Οι γερμανικές εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου σηματοδότησαν σημαντικές πολιτικές εξελίξεις, με τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) και τη Χριστιανοκοινωνική Ένωση Βαυαρίας (CSU) να επικρατούν, αν και με ιστορικά χαμηλό ποσοστό 28,9%, ενώ η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) κατέγραψε θεαματική άνοδο, φτάνοντας το 20,8%.
Οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) του απερχόμενου καγκελάριου Όλαφ Σολτς, υπέστησαν βαριά ήττα με 16,4%, σημειώνοντας τη χειρότερη επίδοσή τους, ενώ οι Πράσινοι και το Die Linke συγκέντρωσαν 11,6% και 8,7% αντίστοιχα. Το νεοφιλελεύθερο Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (FDP) έμεινε εκτός Βουλής.
Οικονομία και μεταναστευτικό κυριάρχησαν στην προεκλογική ατζέντα, επηρεάζοντας τις πολιτικές επιλογές των ψηφοφόρων. Σε αυτό το πλαίσιο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διαφοροποιήσεις στις εκλογικές προτιμήσεις με βάση το φύλο, την ηλικία και το μορφωτικό επίπεδο, στοιχεία που αποτυπώνουν τις βαθύτερες κοινωνικές και πολιτικές τάσεις στη χώρα.
Η επιρροή της ηλικίας
Η ηλικία των ψηφοφόρων διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος στη Γερμανία, καθώς διαφορετικές γενιές εξέφρασαν πολιτικές προτιμήσεις.
- Νεότερες Γενιές (18-24 ετών)
Οι νέοι ψηφοφόροι, ηλικίας 18-24 ετών, στράφηκαν κυρίως προς τα άκρα, με το 25% να στηρίζει το αριστερό Die Linke και το 21% το ακροδεξιό AfD. Οι πολιτικοί, για να προσεγγίσουν αυτή τη γενιά, τους λεγόμενους «digital natives», πρέπει να χρησιμοποιήσουν καινοτόμα, διαδραστικά ψηφιακά μέσα. Τη στρατηγική αυτή εφάρμοσαν τόσο το AfD, όσο και το Die Linke, μετρώντας πολλές χιλιάδες ακολούθους στις ψηφιακές πλατφόρμες τους.
Αντίθετα, τα παραδοσιακά κόμματα, SPD και CDU, σημείωσαν τις χαμηλότερες επιδόσεις τους στους νέους. Ακόμα και οι Πράσινοι, που συνήθως απολαμβάνουν υψηλή δημοτικότητα σε αυτές τις ηλικίες, είδαν τα ποσοστά τους μειωμένα, παρά το γεγονός ότι θα περίμενε κανείς πως η κοινωνικά ευαισθητοποιημένη ατζέντα τους θα προσέλκυε περισσότερους νέους ψηφοφόρους.
- Νεότεροι Ενήλικες (25-34 ετών)
Στην ηλικιακή αυτή ομάδα, το AfD κατέγραψε ακόμα μεγαλύτερη δυναμική, συγκεντρώνοντας 23%, ενώ το Die Linke έλαβε 15%. Οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις, όπως το SPD και το CDU, σημείωσαν τις χαμηλότερες επιδόσεις τους.
- Μεσαίες Ηλικίες (35-59 ετών)
Στην ομάδα 35-44 ετών, το AfD συγκέντρωσε το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων, επιβεβαιώνοντας τη δυναμική του στις μεσαίες ηλικίες, ενώ το CDU κατέγραψε αξιόλογο προβάδισμα στην αμέσως επόμενη ηλικιακή κατηγορία 45-59.
- Μεγαλύτερες Ηλικίες (60+ ετών)
Στους 60+ ψηφοφόρους, η εικόνα διαφοροποιείται σημαντικά. Οι ηλικίες 60+ έδειξαν ξεκάθαρη προτίμηση στα κόμματα εξουσίας και σε πιο παραδοσιακά κόμματα, με τους Συντηρητικούς Χριστιανοδημοκράτες (CDU) να λαμβάνουν 42% στους 70+ και οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) να ακολουθούν με 25%.
Τα δεδομένα αυτά αναδεικνύουν μια έντονη γενεακή διαφοροποίηση στις εκλογικές προτιμήσεις, με τους νεότερους να στρέφονται σε εναλλακτικές (και ακραίες) πολιτικές προτάσεις και κόμματα που υπόσχονται απλές λύσεις σε σύνθετα ζητήματα, ενώ οι μεγαλύτεροι επιμένουν σε πιο σταθερές, παραδοσιακές επιλογές.
