Ημέρα της γυναίκας: απολογισμός και επανεκτίμηση

8 Μαρτίου 2022

8 Μαρτίου σήμερα…μέρα που από το 1914 έχει αφιερωθεί στην γυναίκα. Δεν προκαλεί καμία απορία η καθιέρωση αυτής της ημέρας, καθώς είναι σε όλους γνωστοί οι πολύ κοπιαστικοί αγώνες των γυναικών για την χειραφέτησή τους, την διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους και κατ’ επέκταση της ισότητάς τους. Μέσα σε έναν αιώνα οι γυναίκες κατόρθωσαν να διασφαλίσουν τη θέση τους στα Πανεπιστήμια και έπειτα στην αγορά εργασίας, να αποκτήσουν δικαίωμα ψήφου και φωνή στην πολιτική σκηνή. Τα βήματα, αυτά, είναι εντυπωσιακά και διαπιστώνονται πολύ εύκολα μέσα από την σύγκριση της σημερινής γενιάς των γυναικών και δύο γενεών πριν: μπορώ με σιγουριά να πω ότι έχω τη δυνατότητα, ως άνθρωπος, να επιλέξω πώς θα ζήσω την ζωή μου κι ακόμα την νηφαλιότητα να αντιληφθώ, ως γυναίκα, την παθολογία που πλήττει το φύλο μου, σε αντίθεση με την γιαγιά μου, η οποία λόγω της κοινωνίας στην οποία μεγάλωσε, είναι εγκλωβισμένη για πάντα στον ρόλο της νοικοκυράς, έχει συνηθίσει να ικανοποιείται από την επιτυχία της σε αυτόν τον ρόλο και έχει χάσει εκατοντάδες πτυχές αυτού του κόσμου και του εαυτού της. Αναλογιζόμενη αυτή τη σύγκριση, μια τέτοια μέρα, νιώθω περήφανη και ευγνώμων.

Πλέον, εφόσον τυπικά έχουν κατακτηθεί αρκετά θεμελιώδη δικαιώματα, ήρθε η στιγμή να επικεντρωθούμε στην ψυχολογία της γυναίκας, στο σύμπλεγμα κατωτερότητας που την χαρακτηρίζει και την περιορίζει. Σ’ αυτήν την αόρατη φωνή της κοινωνίας που την πείθει από μικρή ότι έχει ανάγκη το αρσενικό για να ολοκληρωθεί, την κολακεία του για να νιώσει όμορφη και την προσοχή του για να πιστέψει ότι αξίζει. Σ’ αυτήν τη φωνή που την οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει λόγος να προσπαθήσει να επιβληθεί, αφού η προσπάθειά της θα αποβεί άκαρπη, που καταδικάζει ως αδύναμη την συναισθηματική της φύση, που την αναγκάζει να ανεχτεί κάθε καταπιεστική και προσβλητική συμπεριφορά πείθοντάς την ότι η ίδια φταίει και πως αυτή πρέπει να αλλάξει. Πρέπει, τελικώς, η γυναίκα να αγαπήσει τον εαυτό της, το φύλο της και τα χαρακτηριστικά του. Όπως πολύ εύστοχα έχει διατυπώσει η Μιλένα Αποστολάκη: «Αξίζει να ξεδιπλώσουμε κάθε πτυχή του εαυτού μας, ξεφεύγοντας από το μικρό μας κατοχυρωμένο πεδίο και αναζητώντας αυτά που θέλουμε να κάνουμε και όχι μόνο αυτά που μας έχουν πείσει ότι μπορούμε». Σε αυτό το σημείο, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή, διότι είναι πολύ λεπτή η γραμμή μεταξύ της διεκδίκησης ισότητας και της δημιουργίας έχθρας και ανταγωνισμού μεταξύ των δύο φύλων. Όλη αυτή η καταπίεση που έχει υποστεί η γυναίκα και συνεχίζει να υφίσταται, είναι λογικό να δημιουργήσει μέσα της αισθήματα θυμού για τον «καταπιεστή» της, να την οδηγήσει σε γενικότητες για το ανδρικό φύλο ή στην καθολική του απόρριψη. Τελικώς, θα γίνει καχύποπτη απέναντι σε κάθε ανδρική ενέργεια και θα καταλήξει να τις μεταφράζει όλες ως πατριαρχία και τοξική αρρενωπότητα. Αυτή, όμως, είναι μια λάθος κατεύθυνση για τη γυναικεία χειραφέτηση, διότι οδηγεί στο αντίθετο αποτέλεσμα, στο μίσος, στην απόρριψη κάποιου ανθρώπου, ακριβώς, λόγω του φύλου του. Η Κατρίν Κιουσέ, προς την ίδια κατεύθυνση, γράφει: «αυτή η χαρισματική φεμινίστρια ήταν επίσης μία επικίνδυνη φανατική και ένας κόσμος, στον οποίο δεν υπήρχε πια θέση για τα αστεία και τα ενδιάμεσα χρώματα, ήταν τρομακτικός».

Τέλος, αφού ασχοληθούμε με την ψυχολογία της γυναίκας και την αγκαλιάσουμε, θεωρώ ότι είναι σωστή τακτική για την αποτελεσματικότερη επίλυση του προβλήματος, να ασχοληθούμε και με την ψυχολογία του άντρα, να προσπαθήσουμε να τον αποδεσμεύσουμε από το πρότυπο του σκληρού και αρρενωπού άνδρα που καλείται να ακολουθήσει. Δεν προτείνω να αποπροσανατολιστούμε από το βασικό θύμα των έμφυλων στερεοτύπων, την γυναίκα, απλώς να συλλάβουμε το πρόβλημα πιο σφαιρικά. Σε έναν κόσμο που οι άνδρες υπηρετούν το πρότυπο του σκληρού αρσενικού, καταπιέζοντας όλες τις άλλες φύσεις τους, είναι φυσικό να προκύπτουν καταπιεσμένες γυναίκες και γίνεται πιο δύσκολο γι’ αυτές να απελευθερωθούν. Η κατάρριψη της τοξικής αρρενωπότητας θα επιτευχθεί μόνο, όταν οι άνδρες συνειδητοποιήσουν ότι είναι θύματά της. Και όταν ανατραπούν τα κοινωνικά πρότυπα και των δύο φύλων, τότε οι γυναίκες θα μπορέσουν να προχωρήσουν ανεμπόδιστες προς έναν κόσμο ισότητας. Η προσπάθεια προς αυτόν τον κόσμο ισότητας δεν σταματάει και δεν πρέπει να σταματήσει, γιατί οι κοινωνικές απαιτήσεις που αφορούν τη γυναίκα είναι ακόμη πολλές, οι γυναικοκτονίες συνεχώς αυξάνονται και η γυναίκα υποχρεούται, μέχρι σήμερα, να καταβάλλει σε όλους τους τομείς υπέρογκες προσπάθειες για να αποδείξει ότι αξίζει. Σκοπός είναι να αντιληφθούμε την έννοια της γυναίκας όπως την ορίζει η Σαμπίνα στην «Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι»: Το να είσαι γυναίκα σημαίνει για τη Σαμπίνα μία κατάσταση, που δεν έχει διαλέξει. Αυτό που δεν είναι αποτέλεσμα μιας επιλογής, δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε σαν κάτι που το αξίζεις, ούτε σαν μία αποτυχία.