Η γέννηση ενός παιδιού σε μία οικογένεια, μοιάζει με πυροτεχνήματα την πρώτη ημέρα του χρόνου: δεν γνωρίζεις πότε ακριβώς θα συμβούν, αναμένεις ανυπόμονος να ακούσεις το πρώτο μπαμ για να βγεις τρέχοντας στη βεράντα και σαν τα αντικρίζεις, τα μάτια καθηλώνονται πάνω τους και η εικόνα επισκιάζεται από μία ισχυρή ησυχία περίσκεψης, αμφιταλάντευσης και θαυμασμού για ό,τι συμβαίνει.
Και σαν άνοιξε πρώτη φορά τα ματάκια του, αντίκρισε θολά θολά τα πολλαπλά στοργικά βλέμματα να το κοιτάνε επίμονα, περίεργα. Μα πρώτου προλάβει να ξανακλείσει τα βλέφαρα, ακούγεται μία φωνή: “Στον μπαμπά του μοιάζει” , “Ίδια η μαμά της” “Μα καλά, δεν είναι φτυστός ο Γιώργος;”
Η μόνη λογική απάντηση σε αυτή τη δήλωση είναι ο γέλωτας. Διότι ένα παιδί που μόλις γεννήθηκε δεν έχει διαμορφώσει ούτε το χρώμα ματιών του. Στην ελληνική οικογένεια όμως, οτιδήποτε κι αν συμβαίνει “η μάνα ξέρει”, “ξέρω ’γώ έχω ζήσει τη ζωή μου”, “όταν γεννήθηκε η Ελένη πριν 30 χρόνια είχε το ίδιο σαγηνευτικό βλέμμα”, “Να, έτσι κοίταζε”, ακούγεται ο παππούς με βαθμό πρεσβυωπίας 6.
Κι όμως, εκτός της χιουμοριστικής αξιαγάπητης πλευράς του ζητήματος, οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι το παιδί τους θα τους “μοιάσει”. Πέρα από τους βιολογικούς παράγοντες, που ως μη ειδήμων δεν μπορώ να θίξω, μία μερίδα γονέων πιστεύει πραγματικά ότι θα δημιουργήσει έναν “μίνι” εαυτό τους ή καλύτερα μία βελτιωμένη εκδοχή του εαυτού τους, λες και το παιδί είναι πρόγραμμα που κάνεις “upgrade”, γιατί το παλιό θεωρείται πλέον “ντεμοντέ”.
Θεωρούν αδύνατον να μην επηρεάσουν εξαιρετικά το παιδί τους ώστε να τους μοιάζει σε τέτοιο βαθμό που να αντικατοπτρίζεται στο πρόσωπο του η δική τους εικόνα. Περισσότερο όμως νιώθουν ότι το παιδί τους θα αναδειχθεί σε μία εξελιγμένη μορφή των ιδίων, καθώς οι ίδιοι είναι εκείνοι που επιλέγουν τον τρόπο διαπαιδαγώγησης, που αποφασίζουν για βασικά ζητήματα της ζωής του, που τοποθετούν τα θεμέλια του χαρακτήρα του. Και ταυτόχρονα, διότι οι ίδιοι θα αποφύγουν τα λάθη των δικών τους γονέων που τους “στοίχισαν”, τους στεναχώρησαν, τους στέρησαν ευκαιρίες, εμπειρίες, αναμνήσεις ή απλώς τα θεωρούσαν λάθος τρόπο προσέγγισης.
Αν όμως ήταν τόσο απλό, γιατί συχνά όταν το παιδί επιδεικνύει απρεπής έως παραβατική συμπεριφορά ακούγονται εκφράσεις όπως “Μα πως βγήκε έτσι από τόσο καλή οικογένεια; Ποιον έμοιαξε αυτό το παιδί, οι γονείς του είναι τόσο καλοί άνθρωποι;”
Είναι σημαντικό αρχικά να γνωρίζουμε ότι ένα παιδί δεν είναι ο γονέας του, αλλά ο τρόπος που το μεγάλωσε, τα αισθήματα που το έκανε να νιώσει, οι εμπειρίες που του επέτρεψε να ζήσει και οι κίνδυνοι που απετρέψε με το δικό του σώμα-ασπίδα να πέσουν σαν βαριές πέτρες πάνω στο παιδί και να το καταπλακώσουν. Και αυτός ο τρόπος διαπαιδαγώγησης, αν και συναφές, δεν είναι ταυτόσημο μέγεθος με την προσωπικότητα του γονέα και τον εαυτό του καθεαυτό. Και τούτο, γιατί κάθε γονέας είναι ο τρόπος διαπαιδαγώγησης του δικού του γονέα.
