To growth mindset (ή αλλιώς νοοτροπία ανάπτυξης σε πολύ αυστηρή μετάφραση) είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται και ακούγεται πολύ στις μέρες μας. Η ιστορία της δεν είναι ιδιαίτερα παλιά, μιας και χρησιμοποιήθηκε «επίσημα» για πρώτη φορά το 2006 από την Αμερικανή ψυχολόγο Carol Dweck κατά τη διάρκεια μιας ερευνητικής εργασίας σχετικά με το πώς η ευφυία και η ικανότητα για μάθηση ενός ατόμου συσχετίζεται με την απόδοση του στο εργασιακό και όχι μόνο περιβάλλον.
Αν θα θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό που να περιγράφει εξ ολοκλήρου την έννοια αυτή, θα λέγαμε ότι «είναι η προσωπική πεποίθηση ότι μπορούμε να εξελίξουμε οποιαδήποτε ικανότητά μας με σκληρή δουλειά, σωστές στρατηγικές και κατάλληλη καθοδήγηση».
Στην αντίπερα όχθη υπάρχει και το λεγόμενο fixed mindset στο οποίο κυριαρχεί η πεποίθηση ότι το ταλέντο και η ευφυία είναι γενετικά προκαθορισμένα. Αυτό υποδηλώνει ότι η κλίση/το ταλέντο δεν μπορούν να αποκτηθούν στην πορεία.
Αντίθετα, η Dweck πίστευε (και συνεχίζει να πιστεύει, μιας και είναι εν ζωή ακόμα η γυναίκα!) ότι το ταλέντο και οι δεξιότητες γενικότερα δεν είναι κάτι έμφυτο ούτε υπάρχουν εκ γενετής, αλλά κάτι το οποίο μπορεί ο καθένας με κατάλληλο κίνητρο και συνεχή εξάσκηση να ενδυναμώσει. Αν και αυτή η συσχέτιση δεν έχει ακόμα γίνει αποδεκτή ευρύτερα από την επιστημονική κοινότητα, εξαιτίας της μικρής σχετικά ερευνητικής δουλειάς πάνω στο θέμα, αυτό που σίγουρα διαφαίνεται είναι τα θετικά αποτελέσματα από την εμφύσηση του growth mindset τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες.
Πρόσφατη έρευνα του 2021 έδειξε ότι μαθητές που πίστευαν ότι η ευφυία και το ταλέντο μπορούν να βελτιωθούν με τη χρήση κατάλληλων διεργασιών (growth mindset), φαίνεται να έχουν καλύτερη ακαδημαϊκή απόδοση από μαθητές που πίστευαν ότι αυτά δεν αλλάζουν (fixed mindset). Τα αποτελέσματα αυτά έχουν πλήρη συνάφεια με τις πιο εμπεριστατωμένες μελέτες του εγκεφάλου που γίνονται τα τελευταία χρόνια, οι οποίες δείχνουν το πόσο εύκολα ο εγκέφαλος είναι σε θέση να δημιουργεί νέους νευρώνες (σε απλή γλώσσα, η διαδικασία αυτή ισοδυναμεί με συνεχή βελτίωση των γνωστικών και κινητικών ικανοτήτων μας, είτε ήδη υπαρχόντων είτε καινούριων) ακόμα και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Έτσι, εδώ και κάποια χρόνια έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια εισαγωγής της καλλιέργειας του growth mindset στα σχολεία, αν και ακόμα είναι σε εμβρυακό στάδιο, μιας και ελάχιστα (ιδιωτικά κυρίως) σχολεία εφαρμόζουν πιλοτικά αυτή την τακτική. Βέβαια, υπάρχουν ήδη ολοκληρωμένα προγράμματα, βιβλία και εγχειρίδια σχολικής εκπαίδευσης τα οποία στόχο έχουν τη συνεχή εμφύσηση της ιδέας αυτής σε παιδιά δημοτικού και πάνω, τα οποία περιλαμβάνουν σε πρώτη φάση μια πιο ώριμη, θετική, εκπαιδευτική και βελτιωτική αντιμετώπιση εννοιών, όπως το λάθος και η αποτυχία.
Αυτά δεν αποτελούν πλέον σημάδι απογοήτευσης, αλλά κινητοποίησης για βελτίωση. Ταυτόχρονα δίνεται μεγάλη σημασία στο να μπορεί το παιδί να κατανοήσει τι είναι αυτό που του αρέσει, ανεξάρτητα με το αν είναι «καλό» σε αυτό ή όχι και να στοχεύσει σε μεθόδους βελτίωσης. Αργότερα, γίνεται εισαγωγή σε τρόπους καταπολέμησης πιθανών εμποδίων, καθώς και συνεχούς αναζήτησης κινήτρων για προσωπική εξέλιξη.
Βέβαια, το growth mindset είναι κάτι το οποίο και οι σύγχρονες εταιρείες, μεγάλες και μη, επιζητούν και επιδιώκουν. Ξεκινώντας από το κομμάτι της εύρεσης νέων εργαζομένων τα τμήματα αναζήτησης ταλέντων και προσλήψεων ολοένα και περισσότερο αναζητούν άτομα που, πέρα από τα βασικά προσόντα, έχουν μεγάλη διάθεση για συνεχή επιμόρφωση και εκπαίδευση και είναι ανοιχτά σε νέες ιδέες. Επίσης, έχουν συγκροτηθεί ξεχωριστά τμήματα που ασχολούνται με το κομμάτι αυτό της επιμόρφωσης και της εκπαίδευσης των εργαζομένων μέσω σεμιναρίων και ομιλιών.
Βάσει όλων των παραπάνω καταλαβαίνει εύκολα κανείς το ρόλο του growth mindset στη σύγχρονη κοινωνία. Μια κοινωνία που συνεχώς αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς: α) νέες τεχνολογίες οι οποίες αντικαθιστούν όχι μόνο τις παλιότερες, αλλά και σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και τους ίδιους τους ανθρώπους, β) τεράστιο είναι το εύρος των γνώσεων που απαιτείται υπάρχει πάνω σε όλα σχεδόν τα επαγγέλματα, γεγονός που έχει αυξήσει τη σημαντικότητα της εξειδίκευσης, αλλά και της ικανότητας αναζήτησης και εύρεσης των πληροφοριών, γ) μετατροπή της εργασιακής ρουτίνας σε μια διαρκή εναλλαγή καταστάσεων επίλυσης προβλημάτων, εξεύρεσης λύσεων, αναζήτηση νέων ιδεών και άλλα.
Όλα αυτά (αλλά και αρκετά ακόμα!) υποδεικνύουν προς την κατεύθυνση της μετατροπής του τρόπου σκέψης μας από κάτι στάσιμο και οριοθετημένο σε κάτι ευέλικτο, ανοιχτό και πολλές φορές απρόβλεπτο. Αλήθεια, εσύ που διαβάζεις το άρθρο ποιο είδος mindset θεωρείς ότι έχεις;