Η επιρροή του Φύλου
Η εκλογική συμπεριφορά στη Γερμανία παρουσίασε σαφείς διαφοροποιήσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών, με τους πρώτους να κλίνουν προς πιο συντηρητικές και ακροδεξιές επιλογές, ενώ οι δεύτερες έδειξαν μεγαλύτερη προτίμηση σε προοδευτικά κόμματα. Συγκεκριμένα:
- Άνδρες και Συντηρητική Ψήφος
Οι άνδρες ψήφισαν σε μεγαλύτερο ποσοστό τα συντηρητικά και ακροδεξιά κόμματα. Συγκεκριμένα, το 30% των ανδρών στήριξε τους Χριστιανοδημοκράτες (CDU) του Φρίντριχ Μερτς, ενώ το 24% προτίμησε το ακροδεξιό AfD.
- Γυναίκες και Προοδευτική Ψήφος
Αντίθετα, οι γυναίκες ψήφισαν λιγότερο συντηρητικά. Το CDU συγκέντρωσε το 27% της γυναικείας ψήφου (έναντι 30% στους άνδρες), ενώ η υποστήριξη στο AfD ήταν αισθητά χαμηλότερη (17%). Οι γυναίκες έδειξαν μεγαλύτερη προτίμηση σε προοδευτικά κόμματα, όπως τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD) του Όλαφ Σολτς (18% έναντι 15% των ανδρών), το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke) και τους Πράσινους.
Συνολικά, οι διαφορές μεταξύ των φύλων για τα περισσότερα κόμματα ήταν περιορισμένες (2-3%), εκτός από το AfD, όπου η ψήφος των ανδρών ήταν αισθητά υψηλότερη. Το γεγονός ότι το AfD, παρά τον ανδροκεντρικό προσανατολισμό και την ««αντι-woke» ρητορική -βασικό συστατικό της ακροδεξιάς ατζέντας- έχει ως επικεφαλής μια γυναίκα, ενδεχομένως λειτουργεί ως στρατηγική προσέλκυσης γυναικείων ψήφων, χωρίς όμως να αναιρεί τη συνολικά ανδρική κυριαρχία στο ακροδεξιό εκλογικό σώμα.
Η επιρροή του Μορφωτικού Επιπέδου
Η εκπαίδευση φαίνεται επίσης να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις εκλογικές προτιμήσεις των Γερμανών ψηφοφόρων.
- Ψηφοφόροι με ανώτερη εκπαίδευση
Οι πολίτες με πανεπιστημιακό πτυχίο ή υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης έδειξαν προτίμηση σε κεντροδεξιά και οικολογικά κόμματα, με τις επιλογές τους να κατανέμονται ως εξής:
- CDU: 27%
- Πράσινοι: 19%
- AfD: Μόλις 13%
Επιπλέον, όσοι είχαν πανεπιστημιακή εκπαίδευση είχαν υπερδιπλάσιες πιθανότητες να επιλέξουν τους Πράσινους και το Κόμμα της Αριστεράς σε σύγκριση με εκείνους που διέθεταν βασικό μορφωτικό επίπεδο, γεγονός που υποδηλώνει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σε ζητήματα όπως το περιβάλλον, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η κοινωνική πολιτική, τα οποία εκπροσωπούνται σε μεγαλύτερο βαθμό από τα προοδευτικά κόμματα.
- Ψηφοφόροι με χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης
Αντίθετα, οι ψηφοφόροι με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο είχαν σαφή προτίμηση σε συντηρητικά και ακροδεξιά κόμματα:
- CDU/CSU: 32%
- AfD: 28%
Οι πολίτες αυτής της κατηγορίας είχαν διπλάσιες πιθανότητες να ψηφίσουν το AfD σε σχέση με όσους είχαν ανώτερη εκπαίδευση, γεγονός που αποτυπώνει τη μεγαλύτερη απήχηση των λαϊκιστικών και αντισυστημικών ρητορικών σε ομάδες με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Επιπλέον, η ισχυρή παρουσία του AfD μεταξύ των λιγότερο μορφωμένων ψηφοφόρων υποδηλώνει ότι η ρητορική του κόμματος βρίσκει απήχηση σε ομάδες που αισθάνονται κοινωνικά ή οικονομικά ανασφαλείς.
Περιφερειακές Διαφορές
Η κατανομή της ψήφου στις γερμανικές εκλογές ανέδειξε έντονες περιφερειακές διαφοροποιήσεις, με το χάσμα Ανατολής-Δύσης να παραμένει εμφανές.
- Ανατολική Γερμανία: Κυριαρχία της AfD
Το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) κατέγραψε τα υψηλότερα ποσοστά της 11ετούς ιστορίας του, κυριαρχώντας στα ανατολικά κρατίδια.
- Θουριγγία: 40%,
- Σαξονία: 37,3%,
- Σαξονία-Άνχαλτ: 37,15%,
- Μεκλεμβούργο-Πομερανία: 35%
- Βρανδεμβούργο: 32,5%.
- Το ακροδεξιό AfD είναι πλέον η ισχυρότερη δύναμη στην ανατολική Γερμανία, ξεπερνώντας τα παραδοσιακά κόμματα, CDU και SPD.
Εξαίρεση αποτέλεσε η πρωτεύουσα, Βερολίνο, που θεωρείται εν μέρει τμήμα της πρώην ανατολικής Γερμανίας: Επικράτησε η Αριστερά (Die Linke) με 19,9%.
