Όταν κανόνισα τη συνέντευξη με τον κ. David Martin–Jones, καθηγητή Σπουδών του Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης, περίμενα ότι η συνομιλία μας θα περιστρεφόταν γύρω από ένα από τα αγαπημένα μου θέματα, τον κινηματογράφο. Και είχα δίκιο, αλλά όχι εντελώς. Μιλήσαμε για τον κινηματογράφο, αλλά όχι με τον τρόπο που είχα συνηθίσει: δεν μιλήσαμε για τις αγαπημένες μας ταινίες, την υποκριτική ή την πλοκή σε αυτές, ούτε καν για το πόσες από τις δημοφιλείς ταινίες της φετινής χρονιάς είχε παρακολουθήσει ο καθένας μας (Ο ίδιος ο κ. Martin–Jones μου είπε ότι δεν είναι ένας σινεφίλ, αλλά ένας θεωρητικός του κινηματογράφου). Αντίθετα, αυτό για το οποίο μιλήσαμε είναι η επιρροή ορισμένων πολιτικών, οικονομικών ή πολιτιστικών παραγόντων σε διάφορες πτυχές του ακαδημαϊκού πεδίου του, από το κορεάτικο “Hallyu” μέχρι το τι μπορεί να σκέφτονται οι δημιουργοί στην Ουρουγουάη για το έργο τους. Μου έδειξε «τον κόσμο των κινηματογράφων», έναν κόσμο που αγαπώ ιδιαιτέρως, από μια εντελώς διαφορετική, ολιστική οπτική. Τον ευχαριστώ για αυτή τη συζήτηση.
-Ποια είναι η πρώτη ταινία που παρακολουθήσατε και πώς έχουν αλλάξει τα πράγματα από τότε;
– Ωραία ερώτηση. Μπορώ να θυμηθώ ότι έχω παρακολουθήσει αυτές τις δημοφιλείς ταινίες του Χόλιγουντ της δεκαετίας του ’70 και του ’80, όπως το “E.T” ή το “Tron”. Αυτό που νομίζω ότι είναι ενδιαφέρον στην τελευταία αυτή ταινία, είναι ότι όλοι ήθελαν να δουν το “E.T”, οπότε ο πατέρας μου πήρε τον αδερφό μου και εμένα να δούμε τον “E.T”, αλλά δεν μπορέσαμε να μπούμε, ήταν sold out. Έτσι, αντ ‘αυτού, μας πήγε σε έναν άλλο κινηματογράφο πιο κάτω και είδαμε το “Tron” , μια ταινία για έναν άντρα, έναν νεαρό Jeff Bridges, ο οποίος παρασύρεται σε ένα παιχνίδι στον υπολογιστή. Εκείνη την εποχή, η κινηματογραφική βιομηχανία, ειδικά στο Χόλιγουντ, γινόταν μέρος μιας πολύ μεγαλύτερης επιχείρησης.
Ταινίες όπως το “Star Wars”, το “E.T” και το “Tron” οδήγησαν τον κόσμο πίσω στους κινηματογράφους και άρχισαν να γίνονται ένα είδος βιτρίνας για όλα τα άλλα εμπορεύματα (βιντεοπαιχνίδια, παιχνίδια, κουτιά για φαγητό, ρούχα, κόμικς, τηλεοπτικές σειρές κ.λπ.) , που συχνά βγάζουν περισσότερα χρήματα για μια πολυεθνική εταιρεία, απ’ όσα βγάζει η ίδια την ταινία. Σήμερα φτάνουμε στην “Barbie”, με αυτή την πολιτιστικά σημαντική κούκλα και σε κάνει να αναρωτιέσαι: ποιος αλήθεια κινεί τα νήματα- η ταινία ή τα παιχνίδια;
-Πότε και πώς αποφασίσατε να κάνετε ακαδημαϊκή καριέρα στο πεδίο του κινηματογράφου;
-Δεν νομίζω ότι αποφάσισα ποτέ να το κάνω: κάπως απλώς μου συνέβη. Το πρώτο μου πτυχίο ήταν στην φιλολογία και εκείνη την εποχή δεν ήξερα καν ότι μπορούσα να σπουδάσω κινηματογράφο. Έτσι, σε κάποια μαθήματα λογοτεχνίας, μερικοί από τους νεότερους και πιο πρωτοπόρους καθηγητές άρχισαν να περιλαμβάνουν υλικό από τον κινηματογράφο στις διαλέξεις τους, εν μέρει για να κρατήσουν το ενδιαφέρον των φοιτητών. Ήταν μια διασταύρωση: μπορούσες να μελετήσεις διασκευές του Ντίκενς ή του Σαίξπηρ, ή μπορούσες να μελετήσεις τη φόρμα του κινηματογράφου όπως τη φόρμα ενός μυθιστορήματος ή ενός ποιήματος, και όταν το έκανα, συνειδητοποίησα ότι αυτό μου άρεσε περισσότερο.
