Αληθεύει, τελικά, ότι η καλοσύνη είναι η υψηλότερη μορφή εξυπνάδας/νοημοσύνης;
Η φράση «Kindness is the highest form of intelligence», δηλαδή η καλοσύνη αποτελεί την υψηλότερη μορφή εξυπνάδας/νοημοσύνης, έχει ειπωθεί από τον Αμερικανό Καθολικό μοναχό, συγγραφέα και δάσκαλο, Wayne Teasdale. Ο Teasdale ήταν υπέρμαχος της λεγόμενης «δια-πνευματικότητας», όπως ο ίδιος ονόμαζε την προσπάθεια για διάλογο και συμπόρευση όλων των θρησκειών με κοινό σκοπό την ευημερία του ανθρώπου, ενώ υπήρξε αρωγός σε πολλές εκστρατείες υπέρ της παγκόσμιας κοινωνικής ισότητας και δικαιοσύνης.
Η αλήθεια είναι ότι σίγουρα στόχος της συγκεκριμένης ρήσης ήταν να δoθεί μια κατεύθυνση προς τη σταδιακή παύση όλων των αντιδικιών, διαφωνιών, ακόμα και πολέμων που μαστίζουν την ανθρωπότητα, ώστε να επέλθει κάποια στιγμή παγκόσμια ειρήνη και συμφιλίωση μεταξύ λαών και θρησκειών. Μέσω της καλοσύνης και της ευγένειας δημιουργούνται συνθήκες ιδανικές που θα οδηγήσουν στην εξάλειψη όλων των προαναφερθέντων «αρνητικών» εκφάνσεων της ζωής. Σίγουρα υπάρχουν πολλοί ρομαντικοί (ανάμεσά τους και ο γράφων) που ακόμα και τώρα δεν σταματούν να ονειρεύονται τέτοιους ιδανικούς – φανταστικούς κόσμους.
Από την άλλη μεριά ο σύγχρονος κόσμος της επιστήμης δεν παύει να ελέγχει την ορθότητα των απόψεων και την αξιοπιστία των πηγών μέσω της Στατιστικής και της συνεχούς αναζήτησης, που (πρέπει να) αποτελεί χαρακτηριστικό του σύγχρονου ανθρώπου. Αρχικά χρειάζεται να διαχωρίσουμε την καλοσύνη από την αφέλεια. Το να είναι κάποιος «καλός άνθρωπος» δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι είναι επιρρεπής σε εκμετάλλευση. Ή τουλάχιστον δεν πρέπει να σημαίνει κάτι τέτοιο.
Ο νευροβιολόγος Richard Davidson συνδέει την καλοσύνη με τη νοημοσύνη αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι η πρώτη αποτελεί σημαντικό χαρακτηριστικό της δεύτερης. Και το εξηγεί αυτό απλά λέγοντας ότι το άτομο που σκέφτεται και δρα μόνο με γνώμονα την προσωπική του ευημερία, καλοπέραση και διαβίωση πρακτικά στο συγκεκριμένο ζήτημα δεν διαφέρει και πολύ από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Αντίθετα, το άτομο που ενδιαφέρεται για το μαζικό καλό απαιτείται να έχει ένα πιο διευρυμένο τρόπο σκέψης που σίγουρα αποτελεί «κτήμα» μιας πιο εξελιγμένης νοημοσύνης.
Πώς, όμως, σχετίζονται τελικά η καλοσύνη με την εξυπνάδα; Αρκετές έρευνες έχουν γίνει και συνεχίζουν να γίνονται και τα αποτελέσματά τους δείχνουν ότι δεν υπάρχει κάποιος προφανής κανόνας που να συνδέει τις δυο έννοιες.
Για όσους έχουν δει την ταινία Forrest Gump, για παράδειγμα, θα τους είναι πολύ οικεία η ευγένεια που διακατέχει τον πρωταγωνιστή (ο οποίος έχει διανοητική καθυστέρηση και εμφανίζει χαμηλό δείκτη νοημοσύνης) σε πολλές εκφάνσεις της ζωής του και, μάλιστα, θα μπορούσαμε θεωρητικά να κάνουμε και κάποια γενίκευση που αφορά όλα τα άτομα με παρόμοια χαρακτηριστικά. Ωστόσο αυτό, όπως θα δούμε, είναι μάλλον ένα συγκεχυμένο θέμα.
