Στο φουαγιέ του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης, μπροστά από ένα μνημείο, αφιερωμένο στους αδικοχαμένους φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, καθίσαμε μαζί με τον Αλέξανδρο Μούτσιανο, επιζώντα του δολοφονικού δυστυχήματος των Τεμπών, με αφορμή τη συμπλήρωση ενός χρόνου από τη σύγκρουση των δύο τρένων. Συζητήσαμε για την εμπειρία του, το πριν και το μετά…
Ο Αλέξανδρος είναι ένα χαμογελαστό παιδί και δεν φοβάται να πει τα πράγματα, όπως τα νιώθει και τα βλέπει. Ο χώρος του Πανεπιστημίου, του είναι οικείος και δεν δίστασε να μας αποκαλύψει όλες τις πτυχές μίας εθνικής τραγωδίας, μέσα από τα μάτια ενός 22χρονου παιδιού. Τον ευχαριστούμε που δέχτηκε να μας μιλήσει, να μας συμπεριλάβει έστω και για λίγο, στην πρωτοφανή τραγικότητα που βίωσε από πρώτο χέρι και φυσικά να μας επικοινωνήσει απόψεις, συναισθήματα και προβληματισμούς.
-Πες μας λίγα λόγια για το πώς έζησες το δυστύχημα, τι μνήμες έχεις από εκείνη τη μέρα;
– Είμαι ο Αλέξανδρος Μούτσιανος, 22 χρονών. Σαν σήμερα πέρσι, επέστρεφα από το καρναβάλι της Πάτρας. Η μέρα μου ξεκίνησε οδικώς προς την Αθήνα. Μάλιστα, το πρωί εκείνης της ημέρας είχα και τρακάρισμα με το αμάξι. Ευτυχώς βγήκα αλώβητος από εκεί. Η οδική βοήθεια μας μετέφερε στον προαστιακό, στο Κιάτο. Βρισκόμουν μαζί με την κολλητή μου. Χάσαμε ένα τρένο και επιβιβαστήκαμε σε επόμενο, το οποίο ήταν και αυτό των Τεμπών.
Εγώ ήμουν ευτυχώς στο τελευταίο βαγόνι, καθόμουν στην πρώτη θέση του τελευταίου βαγονιού. Με το που γίνεται η σύγκρουση, στο τελευταίο βαγόνι στάθηκαν τυχεροί οι καθήμενοι επιβάτες, οι οποίοι γλίτωσαν με μικροτραυματισμούς. Υπήρχαν ωστόσο άτομα, τα οποία ήταν όρθια και αμέσως έπεσαν κάτω με άσχημο τρόπο, ντόμινο ουσιαστικά, που οδήγησε σε σπασίματα χεριών και ποδιών, είτε σε τραυματισμούς στο κεφάλι.
– Πώς αντιληφθήκατε τη σύγκρουση; Ποιες ήταν οι πρώτες αντιδράσεις;
– Έγινε πολύ μεγάλο μπαμ. Ακόμα και στο πίσω βαγόνι, αντιληφθήκαμε ότι βρισκόμασταν εν κινήσει και σταματήσαμε απότομα. Μέσα σε 20 δευτερόλεπτα άρχισε να γεμίζει καπνός στο βαγόνι, οπότε αντιλαμβανόμαστε ότι κάπου υπάρχει φωτιά. Ευτυχώς η φωτιά, δεν ήταν στο τελευταίο βαγόνι. Στην ουσία, υπάρχει κόσμος τραυματισμένος, υπάρχει κόσμος που δεν έχει πάθει τίποτα και υπάρχει κόσμος που παθαίνει κρίση πανικού.
«Ήταν σοκαριστικό να πατάμε πάνω στα μεγάλα χαλίκια του τρένου»
– Ήταν εύκολη η έξοδος από το βαγόνι;
– Το κατέστησαν εύκολο κάποιοι. Δεν έχω ιδέα πως. Ανοίξανε την πόρτα κάτι παιδιά. Μας φώναξαν δύο παιδιά, που το είχαν πάρει πάνω τους και καλά έκαναν, καθοδηγώντας μας. Όχι του πληρώματος, καθώς από όσο γνωρίζω, τα μέλη του πληρώματος ήταν όλοι νεκροί. Μας φώναξαν να κατέβουμε κάτω και στην ουσία εμείς κατεβαίνουμε μέσα στο τούνελ. Αν δείτε και στις φωτογραφίες, το τελευταίο βαγόνι βρίσκεται μέσα στο τούνελ, κάτω από τη γέφυρα ουσιαστικά.