Συνειδητοποίησα ότι με ενδιέφερε και η θεωρία. Μπορεί να σπουδάζω κινηματογράφο, αλλά δεν είμαι τόσο σινεφίλ, είμαι περισσότερο θεωρητικός. Ευτυχώς, κινηματογράφος και θεωρία πάνε χέρι-χέρι.
Όταν παρακολούθησα ιαπωνικές ταινίες του Kurosawa για το πτυχίο μου, ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησα ότι ήθελα να σπουδάσω αποκλειστικά κινηματογράφο. Άρχισα να βλέπω art cinema ταινίες, προερχόμενες από φεστιβάλ. Αυτού του είδους ο κινηματογράφος, παρόλο που θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι μόνο καλλιτεχνικός, εξακολουθεί να είναι και εμπορευματοποιημένος – ένα εξειδικευμένο προϊόν για μια διαφορετική αγορά.
Κάποιοι πρώην συνάδελφοι έγραψαν μια χρήσιμη έρευνα για το πώς τα φεστιβάλ είναι μια πλατφόρμα διανομής από μόνα τους. Έχουμε τα multiplex με τις υπερπαραγωγές, αλλά έχουμε και ανεξάρτητους κινηματογράφους που προβάλλουν βραβευμένες ταινίες φεστιβάλ. Πολλές ταινίες παρακολουθούνται μόνο από ένα συγκεκριμένο φεστιβάλ ή άλλες πλατφόρμες διανομής που επεσήμαναν οι συνάδελφοί μου, όπως σε αεροπλάνα. Είναι ενδιαφέρον να σκεφτούμε την παγκόσμια φύση και τη γεωπολιτική της βιομηχανίας. Αλλά σήμερα εξακολουθώ να με ενθουσιάζουν οι ιδέες, πάνω στις οποίες χτίζεται η κάθε ταινία. Μερικές από τις ταινίες του Kurosawa , για παράδειγμα, όπως το “Rashomon” περιστρέφονται γύρω από περίπλοκους τρόπους κατανόησης της μνήμης.
-Ποια είναι τα ακαδημαϊκά σας ενδιαφέροντα σήμερα;
-Διδάσκω ιαπωνικό κινηματογράφο για 20 χρόνια και πιο πρόσφατα άρχισα να διδάσκω για τον κινηματογράφο της Νότιας Κορέας. Συχνά οι άνθρωποι αναφέρονται στο “Hallyu”, το κορεάτικο κύμα όπως ονομάζεται, το οποίο είναι διάσημο λόγω των εκπληκτικών πολιτιστικών παραγωγών που είναι ευρύτατης αποδοχής. Αυτό δεν είναι ένα καθόλου τυχαίο φαινόμενο. Τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, η Νότια Κορέα αποφάσισε να δώσει έμφαση στις πολιτιστικές της βιομηχανίες μέσω στρατηγικών σχεδίων για να το πετύχει. Μπορούμε να ονομάσουμε τον τρόπο που χρησιμοποίησε «ήρεμη δύναμη», πολλοί μελετητές το έχουν αποκαλέσει έτσι, που πάντως βοήθησε να γίνει γνωστή η Κορέα σε όλο τον κόσμο.