Όταν όμως αλλάζει κανείς αυτόν τον τρόπο, ακόμη και στην προσπάθεια του να τον βελτιώσει, αλλάζει και το αποτέλεσμά του. Πολλές φορές μάλιστα είναι τόσο σφοδρή η προσπάθεια του γονέα να μην επαναλάβει τα λάθη της δικής του οικογένειας που ξεχνά να αναπαραγάγει τα θετικά στοιχεία που αυτή τη στιγμή συνιστούν τον χαρακτήρα του. Όπως επίσης ο γονέας δεν αντιλαμβάνεται πως παρά τη συνειδητοποίηση ανά στιγμές πως “είμαι ίδια η μάνα μου” στην πραγματικότητα, δεν είναι ίδια, αλλά ένας διαφορετικός άνθρωπος, ξέχωρος. Γιατί λοιπόν να είναι το παιδί της ίδιο με εκείνη;
Και αντιστρόφως όμως, όταν ένα παιδί, προερχόμενο από όχι τόσο ευνοϊκές συνθήκες, από ένα όχι τόσο καλό έως και κακοποιητικό οικογενειακό περιβάλλον, αποδεικνύεται ως μία εξέχουσα προσωπικότητα, αν και το θαυμάζουν, αναρωτιούνται πώς τα κατάφερε. Και τούτο διότι δεν μπορούν να αντιληφθούν πώς αυτό το παιδί διαπαιδαγωγήθηκε και μάλιστα σωστά, ενώ δεν έλαβε καμία διαπαιδαγώγηση. Αυτό όμως αποδεικνύει ότι οι γονείς αποτελούν απλώς ερείσματα, που όσο δυνατά κι αν είναι, παραμένουν επιρροές μόνο στην πορεία ανάπτυξης ενός ανθρώπου. Το πώς ένα παιδί θα αξιολογήσει και θα αφομοιώσει τα ερείσματα, σαφώς εν μέρει προκύπτει από το οικογενειακό περιβάλλον, κυρίως δε απορρέει από τον εσωτερικό του πυρήνα.
Προσωπικά, παρατηρώ τον εαυτό μου σε στιγμές και νιώθω ότι είμαι ίδια η μαμά μου, άλλες φορές αντίστροφα ότι δεν θα μπορούσα να μοιάζω περισσότερο στον μπαμπά μου. Τις περισσότερες όμως αισθάνομαι ότι δεν μοιάζω σε κανέναν και τίποτα, γιατί, απλώς, είμαι εγώ.
Αυτός είναι και ο λόγος που πάντα εκνευριζόμουν ότι μου έλεγαν ότι μοιάζω σε κάποιον. Από μικρή θυμάμαι τον εαυτό μου να απαντάει νευριασμένη “Εγώ δεν μοιάζω στη γιαγιά, σε μένα μοιάζω!”. Εκνευριζόμουν που δεν αρκούσε σε κάποιους να είμαι απλώς εγώ, που έπρεπε απαραίτητα να με τοποθετήσουν σε ένα κουτάκι “ομοιότητας”. Όπως επίσης ποτέ δεν καταλάβαινα γιατί κάποιος χαίρεται που το παιδί έχει τα μάτια του και δεν διοχετεύει αυτή την ενέργεια ώστε το παιδί να έχει την καλοσύνη του. Στη συνέχεια όμως συνειδητοποίησα, ότι ακόμη κι αν το κάνει, δεν είναι σίγουρο ότι θα την αποκτήσει.
Στο δια ταύτα, η διαπαιδαγώγηση ενός τέκνου αδιαμφισβήτητα συνδράμει στη στοιχειοθέτηση του χαρακτήρα του. Ωστόσο, μόνο το μέλλον θα δείξει κατα πόσο αυτή υπήρξε η μεγαλύτερη επιρροή ή προκρίνονται άλλοι παράγοντες. Ως εκ τούτου, οι γονείς δεν δημιουργούν έναν άνθρωπο, αλλά τις πιθανότητες αυτός ο άνθρωπος να δημιουργηθεί μόνος του σύμφωνα με τους όρους που του υπέδειξαν.
Κι’ η ζωή όμως δεν είναι απλώς μία πιθανότητα; Κι’ η ευτυχία πιθανότητα δεν είναι;
Ας εναποθέσουμε λοιπόν τις προσπάθειες μας ως γονείς να δημιουργήσουμε τις μεγαλύτερες πιθανότητες διάπλασης ενός καλού, μοναδικού ανθρώπου, που δεν μοιάζει σε κανέναν και τίποτα, γιατί αγαπά τον εαυτό του και νιώθει ευτυχισμένος χωρίς να κατατάσσεται σε “κουτάκια”, εμφιλοχωρώντας του τα ερείσματα για να αποκτήσει τα αγαθά (μας).