Για εμένα εκείνη την ώρα μου φάνηκε σαν ένα πάρα πολύ μεγάλο τούνελ, το οποίο στο τέρμα του είχε φωτιά. Φανταστείτε απόλυτο σκοτάδι και τα βαγόνια να καίγονται. Ήταν σοκ, ακόμα και να πατάμε πάνω στα μεγάλα χαλίκια του τρένου. Μια εικόνα που έχεις στο μυαλό σου ότι δεν θα την ζήσεις ποτέ.. Ήταν σοκ.
– Από τη στιγμή που κατεβήκατε και απεγκλωβιστήκατε από τα βαγόνια, σε πόση ώρα ήρθε το ΕΚΑΒ, η αστυνομία, οι πρώτες βοήθειες; Ή τουλάχιστον, πόσος χρόνος αισθάνθηκες εσύ να κυλάει;
– Αυτό που θυμάμαι εγώ και έχοντας αίσθηση του χρόνου, φάνηκε να καλύπτει περίπου το μισάωρο. Σε 22 λεπτά έφτασε οδική βοήθεια νομίζω για να κλείσει τον δρόμο.
-Στο μεσοδιάστημα τι γινόταν;
-Στο δικό μας το βαγόνι, γιατί για τα μπροστά δεν είχα καμία εικόνα εκείνη την ώρα, μας φώναξαν κάποιοι εγκλωβισμένοι από τα πρώτα βαγόνια να κινηθούμε προς τα πίσω, γιατί υπήρχε μία αίσθηση οτι θα εκραγεί το τρένο. Και έτσι κάναμε. Η επικοινωνία ήταν αρκετά δύσκολη μεταξύ μας, γιατί η πλειοψηφία βρισκόταν σε κατάσταση σοκ. Ακόμα και το ανάψεις έναν φακό, εκείνη την ώρα φάνταζε άθλος. Εγώ είχα χάσει το κινητό μου. Φτάνουμε έξω από τη γέφυρα, ενώ παράλληλα μιλούσαμε, προσπαθώντας να καθησυχάσουμε ο ένας τον άλλον.
– Σκεφτήκατε καθόλου να ακολουθήσετε πορεία προς τα μπροστά βαγόνια; Είτε για παροχή βοήθειας, είτε από ανησυχία για συνεπιβάτες και περιέργεια;
– Υπήρχαν άτομα από το βαγόνι μας που κινήθηκαν μπροστά. Ήταν 2-3 που πήγαν να βοηθήσουν. Στην ουσία όμως, εγώ εκείνη τη στιγμή λειτουργούσα καθαρά μηχανικά. Ήμουν σοκαρισμένος και μάλιστα με ταλαιπωρούσε και μία ασθένεια που με είχε φθείρει πλήρως. Σε μία τέτοια κατάσταση, αν μου έλεγαν «φύγε πίσω», θα πήγαινα πίσω και δεν θα αναρωτιόμουν αν είναι η σωστή επιλογή. Προφανώς, δεν πήγε καν το μυαλό μου στο μέγεθος της καταστροφής.
– Ακούσατε κάποια έκρηξη;
-Όχι. Αλλά, ουσιαστικά μετά τη σύγκρουση ανάμεσα στις αμαξοστοιχίες, ακούσαμε πολλές εκρήξεις. Μία φορά, χτύπησα το κεφάλι μου μπροστά και μετά χτυπούσα το κεφάλι μου πίσω, γιατί γινόντουσαν παρατεταμένα «μπαμ μπαμ μπαμ». Έγινε 5-6 φορές αυτό.