–O κορεάτικος κινηματογράφος δεν έφτασε στο απόγειό του μετά τα «Παράσιτα» (“Parasite“) και τα Όσκαρ εκείνης της χρονιάς; Στην Ελλάδα τουλάχιστον αυτό ισχύει αφού η ταινία είχε τεράστια απήχηση, έπαιζε στα σινεμά για μήνες. Πώς νιώσατε για αυτή την επιτυχία δεδομένου ότι είχατε ασχοληθεί με τον κορεατικό κινηματογράφο πολύ πριν συμβεί;
-Πραγματικά χάρηκα! Αλλά επίσης, κάπως περίεργος για την επιλογή της εν λόγω ταινίας, επειδή όποιος γνωρίζει τις ταινίες του Bong Joon-ho, το πρώιμο έργο του όπως το “Barking Dogs Don’t Bite”, ξέρει ότι η φιλμογραφία του μοιράζεται σε μεγάλο βαθμό την ίδια ιδέα: αυτή την κριτική των αποτελεσμάτων του νεοφιλελευθερισμού σε μια κοινωνία. Από την άλλη, ο σκηνοθέτης είχε ακόμα μια επιτυχία, στο Netflix παλιότερα, με μια άλλη ταινία του, το “Okja”, που προσωπικά προτιμώ από το“Parasite” .
Αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νου σχετικά με το “Parasite” είναι ότι περίπου την εποχή της νίκης του, το “Kingdom” και το “Squid Game” και άλλες μεγάλες κορεάτικες τηλεοπτικές παραγωγές έγιναν δημοφιλείς στη Δύση και οι BTS ήταν σε περιοδεία. Μπορεί να πιστεύουμε ότι υπήρξε μια ξαφνική έκρηξη, αλλά το κορεατικό κύμα μεγάλωνε για τουλάχιστον 20 χρόνια –και είχε πραγματική επιτυχία σε άλλα διεθνή εδάφη– προτού το αναγνωρίσει η Δύση.
Λοιπόν, ναι, το “Parasite” είναι μια υπέροχη ταινία, χαίρομαι που πήρε το Όσκαρ, αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι ήταν μια γνώριμη ιδέα για τον Bong Joon-ho και επίσης ότι αυτή η παραγωγή είναι μέρος μιας μεγάλης επένδυσης της Νότιας Κορέας στις πολιτιστικές τους βιομηχανίες. Μπορεί να μην βγάζουν τα λεφτά του Χόλιγουντ, αλλά τουλάχιστον δημιουργούν θέσεις εργασίας για τους ανθρώπους και τελικά καταφέρνουν να γυρίσουν ταινίες όπως το“Parasite”.
-Εφόσον έχετε μελετήσει επίσης το πραγματικά ενδιαφέρον πεδίο της ηθικής του κινηματογράφου, έχω ένα φλέγον ερώτημα: μπορούμε να διαχωρίσουμε την τέχνη από τον καλλιτέχνη; Τι συμβαίνει με τις ταινίες των οποίων οι δημιουργοί έχουν κατηγορηθεί ή και καταδικαστεί για βίαια εγκλήματα; Για να είμαι ειλικρινής αυτόν που έχω στο μυαλό μου είναι ο Polanski.
-Είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο θέμα για να προσεγγίσουμε . Έχω διαβάσει το «I like to watch» της Emily Nussbaum. Γράφει με οξυδέρκεια και έμαθα πολλά διαβάζοντας τη δουλειά της. Μιλάει εκτενώς για το πώς ένα άτομο με μια πολύ αμφισβητήσιμη ηθική προσέγγιση της ζωής, μπορεί ακόμα να κάνει μια προοδευτική ταινία που είναι δυνατόν να επηρεάσει θετικά τους ανθρώπους. Πραγματικά εξερευνά αυτό το αίνιγμα, μέχρι να εξαντληθεί, αλλά δεν μπορεί να βρει τρόπο να το ξεπεράσει. Αυτό που συμπέρανε από όλο αυτό ήταν ότι πρέπει να μιλήσουμε για άλλου είδους ταινίες και αυτό είναι κάτι σημαντικό για εμένα και πιστεύω και για τους περισσότερους μελετητές κινηματογραφικών σπουδών.
Σήμερα αρχίζουμε να δίνουμε πολύ μεγαλύτερη προσοχή σε έργα γυναικών σκηνοθετών και γενικά σε σκηνοθέτες από τον Παγκόσμιο Νότο. Η δουλειά μου στο πεδίο της ηθικής στον κινηματογράφο είναι διαφορετική, αφορά την προσπάθεια να κατανοήσουμε την επαφή που έχουμε με τις ταινίες που παρακολουθούμε και τι σημαίνει να παρακολουθείς μια ταινία, την ίδια ταινία, από άλλα μέρη του κόσμου και πώς μπορεί να αυτό από μόνο του να είναι ένα ηθικό ζήτημα.