Σύμφωνα με έρευνα του MEGA Educational Foundation, δείχνει να μην ισχύει μιας και τα άτομα με δείκτη ευφυίας 75-90 είναι 88% πιο πιθανόν να παρατήσουν το σχολείο και 7 φορές πιο πιθανόν να καταλήξουν στη φυλακή λόγω αντικοινωνικής και βίαιης συμπεριφοράς. Άλλη έρευνα καναδικής προέλευσης (η οποία προκάλεσε και σάλο στο Κοινοβούλιο των ΗΠΑ εξαιτίας των αποτελεσμάτων της) έδειξε ότι τα άτομα με χαμηλότερο IQ έχουν μια τάση να υιοθετούν ομοφοβικές απόψεις, να έχουν ρατσιστική συμπεριφορά και να είναι υπέρμαχοι των αυστηρών και βίαιων τιμωρητικών ποινών.
Άρα είμαστε σε θέση να γενικεύσουμε λέγοντας ότι τελικά η καλοσύνη σχετίζεται με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο με τη νοημοσύνη; Με βάση τα παραπάνω στοιχεία σίγουρα όχι, όπως επίσης και τα παραπάνω στοιχεία από μόνα τους δεν μπορούν να αποτελέσουν κανόνες, γιατί, ενώ η μεν ευφυία είναι μια αρκετά σαφής έννοια, η καλοσύνη υπόκειται σε περισσότερο έλεγχο εξαιτίας και του παράγοντα του κατά πόσο είναι ειλικρινής ή επιτηδευμένη.
Σε έρευνα του Πανεπιστημίου του Delaware εξετάζεται η σχέση της κοινωνικά «έξυπνης» συμπεριφοράς, δηλαδή η προσαρμογή της συμπεριφοράς ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο το άτομο βρίσκεται, και της ευφυίας. Η «έξυπνη» αυτή συμπεριφορά μπορεί να έχει χαρακτήρα προσαρμοστικό (το άτομο απλά επιθυμεί την προσαρμογή στον κοινωνικό του περίγυρο) ή εκμεταλλευτικό-κακόβουλο (το άτομο προσποιείται ότι έχει καλές διαθέσεις με σκοπό αργότερα να εκμεταλλευτεί ή να βλάψει).
Και στις δυο περιπτώσεις πάντως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το κατά πόσο η καλοσύνη αυτή είναι ειλικρινής ή όχι. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι άτομα με υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης τείνουν να υιοθετούν πολύ περισσότερο την «έξυπνη» συμπεριφορά σε σχέση με άτομα με χαμηλότερο, πράγμα που καθιστά ακόμα δυσκολότερο τον έλεγχο της αρχικής μας ερώτησης!
Συνοψίζοντας, αν και σίγουρα διεξάγονται πολλές έρευνες στον τομέα αυτό με σκοπό τελικά να συνδεθούν οι έννοιες της καλοσύνης και της ευφυίας, αξίζει να σταθούμε στο πιο ρομαντικό κομμάτι που αναφέρθηκε παραπάνω και αφορά τη «χρήση» της καλοσύνης με σκοπό την εξάλειψη φιλονικιών, βίαιων αντιπαραθέσεων και πολέμων.
Εδώ, παίρνει τη σκυτάλη η επιστήμη της Ψυχολογίας και μέσω δικών της ερευνητικών δεδομένων προσκαλεί τους ανθρώπους να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με γνώμονα την αγάπη, την καλοσύνη, τον σεβασμό προς τον συνάνθρωπο, ώστε τελικά να γίνει πραγματικότητα η «δια-πνευματικότητα» που προώθησε ο Teasdale, όχι μόνο για σύνδεση των θρησκειών, αλλά για γενικότερη παγκόσμια και καθολική σύνδεση των ανθρώπων, ανεξάρτητα από τα χαρακτηριστικά τους.
