Ανάλυση και σχολιασμός του 82Α
Σύμφωνα με το άρθρο 82Α του ΠΚ «Εάν έχει τελεστεί έγκλημα κατά παθόντος, η επιλογή του οποίου έγινε λόγω των χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, γενετήσιου προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου, το πλαίσιο ποινής διαμορφώνεται ως εξής: α) Στην περίπτωση πλημμελήματος, που τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος, το ελάχιστο όριο της ποινής αυξάνεται κατά έξι μήνες. Στις λοιπές περιπτώσεις πλημμελημάτων, το ελάχιστο όριο αυτής αυξάνεται κατά ένα έτος. β) Στην περίπτωση κακουργήματος το ελάχιστο όριο ποινής αυξάνεται κατά δύο έτη».
Το 82Α του ποινικού κώδικα εισάγει ρύθμιση για έγκλημα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά ή σε βάρος ανηλίκου ή αδύναμου προσώπου (τροποποίηση με το αρ.14 Ν 5090/2024) και αποσκοπεί στην επαύξηση της ποινής του φερόμενου ως δράστη όταν αυτός δρα υποκινούμενος από τέτοιες πεποιθήσεις.
Κάθε έγκλημα που τελείται εναντίον προσώπου με τα χαρακτηριστικά που αναφέρονται στο 82Α ΠΚ καθίσταται σύμφωνα με την θεωρία διακεκριμένη μορφή οποιουδήποτε άλλου εγκλήματος καθώς η συμπεριφορά του εκάστοτε εγκλήματος ενισχύεται με την προσθήκη της επιλογής του παθόντος που έγινε στη βάση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του. Κατά τον Μανωλεδάκη «Διακεκριμένα είναι τα εγκλήματα που αποτελούν, από άποψη ποινικής κύρωσης, παραλλαγή στο αυστηρότερο κάποιου βασικού εγκλήματος. Έχουν την ίδια νομοτυπική μορφή συμπεριφοράς με εξειδικευμένα πάλι ορισμένα στοιχεία». Η επιβαρυντική περίσταση προσθέτει στην αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση, την αυξημένη ποινή και απαξία.
Ο λόγος πίσω από την επίταση της ποινής του εγκλήματος με ρατσιστικά χαρακτηριστικά είναι η αυξημένη κοινωνική απαξία, η οποία συνδέεται για κάποιους με την αναγκαιότητα για προστασία του παθόντος και του εννόμου αγαθού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, καθώς σύμφωνα με αυτούς, μαζί με το εκάστοτε προστατευόμενο έννομο αγαθό που στοιχειοθετείται στο βασικό (αν και μπορεί να είναι ήδη διακεκριμένο) έγκλημα, προσβάλλεται και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Για άλλους, η επίταση της ποινής σχετίζεται με την ανάγκη για ποινικό κολασμό του δράστη που δρα με ρατσιστικές πεποιθήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που προκαλεί προβληματισμό είναι αυτό, της ανάστροφης πραγματικής πλάνης, όταν ο δράστης νομίζει ότι τελεί έγκλημα σε άτομο με τα χαρακτηριστικά που απαριθμούνται στο άρθρο, ενώ στην πραγματικότητα βρίσκεται σε πλάνη. Τότε με βάση την δεύτερη και ορθότερη άποψη που επικεντρώνεται στον δράστη, δεν στοιχειοθετείται το έγκλημα του 82Α καθώς πρόκειται για πλάνη ως προς το στοιχείο που επαυξάνει το αξιόποινο. Σε κάθε περίπτωση πάντως το ρατσιστικό αυτό ποινικό φαινόμενο, έχει μεγαλύτερο κοινωνικό αντίκτυπο.