-Αυτό μου θυμίζει την εμπειρία μου με το “Oppenheimer”. Ενώ παρακολουθούσα την ταινία, δεν μπορούσα παρά να αναρωτηθώ τι ένιωθαν οι άνθρωποι στην Ιαπωνία ενώ την παρακολουθούσαν. Έχετε κάποια εικόνα για αυτό;
-Καλή ερώτηση. Δεν το έχω παρακολουθήσει ακόμα, αλλά είναι ένα περίπλοκο ζήτημα. Υπάρχει μια διάσημη ταινία από το 1973 περίπου που ονομάζεται «Μάχες χωρίς τιμή ή ανθρωπιά» (“Battles without Honor or Humanity” ) και ξεκινά με μια πυρηνική έκρηξη. Είναι μια ταινία yakuza ή γκάνγκστερ. Στη δεκαετία του 1970, η Ιαπωνία, όπως και οι περισσότερες χώρες, γνώρισε μείωση του κινηματογραφικού κοινού λόγω της τηλεόρασης. Τα μόνα είδη που επιβίωσαν στις κινηματογραφικές αίθουσες εκείνη την εποχή ήταν οι ταινίες Godzilla (κυρίως επανασχεδιασμένες για παιδικό κοινό), οι γκανγκστερικές ταινίες και μερικές ρομαντικές ταινίες (που αναμειγνύονταν με χαρακτηριστικά πορνό). Αυτή η ταινία, διαδραματίζεται αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ οι άνθρωποι προσπαθούσαν να επιβιώσουν και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους και τον κόσμο τους, μέσα στην καταστροφή που άφησε ο πόλεμος. Σε αυτό το κενό μπαίνει πολύ οργανωμένο έγκλημα.
Για να παραμείνουμε στην ερώτησή για το “Oppenheimer”, το θέμα για τις «Μάχες χωρίς Τιμή ή Ανθρωπότητα» είναι ότι ρίχνει κατηγορηματικά την ευθύνη για την κατάσταση της Ιαπωνίας στις ΗΠΑ και τα πυρηνικά χτυπήματα που τερμάτισαν τον πόλεμο. Έτσι, μεγάλο μέρος της συζήτησης για αυτήν την ταινία είναι για το γιατί τη δημιούργησαν τη δεκαετία του ’70. Τι άλλαζε στο πολιτικό τους τοπίο που τους επέτρεψε να πουν, «Ο λόγος που βρισκόμαστε εδώ που είμαστε είναι αυτό που συνέβη στο τέλος του πολέμου»; Ξαφνικά η ανάπτυξη πυρηνικών χτυπημάτων από τις ΗΠΑ γίνεται αυθεντικό στοιχείο προέλευσης για το σύγχρονο ιαπωνικό κράτος. Κάτι που εμπεριέχει μία δόση αλήθειας, αλλά επίσης με κάποιο τρόπο απομακρύνει την προσοχή, ή ακόμα και διαγράφει από τη μνήμη, τον ρόλο της ίδιας της Ιαπωνίας ως αυτοκρατορικής δύναμης πριν από αυτό.
Αυτό που συνέβη πριν από τον πόλεμο, η αποικιακή ιστορία, μπορεί να φαίνεται λιγότερο σημαντικό ως αποτέλεσμα όμως όπως γνωρίζουμε, υπήρξαν δύσκολες στιγμές σε εκείνη την ιστορία. Γιατί ήταν η δεκαετία του 1970 η στιγμή που φαινόταν σκόπιμο να θεωρηθεί η Ιαπωνία θύμα; Αυτό είναι το είδος της ερώτησης που θα μπορούσαμε να θέσουμε στην τάξη όσον αφορά το τι συνέβη στην Ιαπωνία μετά τον πόλεμο – για παράδειγμα η εμπειρία τους από την αμερικανική κατοχή και η αναμόρφωση της ιαπωνικής κοινωνίας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και οι λαϊκές διαμαρτυρίες εναντίον αυτού που προέκυψαν τη δεκαετία του 1960 κατά της συνεχιζόμενης ευθυγράμμισης των δύο εθνών.
