Τα Έθιμα Ταφής είναι το πρώτο μυθιστόρημα της συγγραφέας Χάνα Κεντ, στο οποίο μας ταξιδεύει στην Ισλανδία στις αρχές του 19ου αιώνα και στην τελευταία θανατική ποινή που έλαβε μέρος εκεί. Η Άγκνες Μάγκνουσντότιρ, ο Φρίντρικ Σίγκουρντσον και η Σιγκρίντουρ Γκούντμουντσντότιρ καταδικάστηκαν σε θάνατο για τη δολοφονία δύο ανθρώπων, του Νάταν Κέτιλσον και του Πέτουρ Γιόνσον, καθώς και για τον εμπρησμό του υποστατικού του ενός μετά το έγκλημα. Ωστόσο, στην τελευταία δόθηκε χάρη από τον βασιλιά και τελικά δεν εκτελέσθηκε.
Πιο συγκεκριμένα, το βιβλίο ακολουθεί την πορεία της μιας εκ των καταδικασθέντων, η οποία είναι και η τελευταία γυναίκα που εκτελέσθηκε με θανατική ποινή στην Ισλανδία, της Άγκνες. Η συγγραφέας μέσα από την ιστορία της Άγκνες με την εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης, αλλά και με την παρεμβολή διάφορων υπηρεσιακών εγγράφων μας καθιστά κοινωνούς της εποχής εκείνης. Με αυτόν τον τρόπο ξεδιπλώνονται τα ήθη, τα έθιμα, οι καθημερινές ασχολίες, η σκληρή καθημερινότητα των ανθρώπων και οι κλειστές και αρκετά θρησκόληπτες κοινωνίες όπου ζούσαν. Επίσης, παρουσιάζεται η ταξική δομή που επικρατούσε τότε, με βασιλιάδες, νομαρχιακούς επιτρόπους, ευγενείς, ανώτερους και κατώτερους κληρικούς, αλλά και απλούς αγρότες και υπηρέτες.
Πιο αναλυτικά για την ιστορία, βρισκόμαστε στη Βόρεια Ισλανδία του 1829, λίγους μήνες πριν την εκτέλεση της Άγκνες, η οποία λόγω έλλειψης φυλακών στην Ισλανδία εκείνη την εποχή, περνάει τους τελευταίους μήνες της ζωής της στο αγρόκτημα του Νομαρχιακού Υπαλλήλου Γιόν Γιόνσον με τη γυναίκα του, Μαργκρέτ και τις δυο τους κόρες, Στέινα και Λάουγκα. Ο ερχομός της Άγκνες στο αγρόκτημα αναστατώνει την οικογένεια, η οποία δεν θέλει μία φόνισσα στο σπίτι της. Η Άγκνες γίνεται παραδουλεύτρα στο σπιτικό της οικογένειας Γιόνσον, μια δουλειά που την ήξερε καλά, μιας και αυτό έκανε όλη της τη ζωή. Έτσι, βοηθάει την οικογένεια τόσο με τις αγροτικές εργασίες, όσο και με τις δουλειές του σπιτιού, ήρεμα και διακριτικά, χωρίς να δημιουργεί κάποιο πρόβλημα. Μάλιστα, όσο προχωράει η ιστορία, μαθαίνουμε μέσα από τις αφηγήσεις της πρωταγωνίστριας περισσότερα πράγματα για τη ζωή της πριν το φονικό, κάτι που μας βοηθάει να αποκτήσουμε μια πιο σφαιρική εικόνα για τον χαρακτήρα της.
Όλο αυτό το διάστημα μέχρι να έρθει η ώρα της εκτέλεσης, οι μελλοθάνατοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν έναν πνευματικό. Αυτό γίνεται, ώστε να τους βοηθήσει σε αυτό το δύσκολο ταξίδι, να τους παρέχει ένα στήριγμα με απώτερο σκοπό να τους κάνει να μετανοήσουν για τις πράξεις τους και να τους οδηγήσει στους κόλπους του Θεού. Η Άγκνες, λοιπόν, διαλέγει τον νεαρό ιεροδιάκονο εφημέριο, Θόρβαρδουρ Γιόνσον ή αλλιώς Τότι. Ο Τότι ξαφνιάζεται με αυτήν της την επιλογή και παρότι στην αρχή είχε αρκετούς ενδοιασμούς για το αν θα πρέπει να δεχτεί την πρόταση, στο τέλος αποδείχθηκε ότι η επαφή του με την Άγκνες αποτέλεσε ένα πολύτιμο στήριγμα για εκείνη και ένα μάθημα ζωής για τον ίδιο.
Σημαντική μνεία πρέπει να δοθεί στον ρόλο που είχαν οι γυναίκες εκείνη την εποχή στην Ισλανδία του 19ου αιώνα. Η Χάνα Κεντ παρουσιάζει τις ηρωίδες της δυναμικές, εργατικές που καταπιάνονται με δουλειές εντός και εκτός σπιτιού, γυναίκες με έντονο το αίσθημα του δικαίου, οι οποίες στηρίζουν η μία την άλλη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η Άγκνες και η Μαργκρέτ. Η Άγκνες υπερασπίζεται την Σιγκρίντουρ, την άλλη παραδουλεύτρα του εργοδότη και εραστή της, Νάταν, όταν μαθαίνει πως αυτός την βίαζε. Μια σημαντική πράξη γυναικείας αλληλεγγύης, ειδικά για εκείνα τα χρόνια. Επίσης, ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί η πρώτη αντίδραση της Μαργκρέτ, όταν αντικρύζει την Άγκνες. Δείχνει μια συμπόνια στο πρόσωπο αυτής της γυναίκας, αφού λέει στους φύλακες να της βγάλουν τις χειροπέδες κι έπειτα την λούζει, της δίνει καθαρά ρούχα να φορέσει και φροντίζει τις πληγές και τα χτυπήματα που είχε από το προηγούμενο μέρος κράτησής της. Διακρίνει την έλλειψη ανθρωπιάς που επέδειξαν σε αυτήν τη γυναίκα και την βοηθάει, παρά το γεγονός πως δεν την ήθελε στο σπίτι της και την θεωρούσε μια επικίνδυνη φόνισσα και μάγισσα.
Τέλος, τα Έθιμα Ταφής είναι ένα βιβλίο ευκολοδιάβαστο με απλή γραφή, το οποίο σε συνεπαίρνει, παρόλο που γνωρίζεις την κατάληξη της ιστορίας. Κι αυτό γιατί η ουσία βρίσκεται αλλού· βρίσκεται στο να ανακαλύψουν οι αναγνώστες ποια πραγματικά ήταν αυτή η γυναίκα και με ποιον τρόπο και για ποιον λόγο τελέσθηκε αυτό το έγκλημα. Έχει, θα λέγαμε, χαρακτηριστικά αστυνομικού μυθιστορήματος που περιπλέκονται με ηθογραφικά και ιστορικά στοιχεία. Είναι λες και η συγγραφέας μέσα από την ιστορία της Άγκνες προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να δικαιωθεί αυτή η γυναίκα στις συνειδήσεις των ανθρώπων, να βρει μια λύτρωση. Κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, είναι ένα βιβλίο που μιλάει για τη γυναικεία δύναμη, για την αδικία του κόσμου και την ευκολία του να κρίνει άτομα και καταστάσεις χωρίς να γνωρίζει την πλήρη εικόνα· θέματα διαχρονικά και αρκετά επίκαιρα.
Τίτλος: Έθιμα Ταφής
Συγγραφέας: Χάνα Κεντ
Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου
Εκδόσεις: Ίκαρος
Σελίδες: 420