Γυναικοκτονία
Οι νέες απαιτήσεις στην χώρα, απαιτούν νέες ρυθμίσεις, με μία από αυτές να ζητά να εισαχθεί στο δικαιικό μας σύστημα, ειδικό άρθρο για τις γυναικοκτονίες. Θύματα συνήθως σε αυτού του είδους το έγκλημα, είναι γυναίκες που βρίσκονταν σε βίαιες σχέσεις. Τις περισσότερες φορές τα εγκλήματα αυτά τελούνται από τον νυν ή πρώην σύντροφό τους, με προηγούμενη κακοποιητική συμπεριφορά.
Αυτό είναι το σημείο στο οποίο χωλαίνει κατά κάποιους το 82Α, καθώς ο όρος γυναικοκτονία, δηλαδή η ανθρωποκτονία γυναίκας λόγω φύλου, δεν ορίζεται στο άρθρο ευθέως, ούτε από τον Ποινικό Κώδικα ως διακριτό έγκλημα. Στον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα, τα περισσότερα εγκλήματα είναι άφυλα, μετά από προσπάθειες του νομοθέτη να εξαλείψει τις διακρίσεις σε βάρος των δυο φύλων. Έτσι, δεν υφίσταται αδίκημα της γυναικοκτονίας. Ειδική μορφή ανθρωποκτονίας είναι μόνο η παιδοκτονία (303 ΠΚ) και η ανθρωποκτονία κατ ́απαίτηση 300ΠΚ. Το 82Α αναφέρεται γενικά μόνο στην περίπτωση που έχει τελεστεί έγκλημα κατά παθόντος, η επιλογή του οποίου έγινε βάση χαρακτηριστικών φύλου.
Κατα κάποιους, δεν υπάρχει ουσιώδης λόγος για την θέσπιση ειδικού αδικήματος γυναικοκτονίας στον ΠΚ. Εναπόκειται στην διακριτική ευχέρεια του δικαστή, ο οποίος μπορεί με βάση τα άρθρα του πέμπτου κεφαλαίου του γενικού μέρους του ποινικού κώδικα, να επιβάλλει την αυστηρότερη ποινή, αλλά και να μην αναγνωρίσει, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του εγκλήματος, ελαφρυντικά.
Γι’ αυτούς που εναντιώνονται με την παραπάνω άποψη, ο όρος γυναικοκτονία πρέπει να αποτυπωθεί στον Ποινικό μας Κώδικα ως διακριτό αδίκημα. Σύμφωνα όμως με την δική μου άποψη, θα μπορούσε να προστεθεί επιβαρυντική περίσταση στο άρθρο 299 ΠΚ ή στο 79 ΠΚ κατά την επιμέτρηση της ποινής, θα μπορούσε να λαμβάνεται υπόψη το φύλο του θύματος, η σχέση του με το δράστη και οι συνθήκες υπό τις οποίες τελέστηκε το έγκλημα. Θα μπορούσε επίσης ο νομοθέτης να ρυθμίσει την δυνατότητα μη επιβολής ελαφρυντικών περιστάσεων, όπως αυτό του προτέρου σύννομου βίου (84ΠΚ), ώστε ο δράστης να τιμωρείται με την μεγαλύτερη δυνατή ποινή.
To δίκαιο πάντα επηρεάζεται και προσαρμόζεται με βάση τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες και ο νομοθέτης αντανακλά στους νόμους, τις αντίστοιχες κοινωνικές ανάγκες, ώστε να μην προσβάλλονται τα έννομα αγαθά των πολιτών. Η εισαγωγή του όρου «γυναικοκτονία», «γυναίκα» συνοδευόμενη με τα αντίστοιχα συγκεκριμένα και ορισμένα από τον νομοθέτη χαρακτηριστικά και η στοιχειοθέτηση της αντίστοιχης επιβαρυντικής περίστασης, θα καταδείκνυε την αναγνώριση από την Πολιτεία του φαινομένου αυτού.
* Γράφει o φοιτητής νομικής του ΑΠΘ, Στέφανος Παπανικολάου