Όταν μιλάμε για το τέλος του πολέμου, αυτές οι εκρήξεις ήταν φρικτές, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Αλλά όσον αφορά την αναπαράστασή τους στις ταινίες, βρίσκουμε ένα πολύ περίπλοκο πολιτικό πεδίο σχετικά με το πώς αναγνωρίζεται η ιστορία του κάθε τόπου , επομένως εγώ δεν έχω ιδέα τι μπορεί να σκέφτονται οι Ιάπωνες για αυτό, όσον αφορά το “Oppenheimer”.
-Από ό,τι μπορώ να καταλάβω από τη συζήτησή μας, όταν μια ταινία κυκλοφορεί δεν είναι ποτέ τέχνη καθαρά και μόνο, σχετίζεται πάντα με κάτι άλλο, είτε είναι το πολιτικό τοπίο, είτε κάποιο οικονομικό κίνητρο.
-Ναι, και είναι πάντα συζητήσιμο αν οι κινηματογραφιστές ενδιαφέρονταν για την ταινία αυτή καθαυτή ή απλώς την έκαναν με τρόπο που πίστευαν ότι θα έπρεπε. Κατάγομαι από το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου συνέβη το Brexit. Εκείνη την εποχή υπήρχαν κάποιες ταινίες όπως η «Δουνκέρκη» (“Dunkirk”) που αναφέρεται στη Βρετανία και τον πόλεμο. Παρόλο που αμφιβάλλω πολύ αν ο Christopher Nolan ήθελε να κάνει μια ταινία που να σχετίζεται με το Brexit, μέχρι να κυκλοφορήσει, αναπόφευκτα υπήρξαν συζητήσεις σχετικά με αυτό. Εκείνη την περίοδο, το δημοψήφισμα για το Brexit ενίσχυσε τον εθνικισμό και προκάλεσε νοσταλγία τόσο για τη Βρετανική Αυτοκρατορία όσο και για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον από αυτό είναι το τηλεοπτικό σόου “Outlander”, το οποίο διαδραματίζεται στη Σκωτία, όπου μένω. Το “Outlander” είναι μια ρομαντική άποψη της Σκωτίας στην προ-Culloden εποχή. Το 1746, στο Culloden, έγινε μια μάχη που άλλαξε την ιστορία της Σκωτίας και την ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου όπως την ξέρουμε . Η σειρά προβλήθηκε πρώτη φορά γύρω στο 2014 όποτε και πραγματοποιήθηκε το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας. Φαίνεται ότι η κυβέρνηση του Γουέστμινστερ ήταν σε θέση να φροντίσει αυτή η εκπομπή να μην προβληθεί στην καθημερινή τηλεόραση, αλλά μόνο σε μία πλατφόρμα, απλώς και μόνο λόγω της επιρροής που θα μπορούσε να έχει στο ευρύ κοινό.
-Μπορείτε να προτείνετε μερικές ταινίες που πιστεύετε ότι κάποιος πρέπει οπωσδήποτε να δει κατά τη διάρκεια της ζωής του;
-Δεδομένου ότι περνάω κάθε μέρα μιλώντας και γράφοντας για ταινίες, ο αντίκτυπος που έχουν πάνω μου μπορεί να αλλάζει. Αλλά μπορούμε να μιλήσουμε για κάποιους σύγχρονους σκηνοθέτες που είναι σημαντικοί αυτή τη στιγμή. Από τις ΗΠΑ, ο Jordan Peele είναι ένας ενδιαφέρων δημιουργός. Οι ταινίες του αφορούν τη φυλή και είναι προσεκτικά σχεδιασμένες.
Διεθνώς, ένας πολύ διαφορετικός και εκπληκτικός σκηνοθέτης είναι ο Apichatpong Weerasethakul που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα το 2010 για την ταινία του “Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives“. Οι ταινίες του είναι διαθέσιμες σε πολλές διεθνείς πλατφόρμες, όπου και μπορείτε να τις βρείτε.
Σε ό,τι αφορά τις γυναίκες σκηνοθέτιδες, έχω πολλά σπουδαία παραδείγματα, αλλά θα ξεχωρίσω μόνο μερικές. Η Naomi Kawase από την Ιαπωνία και ιδιαίτερα η ταινία της “Sweet Bean” που αφορά μια ηλικιωμένη γυναίκα που ψάχνει να δουλέψει ως μαγείρισσα. Μαθαίνουμε ότι, κάποια στιγμή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, προσβλήθηκε από λέπρα, και έζησε σε ένα σανατόριο όλη της τη ζωή. Πρέπει να αντιμετωπίσει το στίγμα της ασθένειάς της, αλλά εξακολουθεί να καταφέρνει να συνδεθεί με τους ανθρώπους. Είναι πράγματι πολύ συγκινητικό.