– Έναν χρόνο μετά. 365 ημέρες. Πώς νιώθεις; Είσαι θυμωμένος; Φοβισμένος; Αγχωμένος;
– Αυτό που συνέβη, μου εμφάνισε ένα αυτοάνοσο, το οποίο δεν ήξερα ότι υπάρχει, επειδή ποτέ δεν είχα μπει σε μία τόσο αγχωτική κατάσταση. Μου εκδηλώθηκε λίγες μέρες μετά από το έγκλημα. Σήμερα, είμαι αρκετά καλά και το οφείλω σε συγκεκριμένα πράγματα. Πέρσι, που μίλησα σε κανάλια, είχα πει ότι εγώ τις πρώτες φορές που βγήκα από το σπίτι, όντας κολλημένος στον καναπέ όλη μέρα παρακολουθώντας ειδήσεις, ήταν στις τεράστιες διαδηλώσεις που έγιναν ζητώντας δικαίωση για το έγκλημα των Τεμπών. Πιστεύω ότι αυτό έχει μία σημασία από μόνο του. Έγιναν τεράστιες προσπάθειες. Οι διαδηλώσεις έπαιξαν πολύ μεγάλο ρόλο και για την ενεργοποίηση μεταγενέστερων κινητοποιήσεων.
Η κυρία Μαρία Καρυστιανού, η μητέρα της Μάρθης Ψαροπούλου, είναι τρομερή! Προσωπικά τον τελευταίο μήνα, βρέθηκα σε αμηχανία, καθώς πλησιάζουν αυτές οι μέρες (της επετείου του εγκλήματος των Τεμπών). Βλέποντας τις κινητοποιήσεις της κυρίας Καρυστιανού, αλλά και των πανεπιστημίων, του χώρου που βρίσκομαι καθημερινά, μου δημιουργούνται ελπιδοφόρα αισθήματα.
– Ανέφερες το όνομα της κυρίας Καρυστιανού, η οποία είναι και η Πρόεδρος του Συλλόγου «Τέμπη 2023». Είσαι μέλος του συλλόγου; Ακολουθείς τις δράσεις του; Ποια η σημασία του σχηματισμού μίας ομάδας σαν και αυτή;
– Προσωπικά, δεν είμαι μέλος του συλλόγου. Δεν ήρθα ποτέ σε τόσο εκτενή επικοινωνία με τα παιδιά. Φυσικά παρακολουθώ τις δράσεις του. Η μεγαλύτερη ίσως αποτελεί τη συλλογή υπογραφών με το ψήφισμα Καρυστιανού για την κατάργηση βουλευτικών προνομιών, το οποίο έγινε και viral τον τελευταίο καιρό. Ακόμα και από άποψη κίνησης, έχει τη σημασία του. Γιατί ρεαλιστικά, στην Ελλάδα ζούμε. Αυτό μπορεί να μην αποφέρει ποτέ καρπούς στο πολύ τυπικό του κομμάτι.
Να μπει δηλαδή ένας νόμος στη Βουλή από πολίτες και όχι από μέλη του Κοινοβουλίου. Ακόμα και να μην επιτευχθεί όμως, αυτό που προβάλλεται είναι πολύ θετικό. Αν δεν υπήρχε η προσπάθεια της κυρίας Καρυστιανού και δεν υπήρχε αυτή η συλλογή υπογραφών, δεν θα φαινόταν εν τέλει και η τόσο μεγάλη προσπάθεια για συγκάλυψη των ενόχων.
«Δεν αισθάνομαι τυχερός που έζησα»
– Τι είπες στους γονείς σου και στους φίλους σου μόλις είχες τη δυνατότητα να επικοινωνήσεις μαζί τους, αμέσως μετά τη σύγκρουση;
– Εγώ αμέσως μετά τη σύγκρουση, ζήτησα το κινητό κάποιου συνεπιβάτη μου και κάλεσα τον πατέρα μου που με περίμενε στον σταθμό (στη Θεσσαλονίκη). Του είπα «έχει συμβεί κάποιο πρόβλημα με το τρένο, υπάρχει φωτιά, είμαι μακριά από τη φωτιά, δεν διατρέχω κίνδυνο και σε παίρνω ξανά σε 5 λεπτά». Και όντως τον έπαιρνα κάθε 5 λεπτά και τον ενημέρωνα για την κατάσταση.
– Όταν αποκαλύφθηκαν όλα αυτά τα κενά ασφαλείας στο σιδηροδρομικό δίκτυο, πώς αισθάνθηκες;
– Το πρώτο μου αντανακλαστικό δεν ήταν να το ανάγω σε εμένα. Αισθάνθηκα χάλια, σκεπτόμενος «πόση σαπίλα;». Μεγάλη σιχαμάρα. Δεν μου βγήκε το αντανακλαστικό να σκέφτομαι ότι αισθάνομαι τυχερός που έζησα. Υπερίσχυαν αρνητικές σκέψεις σχετικά με τα παιδιά που σκοτώθηκαν. Μου πέρασε το αίσθημα της αηδίας για την κατάσταση διοίκησης της χώρας και ένιωθα ένα μαύρο σύννεφο για τους αδικοχαμένους.
