βομβαρδιζόμαστε με ειδήσεις, ανεπιβεβαίωτες απόψεις και αριθμούς κρουσμάτων και όλα αυτά μαζί με την απουσία της αλλοτινής μας ρουτίνας, αλλά και των προσώπων που έχουμε πια καιρό να δούμε, δημιουργούν ένα χάος. Μέσα στο χάος αυτό, είναι απερίγραπτα σημαντικό να διατηρήσουμε την ψυχική μας υγεία, την τεράστια σημασία της οποίας μου υπενθύμισε το εν λόγω βιβλίο. Και μάλιστα από τη δική του οπτική, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το 2020 ως την καλύτερη χειρότερη χρονιά της ζωής μας.
Όσο ψάχνομαι και διαβάζω, ανακαλύπτω όλο και περισσότερους συγγραφείς που με εντυπωσιάζουν και καταλήγω να θαυμάζω για ποικίλους λόγους: την πρωτοτυπία τους, την διορατικότητα ή την πληρότητα που αποπνέει ένα έργο τους. Ωστόσο ξέρω ότι όποτε χρειάζομαι να ανατρέξω σε ένα βιβλίο σαν να αποζητώ την συμβουλή ενός φίλου, θα ανοίξω ένα βιβλίο του Κορτώ.
Οπωσδήποτε θα δυσκολευόμουν αν μου ζητούνταν να κατατάξω το βιβλίο αυτό σε μια κατηγορία: Σε καμία περίπτωση δεν είναι επιστημονικό παρά τις γνώσεις του συγγραφέα τόσο από τις σπουδές του στην ιατρική όσο και από την πολυετή του μάχη με την κατάθλιψη τις οποίες παραθέτει. Βιωματικό θα μπορούσε να θεωρηθεί, δεδομένου ότι ο συγγραφέας Αύγουστος Κορτώ, όπως στα περισσότερα βιβλία του έτσι και στο συγκεκριμένο δεν διστάζει να εκθέσει γεγονότα από τη δική του ζωή μοιραζόμενος με τους αναγνώστες του ένα κομμάτι του εαυτού του. Η διαφορά όμως με όλα του τα προηγούμενα είναι ότι εδώ παρουσιάζει και ένα κομμάτι της δικής σου ζωής. Ας το πάρουμε όμως από την αρχή.
Ο Αύγουστος Κορτώ, κατά κόσμον Πέτρος Χατζόπουλος είναι ένας από τους πιο γνωστούς σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς. Στο πλούσιο έργο του, η ψυχική ασθένεια στις πολυποίκιλες μορφές της, εντοπίζεται ουκ ολίγες φορές. Άλλοτε πιο ήπια και διακριτικά (στο «μυστικό του Λεονάρντο», όπως και στην πρόσφατη «Δέσποινα» θα μπορούσε κάποιος να διακρίνει συμπτώματα κατάθλιψης στους ήρωες) και άλλοτε σε ρόλο πρωταγωνιστικό, (βλέπε «Κατερίνα» και «μικρό χρονικό τρέλας» όπου με περίσσιο θάρρος αποτυπώνει εμπειρίες δικές του και της λατρεμένης του μητέρας) οι ήρωες του διακατέχονται και καθορίζονται από αυτήν ενώ ο ίδιος ο Κορτώ καταφέρνει να την προσεγγίζει και εν τέλει να την δαμάζει ώστε να παρουσιαστεί όσο το δυνατόν πιο παραστατικά στον φίλο αναγνώστη.
Σε τι διαφέρει λοιπόν το νέο του βιβλίο από ό,τι έχει ήδη γράψει;
Ο Κορτώ λοιπόν σε αυτό του το εγχείρημα δεν επαναπαύεται στην -απλή μεν τολμηρή δε- περιγραφή όσων έζησε αλλά απευθύνεται πια ευθέως στον μαχητή της κατάθλιψης, ταυτίζεται μέσω των κοινών τους εμπειριών μαζί του και με αυτόν τον τρόπο, συγγραφέας και αναγνώστης συμπορεύονται προς την λύτρωση από το τέρας της αρρώστιας.
