Κατά καιρούς ακούμε πως γλώσσες εξαφανίζονται για πολλούς και διάφορους λόγους. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως ο κυριότερος λόγος είναι η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού να επικοινωνήσει μέσω αυτής της γλώσσας. Ποιες άλλες αιτίες μπορούν να αποτελέσουν κινητήριο δύναμη έτσι ώστε μια γλώσσα να πεθάνει; Το παρακάτω άρθρο θα ασχοληθεί με την περίπτωση μιας γλώσσας η οποία χρησιμοποιείται από τουλάχιστον 80 εκατομμύρια ανθρώπους: ο λόγος για την γλώσσα Javanese. Είναι δυνατόν αυτή η γλώσσα να πεθάνει, και αν ναι, είναι εφικτό να αναγεννηθεί;
Η Ινδονησία πληθυσμιακά κατοικείται από 247 εκατομμύρια ανθρώπους και θεωρείται το δεύτερο πιο πολύγλωσσο έθνος στον κόσμο, αμέσως μετά την Παπούα Νέα Γουινέα. Η επίσημη γλώσσα του Ινδονησιακού κράτους είναι Bahasa Indonesia, μια Μαλαισιανή γλώσσα (linguistic variety of Malay). Σύμφωνα με έρευνες, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι καμία πρώην αποικία δεν έχει προωθήσει μία μη Ευρωπαϊκή γλώσσα ως την εθνική και επίσημη γλώσσα όσο το έχει καταφέρει η Ινδονησία.
Τι πρέπει να ξέρεις για την έννοια της γλωσσικής αναγέννησης
Όπως προείπαμε, η Javanese χρησιμοποιείται από πληθυσμό που ξεπερνάει τους 80 εκατομμύρια ανθρώπους και είναι η πιο διαδεδομένη γλώσσα στην Ινδονησία. Η έρευνα των Ravindranath, M., & Cohn, A. (2014) έδειξε πως υπάρχει δραματική πτώση της γλώσσας προς όφελος της Bahama Indonesian λόγω χρησιμότητας της γλώσσας κυρίως στον επαγγελματικό τομέα.
Πιο συγκεκριμένα, αν και μόνο το 11% και το 13% των φοιτητών μιλάνε Indonesian με τους παππούδες/ γιαγιάδες και τους γονείς τους αντίστοιχα, στο μέλλον το 62% σχεδιάζει να μιλάει αποκλειστικά Indonesian στα παιδιά τους. Επιπρόσθετα, υπάρχει μια αρνητική νοοτροπία προς τη γλώσσα , καθώς πολλοί γονείς την χαρακτηρίζουν “παλιομοδίτικη” και την έχουν συνδέσει στο μυαλό τους με την “φτώχεια” και την “χωριατίλα”. Συνεπώς, οι νέοι ενήλικες, οι οποίοι γνωρίζουν τη γλώσσα, αποτελούν μείζονος σημασίας γενιά στην μετατόπιση της γλώσσας από την επιβίωση έως και την εξάλειψη.
Βάσει του παραδείγματος στην Ινδονησία, μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τον γλωσσικό “θάνατο” σε δύο μεγάλες κατηγορίες; είτε δραστικό θάνατο μέσω θανάτου όλων των ομιλητών της γλώσσας λόγω πολέμου, γενοκτονίας (η οποία οδηγεί σε γλωσσοκτονία), φυσικών φαινομένων ή επιδημιών/ πανδημιών, ή σε σταδιακή μετατόπιση της γλώσσας. Προφανώς, η περίπτωση της Javanese ανήκει στην δεύτερη περίπτωση.
Η σημασία της γλώσσας στα πλαίσια των πολιτισμικών χαρακτηριστικών
Η σταδιακή μετατόπιση της γλώσσας κι αυτή με τη σειρά της χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: από κάτω προς τα πάνω, όταν τα παιδιά δε μαθαίνουν τη γλώσσα και υιοθετούν μόνο την κυρίαρχη γλώσσα (αυτό είναι αποτέλεσμα διαφόρων αιτιών, σε επόμενο άρθρο!) ή από πάνω πρός τα κάτω, όταν η γλώσσα σε κίνδυνο χρησιμοποιείται σε πολύ συγκεκριμένους τομείς (π.χ. Θρησκεία).
Στον απόηχο της αρχής της παγκοσμιοποίησης, και της ιδέας της επιτυχίας, ξεχνάμε πολλές φορές την μαγεία και την σημασία της ποικιλομορφίας. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση της γλωσσικής ποικιλομορφίας. Όσο περνάνε τα χρόνια, όλο και περισσότερες γλώσσες εξαφανίζονται και είναι στο χέρι των γλωσσολόγων και κυρίως των ίδιων των ανθρώπων να συντηρούν τις επαπειλούμενες ή τις “σκοτωμένες” γλώσσες. Αυτή η τάση τα τελευταία χρόνια έχει πάρει σάρκα και οστά και ονομάζεται “ γλωσσική αναγέννηση” (“language revitalization”), μια προσπάθεια αναχαίτισης της εξασθένισης μιας γλώσσας ή ακόμα και την “ανάσταση” μιας ήδη γλώσσας που εξαφανίστηκε στο παρελθόν.
Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί κανείς να βρει στην Ōlelo Hawaiʻi, η οποία περνάει την δική της αναγέννηση εδώ και κάποια χρόνια. Μπορείτε να ακούσετε και ένα πολύ ενδιαφέρον επεισόδιο podcast πάνω στο θέμα πατώντας τον σύνδεσμο. 1). Άλλα επιτυχημένα παραδείγματα αναγέννησης μπορεί κανείς να βρει στις παρακάτω γλώσσες: Cornish, Hawaiian, Māori, Welsh.
Οπότε μην φοβάστε, παιδιά. Μιλήστε γλώσσες, όσες θέλετε. Κακό δεν κάνει. Ίσα, ίσα. Ένας τρόπος να ξεπεράσουμε πολλά κοινωνικά ζητήματα, όπως ο ρατσισμός είναι και μέσω της γλώσσας, καθώς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας ενός έθνους, μιας εθνικής κοινότητας, μιας περιοχής. Καλύπτοντας το παράδειγμα της javanese και μιλώντας για γλωσσική ποικιλομορφία, μπορούμε να δώσουμε τροφή για σκέψη στον αναγνώστη.