«Είναι ντροπή»
– Νωρίτερα αναφέρθηκες σε συνεντεύξεις που έδωσες στα ΜΜΕ. Θεωρείς ότι τα Μέσα έχουν δώσει την απαραίτητη προβολή στο εγκληματικό δυστύχημα των Τεμπών; Και στον αντίποδα, η υφιστάμενη προβολή είναι μερικές φορές λίγο απάνθρωπη; Τοποθετείστε μπροστά από έναν τηελοπτικό φακό και ένα μικρόφωνο και καλείστε να απαντήσετε σε δύσκολες ερωτήσεις, τις οποίες μπορεί να μην θέλετε να απαντήσετε. Ποια είναι η οπτική σου;
– Σίγουρα δεν μας προβάλλουν με γνώμονα το δικό μας συμφέρον. Εγώ ήμουν 21 χρονών και με πήραν τηλέφωνο η Τατιάνα Στεφανίδου και ο Νίκος Ευαγγελάτος, για να μιλήσω στις εκπομπές τους. Εγω προσωπικά, τους απάντησα ότι είναι χυδαίο να με παίρνουν τηλέφωνο και θα έπρεπε να ντρέπονται για αυτά που αναφέρουν στα δικά τους κανάλια. Η κυρία Στεφανίδου έκανε αναφορές στα λευκά μαλλιά του σταθμάρχη. Είναι ντροπή της να με καλεί, ως επιζώντα από το τρένο. Μου έλεγαν ότι δεν υπάρχει περίπτωση να σε φέρουμε σε δύσκολη θέση και εμείς απλά μεταφέρουμε πληροφορίες. Ένα δήθεν ζεστό κλίμα.
– Το θεώρησες υποκριτικό;
– Σε άλλες εκπομπές, έπαιρνε συνεντεύξεις από άλλους επιβάτες και οι ερωτήσεις ήταν απαράδεκτες. Άνθρωποι που δεν έχουν βρεθεί ποτέ μπροστά από τον φακό, θα βρεθούν σε αμηχανία και θα απαντήσουν σε ό,τι τους ρωτήσουν. Δεν υπάρχει περίπτωση να σου δοθεί η ευκαιρία να θέσεις τους προβληματισμούς σου. Νιώθεις εγκλωβισμένος. Θα ακολουθήσεις απλά τις ερωτήσεις τους.
– Θεωρείς δηλαδή ότι αυτοί διαμορφώνουν το αφήγημα;
– Ναι. Για να απαντήσω κιόλας στο προηγούμενο ερώτημα για την προβολή. Θεωρώ ότι δόθηκε πάρα πολύ μεγάλη προβολή, προς συγκεκριμένη κατεύθυνση. Πώς γίνεται να δίνεται χώρος και χρόνος στον Καραμανλή (τότε Υπουργός Μεταφορών και Υποδομών), για να λέει το δικό του κομμάτι και να μην βγαίνουν μπροστά άνθρωποι όπως η Μαρία Καρυστιανού. Αυτοί μονοπωλούσαν την κουβέντα.
– Τι είναι για εσένα δικαιοσύνη;
– Στην παρούσα φάση, να μπουν φυλακή οι υπαίτιοι. Κυρίως μέλη της Νέας Δημοκρατίας, καθώς θεωρώ ότι η συγκάλυψη προέρχεται κυρίως από τη δική τους πλευρά.
– Ως κυβερνώντες εννοείς..
-Ναι. Ο Μητσοτάκης είπε «Φταίμε όλοι», λίγες μέρες μετά τις 28 Φεβρουαρίου του 2023. Ναι, φταίμε όλοι. Ένας όμως κυβερνάει και συγκαλύπτει. Αν προτεραιότητά σου ήταν η απόδοση ευθυνών και φταίνε όλοι, πάρε την ευθύνη σαν κυβερνών κόμμα και αποκαλυψέ τους όλους. Αν φταίτε όλοι, να πάτε όλοι. Νομίζω γίνομαι αντιληπτός.
