Η γνωριμία μου με το συγκεκριμένο τραγούδι έγινε στο λεωφορείο που εκτελούσε το δρομολόγιο Πάφου – Λευκωσίας, όταν ακουγόταν στο ραδιόφωνο του λεωφορείου. Με μια σύντομη εισαγωγή του εκφωνητή, έμαθα πως αυτό το τραγούδι σημαίνει πολλά παραπάνω, και δεδομένης της νίκης της Ουκρανίας στην Eurovision, μέσω της οποίας το κοινό έστειλε ένα μήνυμα συμπαράστασης προς τον δοκιμαζόμενο λαό, σκέφτηκα πως πρέπει να γίνει γνωστό σε όσους δεν γνωρίζουν το τραγούδι “Παναγιά μου, Παναγιά μου”.
Η Ιστορική Συμμετοχή της Ελλάδας
Η Ελλάδα συμμετέχει το 1976, μετά από την αποχή της την προηγούμενη χρονιά στην οποία για πρώτη φορά συμμετείχε η Τουρκία στην Eurovision, μία κίνηση που είχε σκοπό την καταγγελία της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.
Η ιδέα για το τραγούδι ήρθε από τον σπουδαίο Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος τότε ήταν Μουσικός Διευθυντής της ΕΡΤ.
Ο Χατζιδάκις τηλεφώνησε στην Μαρίζα Κωχ και της είπε: “Μαρίζα, το πρωί στις 10:00 θα μου φέρεις ένα τραγούδι διαμαρτυρίας για την Κύπρο, για να λάβουμε με αυτό μέρος στην Κύπρο”. Η Μαρίζα Κωχ και ο Μιχάλης Φωτιάδης έφτιαξαν μέσω τηλεφώνου και μέσα σε 12 ώρες το σπουδαίο αριστούργημα. Ο Χατζιδάκις ενθουσιασμένος έστειλε το κομμάτι στην Eurovision.
Ουσιαστικά, το τραγούδι ήταν ένα μοιρολόι που διηγούταν τα εγκλήματα των Τούρκων απέναντι στον λαό της Κύπρου.
Κάμπος γεμάτος πορτοκάλια όι όι μάνα μ’
Που πέρα ως πέρα απλώνετ’ η ελιά
Γύρω χρυσίζουν τ’ ακρογιάλια όι όι μάνα μ’
Και σε θαμπώνει θαμπώνει η αντηλιά
Στον τόπο αυτό όταν θα πάτε όι όι μάνα μ’
Σκηνές αν δείτε αν δείτε στη σειρα
Δε θα ‘ναι καμπινγκ για τουρίστες όι όι μάνα μ’
Θα ‘ναι μονάχα μονάχα προσφυγιά
Παναγιά μου Παναγιά μου παρηγόρα την καρδιά μου
Παναγιά μου Παναγιά μου παρηγόρα την καρδιά μου
Κι αν δείτε ερείπια γκρεμισμένα όι όι μάνα μ’
Δεν θα ‘ναι απ’ άλλες απ’ άλλες εποχές
Από ναπάλμ θα ‘ναι καμένα όι όι μάνα μ’
Θα ‘ναι τα μύρια χαλάσματα του χτες
Κι αν δείτε γη φρεσκοσκαμμένη όι όι μάνα μ’
Δεν θα ‘ναι κάμπος ‘ναι κάμπος καρπερός
Σταυροί θα είναι φυτεμένοι όι όι μάνα μ’
Που τους σαπίζει σαπίζει ο καιρός
Παναγιά μου Παναγιά μου παρηγόρα την καρδιά μου
Παναγιά μου Παναγιά μου παρηγόρα την καρδιά μου
Οι Αντιδράσεις και οι Απειλές για δολοφονία εναντίον της Μαρίζας Κωχ.