- Δυτική Γερμανία: Περιορισμένη απήχηση της AfD – Επικράτηση CDU/CSU
Συνολικά στη Δύση, το CDU/CSU παρέμεινε ισχυρότερο, καταγράφοντας τα υψηλότερα ποσοστά στον νότο, τα δυτικά και τον βορρά. Εξαίρεση περιοχές όπως το Γκελζενκίρχεν και το Καϊζερσλάουτερν, όπου επικράτησε η AfD. Στη Βαυαρία, η Χριστιανοκοινωνική Ένωση CSU κέρδισε όλες τις εκλογικές περιφέρειες, αν και το 37,2% που σημείωσε ήταν από τα χαμηλότερα ποσοστά στην ιστορία της.
- Άλλες τάσεις: SPD και Πράσινοι
Το SPD, παρά τη συνολική πτώση του, είχε ισχυρότερη παρουσία στον βορρά και στα δυτικά χάρη στην παραδοσιακή φιλεργατική του βάση.
Οι Πράσινοι κέρδισαν έδαφος στα αστικά κέντρα της Δύσης, αντλώντας ψήφους κυρίως από άτομα με ανώτερη εκπαίδευση.
Συνολικά, η εκλογική συμπεριφορά στη Γερμανία παραμένει γεωγραφικά διαφοροποιημένη.
- Η Ανατολή στηρίζει πλέον συντριπτικά την AfD, η οποία καταγράφει τα υψηλότερα ποσοστά της.
- Στη Δύση, CDU/CSU και SPD διατηρούν την επιρροή τους, με τους Πράσινους να ενισχύονται στις πόλεις.
- Το χάσμα Ανατολής-Δύσης αντανακλά βαθύτερες κοινωνικοοικονομικές και πολιτισμικές διαφορές, με την Ανατολή να εμφανίζεται πιο ευάλωτη σε αντισυστημικά και εθνικιστικά ρεύματα, ενώ η Δύση παραμένει πολιτικά πιο διαφοροποιημένη.
Μετακινήσεις Ψηφοφόρων
Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας του Ινστιτούτου Infratest dimap για λογαριασμό του ARD, στις γερμανικές εκλογές οι ψηφοφόροι άλλαξαν στρατόπεδο και μετακινήθηκαν σε όλο το φάσμα των κομμάτων. Συγκεκριμένα:
- Μετακινήσεις προς το CDU/CSU – Χριστιανική Ένωση
Οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU/CSU) επωφελήθηκαν περισσότερο από τις μετακινήσεις, καθώς απορρόφησαν περίπου δύο εκατομμύρια ψηφοφόρους από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD). Το κόμμα επωφελήθηκε επίσης από μετακινήσεις ψηφοφόρων των Φιλελευθέρων (FDP).
- Μετακινήσεις προς την AfD και το BSW
Η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) κέρδισε ψηφοφόρους που προηγουμένως υποστήριζαν το CDU/CSU, ενισχύοντας περαιτέρω τη δυναμική της, ιδιαίτερα στα ανατολικά κρατίδια. Δευτερευόντως, η νέα Συμμαχία Ζάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) προσέλκυσε επίσης μερίδιο ψηφοφόρων από το CDU/CSU.
- Μετακινήσεις προς το Die Linke
Το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke) ενισχύθηκε από τη μετακίνηση ψηφοφόρων του SPD και των Πρασίνων, προσθέτοντας 560.000 και 700.000 ψήφους αντίστοιχα.
Οι γερμανικές εκλογές ανέδειξαν πολιτικές μετατοπίσεις, με το AfD να ενισχύεται και το CDU του Φρίντριχ Μερτς να κερδίζει, αλλά χωρίς αυτοδυναμία. Το εκλογικό αποτέλεσμα καθρεφτίζει ανησυχίες των πολιτών για την οικονομία, τη μετανάστευση και την ενεργειακή ακρίβεια.
Μολονότι τα διεθνή μέσα ενημέρωσης μιλούν για νίκη του CDU, το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό για το κόμμα. Το ερώτημα είναι πώς ο νέος καγκελάριος Μερτς θα σχηματίσει κυβέρνηση, είτε με το SPD είτε με τους Πράσινους, ή πιθανώς και με τους δύο, και πόσο θα αντέξει αυτή, δεδομένου ότι θα αντιμετωπίσει ισχυρή αντιπολίτευση από το AfD, το οποίο αναλαμβάνει για πρώτη φορά τον ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Αν τα κόμματα του λεγόμενου δημοκρατικού τόξου θέλουν πράγματι να ανακόψουν την άνοδο της γερμανικής ακροδεξιάς, θα πρέπει να αναζητήσουν τη συναίνεση, καταλήγοντας σε συμφωνία για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας, και αποδεικνύοντας εμπράκτως ότι η ακροδεξιά υπόσχεται πολλά, αλλά δεν είναι σε θέση να δώσει λύση σε φλέγοντα προβλήματα.
