Soul: εκεί που το animation συναντά τον υπαρξισμό

30 Μαΐου 2021

(spoilers included) Ο τζαζ μουσικός Joe Gardner βρίσκεται σε ένα δίλημμα κρίσιμο, αφού η επικείμενη επιλογή του πρόκειται να καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το μέλλον του. Μπροστά του βρίσκονται δύο δρόμοι: αυτός της θέσης του μόνιμου καθηγητή μουσικής σε ένα σχολείο και εκείνος μίας ευκαιρίας να παίξει πιάνο στο πλάι μίας τζαζ ντίβας που θαυμάζει, της Dorothea Williams. Τα επιχειρήματα και των δύο πλευρών είναι πολλά ωστόσο δύο φωνές, αντικρουόμενες μεταξύ τους φαίνονται να επικρατούν: αυτή της προνοητικής μητέρας του ήρωα εναντίον αυτής της πραγματικής του θέλησης. Και ενώ το δίπολο σταθερότητα-ρίσκο ταλανίζει πληθώρα ανθρώπων, καρτούν και μη, ο Joe καταλήγει με σχετική ευκολία στην απόφασή του. Όλα όμως αλλάζουν με ένα ξαφνικό του ατύχημα. Καθώς λοιπόν το σώμα του πρωταγωνιστή παραμένει σε κώμα σε ένα νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, η ψυχή του οδεύει προς έναν μεταφυσικό κόσμο και ένα οριστικό τέλος στην ύπαρξη της. Μόλις με τρόμο το συνειδητοποιεί σπεύδει να γυρίσει πίσω, καταλήγοντας άθελά της στο Great Before, ένα πεδίο όπου παλιές ψυχές-μέντορες βοηθούν αγέννητες ακόμα ψυχές να βρουν τον σκοπό που θα ακολουθήσουν μόλις φτάσουν στη γη. Εκεί γνωρίζει και αναλαμβάνει το 22, μια ανεπίδεκτη μαθήσεως ψυχή η οποία έχει αλλάξει αναρίθμητους μέντορες, από την Μαρία Αντουανέτα μέχρι τον Αβραάμ Λίνκολν και την Μητέρα Τερέζα, χωρίς να έχει βρει ωστόσο τον σκοπό της. Μαζί καταστρώνουν ένα σχέδιο ώστε ο Joe να καταφέρει να επιστρέψει στη γη και το 22 να μείνει για πάντα στην άνεση του δικού του κόσμου.

Έχοντας στο ιστορικό τους ταινίες όπως το Up και το Inside Out, οι δημιουργοί του Soul ανατρέπουν το στερεότυπο που ισχυρίζεται ότι ταινίες animation προορίζονται αποκλειστικά και μόνο για παιδιά. Κάθε μία από αυτές έχει αποδείξει με τον δικό της τρόπο ότι απευθύνεται στον καθένα, συγκινώντας αλλά και βάζοντας σε σκέψεις τους θεατές ανεξαρτήτως ηλικίας. Στη συγκεκριμένη όμως ένα σημείο ήταν αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση: όταν εν τέλει ο πρωταγωνιστής ζει το όνειρό του επί σκηνής. Αυτό είναι το σημείο που κατά κανόνα ολοκληρώνεται μια αντίστοιχη ταινία, ο στόχος δηλαδή που τέθηκε εξαρχής εκπληρώνεται και έρχεται το γνωστό σε όλους happy end. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στο Soul. Μετά από την καλύτερη βραδιά της ζωής του, όταν ο Joe βγαίνει στο πεζοδρόμιο για να πάρει ταξί και να γυρίσει σπίτι του, συνειδητοποιεί ότι δεν νιώθει τόσο γεμάτος όσο πίστευε. Τότε απευθύνεται στην Dorothea, η οποία του διηγείται μία αινιγματική ιστορία για ένα ψάρι που έψαχνε τον ωκεανό ενώ βρισκόταν ήδη μέσα σε αυτόν επισημαίνοντας του μάλιστα ότι η παράσταση που έγινε σήμερα, θα πρέπει να γίνεται κάθε βράδυ, όποια και αν είναι η διάθεση τους. Αυτή η γερή δόση ρεαλισμού, που σπάνια συναντάται σε ένα animation, οδήγησε σε ποικίλες ερμηνείες ωστόσο μία είναι που επικράτησε στο μυαλό μου: αφού εκεί που νομίζεις ότι έφτασε το happy end, τα πάντα συνεχίζονται και επαναλαμβάνονται, χάνουν οι στιγμές που άλλοτε ονειρευόσουν την ειδυλλιακότητά τους; Το πάθος κάποιου διατηρεί την αξία του αν μετατραπεί σε ρουτίνα;

Μια εξίσου ενδιαφέρουσα οπτική είναι αυτή του 22. Σε ρόλο αντίστοιχο με αυτόν του Bruno Ganz στο Wings of Desire του Wenders, όπου ο πρώτος απαρνιέται την αγγελική του φύση για χάρη του έρωτα, φτάνει στη γη και παίρνει την ανθρώπινη υπόσταση. Μια θεμελιώδη διαφορά που εντοπίζεται στους προαναφερόμενους χαρακτήρες είναι ότι η νεαρή ψυχή δεν επιθυμεί την μονιμότητα αυτής της κατάστασης. Αντιθέτως, την χρησιμοποιεί ως μέσο για να εξασφαλίσει μια αιωνιότητα στο Great Before. Μαθαίνοντας ωστόσο για την θνητότητα όχι από διηγήσεις και παρατήρηση αλλά βιώνοντας την, το 22 εκτιμά το καθετί μικρό που βρίσκεται ενώπιον του. Ένα φθινοπωρινό φύλλο, ένα μπέιγκελ και λίγη μπλε κλωστή που χρησιμοποιεί η μητέρα του Joe για να διορθώσει το κουστούμι του είναι αρκετά για να το συγκινήσουν και να εκτιμήσει τη ζωή αυτή καθαυτή, ανεξάρτητα από τις επιτυχίες ή τις απογοητεύσεις που τυχαίνουν σε όλους τους ανθρώπους. Σε μία εποχή που το «η ευτυχία βρίσκεται στα μικρά πράγματα» έχει καταντήσει κλισέ και καραμέλα, το Soul το επαναπροσδιορίζει, αποδίδοντας του ουσιαστικό νόημα μέσω μιας πανέμορφης κινηματογραφικής απόδοσης. Για το τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ότι η ταινία έχει απίστευτο χιούμορ (οι Τζέρις και το αστείο με τους Knicks ξεχωρίζουν για εμένα). Μετά από ενάμιση χρόνο καραντίνας, παίρνουμε εμείς αυτή τη φορά τις ζωές μας πίσω και νιώθουμε ευγνώμονες για ό,τι στο παρελθόν θεωρούσαμε δεδομένο. Έτσι το γέλιο των θεατών ακούγεται λίγο πιο δυνατά απ’ ότι παλιότερα. Κι αυτός είναι ένας παραπάνω λόγος για να πάτε να δείτε το Soul στα σινεμά. *Θερμές ευχαριστίες στην Αντωνία Βερώνη-Οικονόμου (@molyvenios.stratiwths) για το σκίτσο του εξωφύλλου