«Δεν κρινόμαστε μόνο απ’την αξιοποίηση του χρόνου μας- δεν κρινόμαστε καν, εφόσον δεν επιλέγουμε να παραδώσουμε όλη τη ζωή μας στις αξιολογήσεις των άλλων. Ο χρόνος δεν είναι χρήμα, είναι κάτι το μοιραία αναντικατάστατο. Είναι -ιδίως όταν νοσούμε- αυτό που θέλουμε (αυτό που αντέχουμε) να είναι»
Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από το πρώτο από τα πέντε μεγάλα κεφάλαια του βιβλίου που αφορά τον χρόνο. Τα υπόλοιπα είναι το σώμα, οι άνθρωποι, το συναίσθημα και τέλος, η θεραπεία. Μέσα σε αυτές τις ευδιακρίτως προκαθορισμένες θεματικές συνδυάζονται εμπειρίες & γνώσεις πάνω στο επίμαχο ζήτημα με πνεύμα ειλικρίνειας και κατανόησης. Και όχι μόνο γνώσεις ιατρικές πάνω στην αρρώστια αλλά φιλοσοφικές, λογοτεχνικές, ιστορικές, ένα πραγματικά ενδιαφέρον κράμα που ξεκινά από την σφίγγα και τον Οιδίποδα και φτάνει έως την ποίηση της Έμιλυ Ντίκινσον. Όλα τα παραπάνω αξιοποιούνται για τη γλαφυρή απεικόνιση της ασθένειας και των συναισθημάτων που την συνοδεύουν. Κατά την ταπεινή μου άποψη το πετυχαίνουν.
Η κατάθλιψη εξηγείται με παραδείγματα και καταστάσεις που φαντάζουν γνωστά στον καθένα, ώστε να επιτευχθεί το σημαντικότερο ζητούμενο: η απενοχοποίηση τόσο της ασθένειας όσο και του ασθενή της. Γιατί όπως ορθά υποστηρίζει ο συγγραφέας, η νόσος δεν πρέπει να αποτελεί ταμπού ακόμα και σήμερα: είναι άδικο να περάσουμε τα βάσανα προηγούμενων γενεών όπου το στίγμα της «τρέλας» αποτελούσε αιτία χλεύης και περιθωριοποίησης. Είναι κάτι που μόλις βρεις το θάρρος να αναμετρηθείς μαζί του, και υπό την σωστή καθοδήγηση πρώτα των γιατρών και ύστερα όσων σε αγαπούν, θεραπεύεται και σε βγάζει δυνατότερο από ότι πριν.
Αν κάποιος πιστεύει ότι το βιβλίο αυτό δεν τον αφορά επειδή δεν έχει διαγνωστεί (ακόμα τουλάχιστον) με κλινική κατάθλιψη πλανάται οικτρά. Ομολογουμένως ,διανύουμε μια παρά πολύ δύσκολη εποχή καθημερινά φοβούμενοι για την υγεία την δική μας και όσων αγαπάμε, με όνειρα και σχέδια για το μέλλον, διαρκώς σε αναβολή, και με το ερώτημα «πότε θα τελειώσει όλο αυτό» να κυριαρχεί διαρκώς στο κεφάλι μας. Ταυτόχρονα, βομβαρδιζόμαστε με ειδήσεις, ανεπιβεβαίωτες απόψεις και αριθμούς κρουσμάτων και όλα αυτά μαζί με την απουσία της αλλοτινής μας ρουτίνας, αλλά και των προσώπων που έχουμε πια καιρό να δούμε, δημιουργούν ένα χάος. Μέσα στο χάος αυτό, είναι απερίγραπτα σημαντικό να διατηρήσουμε την ψυχική μας υγεία, την τεράστια σημασία της οποίας μου υπενθύμισε το εν λόγω βιβλίο. Και μάλιστα από τη δική του οπτική, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το 2020 ως την καλύτερη χειρότερη χρονιά της ζωής μας.
Όσο ψάχνομαι και διαβάζω, ανακαλύπτω όλο και περισσότερους συγγραφείς που με εντυπωσιάζουν και καταλήγω να θαυμάζω για ποικίλους λόγους: την πρωτοτυπία τους, την διορατικότητα ή την πληρότητα που αποπνέει ένα έργο τους. Ωστόσο ξέρω ότι όποτε χρειάζομαι να ανατρέξω σε ένα βιβλίο σαν να αποζητώ την συμβουλή ενός φίλου, θα ανοίξω ένα βιβλίο του Κορτώ.