Όπως ήταν φυσικό, η Τουρκία ενοχλήθηκε εντόνως για το τραγούδι. Όταν μετανάστες Τούρκοι από την Ευρώπη άκουσαν το κομμάτι, οργάνωσαν διαδήλωση έξω από τον χώρο που θα γινόταν η Eurovision στην Ολλανδία, κατά της Ελληνικής συμμετοχής. Οι εφημερίδες τότε έκαναν λόγο για 60.000 Τούρκους διαδηλωτές, καθώς όπως έλεγαν ήταν φανερά ενοχλημένοι από τους στίχους του κομματιού.
Την βραδιά της διογράνωσης, οι διοργανωτές της Eurovision ενημέρωσαν πως δεν πρέπει να βγει να τραγουδήσει, καθώς απειλείται η ίδια της η ζωή. Υπήρξε από την αστυνομία η πληροφόρηση ότι υπήρχε στο απέναντι κτήριο ελεύθερος σκοπευτής με την εντολή να την εκτελέσει. Η αστυνομία δεν μπορούσε να εγγυηθεί ουσιαστικά την ασφάλεια της Μαρίζας Κωχ.
Η θρυλική στιγμή
Η Μαρίζα Κωχ, δεν τρόμαξε από τις απειλές και με κίνδυνο να χάσει την ζωή της, βγήκε στην σκηνή και τραγούδησε για τον πόνο της Κύπρου. Ντυμένη στα μαύρα (και με αλεξίσφαιρο γιλέκο) με τα χέρια ανοιχτά (όπως ο ίδιος ο Χατζιδάκις της είχε προτείνει) τραγούδησε με την ψυχή της για την Κύπρο. Την στιγμή που η Ελληνική συμμετοχή βρισκόταν στην σκηνή, η κρατική τηλεόραση της Τουρκίας δεν πρόβαλλε το κομμάτι και άλλαξε το πρόγραμμα βάζοντας χορούς της κοιλιάς και το εθνικιστικό τουρκικό τραγούδι “Memleketim”.
Η Μαρίζα Κωχ αναγκάστηκε να υπογράψει στις ολλανδικές αρχές πως ανεβαίνει στην σκηνή με δική της ευθύνη με το χτύπημα από τους Γκρίζους Λύκους να θεωρείται δεδομένο.
Τίποτα όμως δεν έγινε, και τότε η Eurovision δεν στήριξε την Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς η Ελλάδα βγήκε 13η, με 20 βαθμούς, τους οποίους έδωσαν οι εξής χώρες: 8 η Γαλλία, 5 από την Ιταλία, 4 από την Ισλανδία, 2 από το Βέλγιο και 1 από την Πορτογαλία.
Η Eurovision κατά την άποψη μου είναι και ένα κοινωνικό σόου, και οι εποχές από την εποχή του “Παναγιά μου Παναγιά μου” έχουν αλλάξει, με την Ουκρανία φέτος να βγαίνει νικήτρια.
Η ηρωική πράξη της Μαρίζας Κωχ μπορεί για πολλούς να είναι άγνωστη, αλλά οφείλουμε να την διαδώσουμε. Ειδικότερα σε εκείνους που θεωρούν λάθος την νίκη της Ουκρανίας στην Eurovision, η οποία είναι μια πράξη κοινωνικής αλληλεγγύης, και θεωρούν πως τέτοια ζητήματα δεν έχουν θέση σε έναν μουσικό διαγωνισμό. Αυτή είναι μια λάθος προσεγγισή, δεδομένου ότι οι χώρες στον διαγωνισμό προβάλλουν τον πολιτισμό.
Η Μαρίζα Κωχ δεν κατάφερε να βγει πρώτη, μα η συμμετοχή της θα μείνει αξέχαστη και ίσως να αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πολιτιστικά επαναστατικές πράξεις στη μεταπολίτευση.
ΥΓ: στην Κύπρο το τραγούδι είναι αρκετά γνωστό, ίσως ως μια κραυγή για τον αβάσταχτο πόνο του κυπριακού λαού. Προσωπικά, το τραγούδι δεν με αφήνει ποτέ ασυγκίνητο, όσες φορές και αν το ακούσω.
