Διαθεματικότητα στον φεμινισμό: μια θεωρία που δεν αφήνει κανέναν στην απέξω

29 Νοεμβρίου 2021

Αν αναζητούσε κανείς έναν από τους λόγους διάδοσης του φεμινισμού σήμερα, εύκολα θα κατέληγε στην κινητοποίηση ορισμένων σελίδων στα social media. Η συνεισφορά του γνωστού «pop feminism» στην αφύπνιση χιλιάδων συνειδήσεων  για θεμελιώδη ζητήματα που αφορούν τις καθημερινές ανισότητες, τα δικαιώματα των γυναικών, φαινόμενα έμφυλης βίας, σεξουαλικής παρενόχλησης και τόσα άλλα είναι αναμφίλεκτη. Ωστόσο, η προσέγγιση ενός τόσο πολύπλευρου και πολύπλοκου κινήματος, όπως ο φεμινισμός μέσω δικτύων, φύσει περιληπτικών, καθιστά αναπόφευκτη την επιδερμική προσέγγιση του όπως και πολλές όψεις του αδίκως παραμελημένες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η έννοια της διαθεματικότητας την οποία εισήγαγε η θεωρητικός Kimberlé Crenshaw το 1989. Μία έννοια την οποία εντόπισα τελείως συμπτωματικά, μόνο για να συνειδητοποιήσω τελικά πόσο κομβική είναι. Και για να ορίσω το πώς εγώ την αντιλήφθηκα  μπορώ να πω τα εξής: Οι διακρίσεις που διέπουν την εποχή μας δεν αφορούν μόνο το φύλο αλλά επεκτείνονται και στη φυλή, τη θρησκεία, την οικονομική και κοινωνική θέση, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την αναπηρία και πολλά ακόμη. Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι υπάρχουν γυναίκες περισσότερο προνομιούχες από άλλες, αφού οι δεύτερες συγκεντρώνοντας χαρακτηριστικά που αφορούν τα παραπάνω, είναι συχνά πιο ευάλωτες απέναντι σε σεξιστικές συμπεριφορές. Η διαθεματικότητα είναι αυτή που τονίζει την ανάγκη ενός φεμινισμού συμπεριληπτικού και όχι «one-size fits for all» καθώς αναγνωρίζει το πρόβλημα του σεξισμού, όχι μόνο από την οπτική του φύλου αλλά πολυπρισματικά.

H εν λόγω θεωρία αποτελεί μια αποτελεσματική δίοδο προς την ουσιαστική ισότητα και ευτυχώς, μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη από τον κάθε φεμινιστή/ φεμινίστρια και μάλιστα με απλούς τρόπους . Δηλαδή, με την συνειδητοποίηση της προνομιούχας θέσης τους εις βάρος άλλων, να μην καταλάβουν περαιτέρω χώρο αλλά να τον μοιραστούν με όσους έχουν ανάγκη να ακουστούν οι φωνές τους, οι ιδέες και τα προβλήματά τους. Γιατί μπορεί ένα πρόβλημα να μην αφορά εμάς ή γυναίκες που ξέρουμε, αλλά αυτό δεν αναιρεί ούτε την σπουδαιότητά του ούτε την δυνατότητά μας να συνεισφέρουμε στην αντιμετώπισή του. (σχετική και πολύ ενδιαφέρουσα η οπτική της Phuong Anh από το Βιετνάμ, την οποία συνάντησα κατά την ερευνά μου https://plan-international.org/girls-get-equal/intersectional-feminism ) Μια ματιά στην ιστορία είναι αρκετή για να επιβεβαιώσει την αξία της διαθεματικότητας: Εγείρει ερωτηματικά το αν θα στοχοποιούταν η Angela Davis, για το γεγονός ότι τα με τα όπλα που απλώς αγοράστηκαν στο όνομα της έγινε τρομοκρατική ενέργεια και χωρίς παραπάνω στοιχεία αν δεν ήταν μια μαύρη, ομοφυλόφιλη, κομμουνίστρια γυναίκα στην Αμερική του ‘70. Ή και αντιστρόφως στην περίπτωση της Μισέλ Ομπάμα, θα χρειαζόταν άραγε να καταπιέσει στοιχεία της ταυτότητάς της, όπως περιγράφει η ίδια στο βιβλίο της, αν δεν έπρεπε να εναρμονιστεί με την ισοπεδωτική ομοιομορφία που επικρατεί στην κορυφή της αμερικανικής πολιτικής ελίτ;

Κι αν έτυχε σε αυτές τις λίγες λέξεις, να επικεντρωθώ σε γυναίκες που θέλησαν ή και έτυχε να ξεχωρίσουν αυτό δεν σημαίνει ότι το έμφυλο ζήτημα δεν θίγει όλους, άνδρες και γυναίκες, προνομιούχους και μη, οποιασδήποτε φυλής ή κοινωνικής τάξης. Αυτό ακριβώς δηλαδή που αναγνωρίζει και η διαθεματικότητα.