– Πιστεύεις ότι οι ποινικές διώξεις μπορούν να φτάσουν πιο ψηλά; Με ποια εξέλιξη θα ήσουν ευχαριστημένος;
– Είναι εφικτό. Θέλει πολύ μεγάλες κινήσεις. Θα μπορούσαμε να μιλάμε με μία πιο σαφή εικόνα αν ήταν Πέμπτη (η αυριανή ημέρα), μετά την κινητοποίηση, για να δούμε για τι μαζικότητα μιλάμε. Όταν ο Άδωνις Γεωργιάδης είπε ότι κανένας δεν ασχολείται με τα Τέμπη και πλέον δεν ενδιαφέρει κανέναν, πιστεύω ότι στην ουσία έβαζε τον κόσμο σε μία διαδικασία ζυγαριάς και πρόκλησης. Η σημερινή ημέρα θα αναδείξει αυτά τα ερωτήματα και αν είναι πράγματι ρεαλιστικό, να μιλάμε για ποινικές και αστικές διώξεις.
– Μετά από αυτό που βίωσες, σκέφτηκες να φύγεις από την Ελλάδα;
– Η πρώτη σκέψη ήταν: «Μαζεύουμε τα μπογαλάκια μας…» και το λέω πολύ στεναχωρημένος, γιατί η απογοήτευση μας τρώει όλους. Γίνονται τρομερά πράγματα και δεν υπάρχει κάτι θετικό. Η πρώτη σκέψη ήταν όντως «φεύγουμε», αλλά μετέπειτα σκέφτεσαι ότι πουθενά δεν υπάρχει κάτι ιδανικό. Χάλια εδώ ο σιδηρόδρομος, αλλά και σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη υπάρχουν ακροδεξιές κυβερνήσεις. Δεν έφυγες από εδώ και σώθηκες. Η ζωή του μετανάστη είναι πολύ δύσκολη.
– Από εκείνη τη μέρα, έχει αλλάξει ο τρόπος που βλέπεις τον κόσμο και τους γύρω σου; Αισθάνεσαι τυχερός;
– Δεν αισθάνομαι τυχερός. Ειδικά μετά από εκείνη τη μέρα με το «2 στα 2» (τα τρακαρίσματα), νιώθω πολύ άτυχος. Κάποια αλλαγή έχει γίνει. Όντως υπάρχει λόγος να αλλάξουν τα πράγματα. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό για τον καθένα, να το συνειδητοποιήσει. Να μην υπάρχει συμβιβασμός σε αυτήν την κατάσταση.
– Τι μήνυμα θα έδινες στον κόσμο εκεί έξω, προκειμένου να του δώσεις να καταλάβει το μέγεθος αυτού που συνέβη, αλλά και για να τον ευαισθητοποιήσεις;
– Το πιο μεγάλο επιχείρημα είναι ότι «Εν τέλει, βρίσκεται στην πόρτα σου». Δεν είναι κάτι μακρινό. Όλοι οι συγγενείς των φίλων μου, έπαιρναν τηλέφωνο τα δικά τους πρόσωπα και τους ρωτούσανε: «Ήσασταν στο τρένο;», καθώς ήταν το πιο κοινό δρομολόγιο. Ήταν μάλιστα για ένα διάστημα, το πιο οικονομικό δρομολόγιο, καθώς ήταν βραδινό. Ένα τρένο δηλαδή που έπαιρνε όλος ο κόσμος.
– Τι τους προτρέπεις να κάνουν;
– Να συμμετέχουν όλοι στις επόμενες κινητοποιήσεις, γιατί αποτελούν τα μεγαλύτερα και τα αμεσότερα ραντεβού. Τα καλέσματα υπάρχουν. Μένει μόνο να τα ακολουθήσει ο κόσμος. Αν αποδώσουμε εθιμοτυπικό χαρακτήρα στη σημερινή ημέρα, δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει απόδοση ευθυνών. Το δικαστικό σύστημα δεν λειτουργεί μηχανικά και αποτελεσματικά. Λειτουργεί μόνο αν κινδυνεύουν οι πόρτες των άλλων και όχι η δική μας. Αυτή τη στιγμή όμως, μόνο η δική μας καίγεται.
Συνέντευξη: Βασίλης Ιατρούδης & Γιάννης Κωστάκογλου