Μια από τις πιο επιτυχημένες καλλιτεχνικά ταινίες των τελευταίων ετών ήταν το “Atlantics” της Mati Diop, που κέρδισε το βραβείο της κριτικής επιτροπής στις Κάννες. Η Diop είναι Γαλλοσενεγαλέζα. Είναι διαθέσιμο στο Netflix και είναι αξιοσημείωτο έργο καθώς επιχειρεί να «αποαποικιοποιήσει» τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε την παγκόσμια δομική ανισότητα, την κατάσταση που επικρατεί με το κλίμα, την ιστορία και τους ρόλους των φύλων στην κοινωνία. Είναι επίσης μια συναρπαστική ιστορία φαντασμάτων που απευθύνεται και σε νεότερους θεατές.
Τέλος, από την Αργεντινή, η Lucretia Martel έχει κάνει μερικές καταπληκτικές ταινίες, ίσως αυτή που θα μείνει στο μυαλό σας για πολύ καιρό όταν την δείτε, είναι το “La mujer sin cabeza/The Headless Woman“, που είναι μια κριτική του νεοφιλελευθερισμού, της κληρονομιάς της αποικιοκρατίας των εποίκων και του διαρκούς ταξικού προνομίου στη νεολαία της Αργεντινής, την εποχή μετά το τέλος της δικτατορίας. Είναι από εκείνες τις σκοτεινές ταινίες στις οποίες δεν φαίνεται να λέγονται πολλά, αλλά τα περισσότερα μπορούν να γίνουν κατανοητά από αυτά που δεν λέγονται, και είναι τόσο άβολο να τα δεις.
Θα έλεγα ότι αυτές είναι τρεις σημαντικές σύγχρονες γυναίκες σκηνοθέτες που πρέπει να προστεθούν στη λίστα των ανδρών κινηματογραφιστών που είναι πολύ πιο γνωστοί παγκοσμίως (Σκορτσέζε, Σπίλμπεργκ κ.λπ.). Αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα που έχουμε, ότι οι ταινίες ορισμένων σπουδαίων σκηνοθετών τείνουν να εξαφανίζονται, ειδικά αν προέρχονται από τα μικρότερα έθνη παραγωγής ταινιών. Πρέπει λοιπόν να κρατήσουμε όλα τα αρχεία και να μάθουμε στον κόσμο τον παγκόσμιο κινηματογράφο, ο οποίος είναι πραγματικά τόσο πλούσιος.
Δεν πρέπει να διδάσκουμε μόνο τους ανθρώπους για το Χόλιγουντ και κάποιες ευρωπαϊκές ταινίες, αλλά τον κινηματογράφο όλου του κόσμου. Είναι πολύ σημαντικό γιατί αυτές οι ταινίες κρατούν ζωντανές τις μνήμες του κόσμου.
-Πώς νιώθετε για τα πρόσφατα, περίφημα “Hollywood strikes”;
Πρέπει να θυμόμαστε ότι πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν απεργήσει. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, έχουμε να κάνουμε με μια πολύ μεγαλύτερη εικόνα λόγω του νεοφιλελευθερισμού. Θα το έβαζα σε αυτό το πλαίσιο.
Ένα πράγμα που συμβαίνει είναι ότι επειδή η βιομηχανία του κινηματογράφου είναι παγκόσμια, οι άνθρωποι ξεμένουν από δουλειά και σε άλλες χώρες – μέρη όπου το Χόλιγουντ συχνά στέλνει την παραγωγή ταινιών του με εξωτερική ανάθεση, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο – λόγω της έλλειψης διαθέσιμης εργασίας γενικά. Βλέπουμε λοιπόν πραγματικά πόσο περίπλοκη είναι η μεγάλη εικόνα στις μέρες μας.
-Ο κόσμος του κινηματογράφου όπως τον ξέρουμε αλλάζει για πάντα με την τεχνητή νοημοσύνη να κυριαρχεί;
-Είναι τόσο δύσκολο να καταλάβεις τι πρόκειται να συμβεί. Θα μπορούσε να είναι καλό να βοηθήσουμε τη χειρωνακτική εργασία, αλλά θα μπορούσε επίσης να σημαίνει ότι ολόκληρος ο κόσμος, όπως τον ξέρουμε, θα αλλάξει. Έχουμε δει εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα να αλλάζουν τις συνθήκες εργασίας των ανθρώπων. Άτομα που χάνουν δουλειά σε κάθε είδους βιομηχανίες, για παράδειγμα γύρω από τα ταξί, και τι εφαρμογές μπορούν να προσφέρουν στον καταναλωτή από αυτή την άποψη (φθηνότεροι ναύλοι ταξί), αλλά τι μπορούν επίσης να αφαιρέσουν για τους εργαζόμενους (όπως συνταξιοδοτικά δικαιώματα, αναρρωτική άδεια κατανομές, κ.λπ.). Θα είναι η τεχνητή νοημοσύνη τόσο μεταμορφωτική, για τις ζωές μας, για τον κινηματογράφο… Μακάρι να ήξερα το πόσο!
Αλλά προσωπικά, αυτό που με ανησυχεί περισσότερο σήμερα δεν είναι η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά η κλιματική κρίση. Μιλήσαμε για το “Uncle Boonmee”. Τέτοιες ταινίες προσπαθούν να μας κάνουν να σκεφτούμε αν η Γη προσπαθούσε να μας μιλήσει για το τι της συμβαίνει, τι θα έλεγε;
-Διάβασα ότι κάνατε έρευνα σε κινηματογράφους στην Ουρουγουάη και τη Νότια Κορέα, θα θέλατε να μοιραστείτε κάτι από την εμπειρία σας εκεί;
-Δούλεψα πολύ για τον παγκόσμιο κινηματογράφο, ή «έναν κόσμο των κινηματογράφων» (“a world of cinemas” στο πρωτότυπο) όπως έχω μάθει να τον αποκαλώ, και προσπαθώ να απαντήσω στην ερώτηση: τι σημαίνει να προσπαθείς να μιλήσεις για μια ταινία από ένα συγκεκριμένο μέρος; Αυτό που ανακάλυψα είναι ότι πρέπει να σεβαστείς την ιστορία του τόπου, το κοινωνικό πλαίσιο και το γεγονός ότι οι ταινίες που δημιουργούνται εκεί, θα τον αντιπροσωπεύουν σε κάποιο βαθμό.
Αλλά επίσης, πολλές είναι οι παραγωγές που στοχεύουν να γίνουν διεθνείς: παρόλο που έχουμε μια ταινία της Ουρουγουάης και προσπαθούμε να μάθουμε για την Ουρουγουάη, αναγνωρίζουμε ότι είναι μια μικρή χώρα με μικρή εγχώρια αγορά, οπότε οι σκηνοθέτες θέλουν η ταινία να πάει ακόμα πιο μακριά. Θέλουν να δημιουργούν ιστορίες με στοιχεία οικουμενικότητας, για να μπορέσουν να ταυτιστούν περισσότεροι άνθρωποι και τελικά να μπορέσει να είναι η ταινία κερδοφόρα.
Η πραγματικότητα της γεωπολιτικής της κινηματογραφικής βιομηχανίας είναι ότι όλο και περισσότερες ταινίες είναι διεθνείς συμπαραγωγές. Οι ταινίες της Ουρουγουάης που έχουν κερδίσει βραβεία σε φεστιβάλ είναι συχνά συμπαραγωγές με την Αργεντινή, η οποία έχει μεγάλη κινηματογραφική βιομηχανία και απέχει μόλις μία ώρα με το αεροπλάνο.
Κάποια στιγμή αρχίζεις να βλέπεις ότι η βιομηχανία είναι διεθνική και αυτό που έχω μάθει από αυτό είναι ότι αν κοιτάξεις πολύ διαφορετικές ταινίες από όλο τον κόσμο, εντοπίζεις μοτίβα που επαναλαμβάνονται σε αυτόν τον «κόσμο των κινηματογράφων».
Μερικές φορές ο κινηματογράφος μπορεί να φαίνεται σαν ένα γιγάντιο, παγκόσμιο σώμα, που προσπαθεί να μας πει κάτι. Αυτό μπορεί να ακούγεται γελοίο επειδή ο ίδιος ο κινηματογράφος δεν σκέφτεται, σωστά; Είναι απλώς ένα πράγμα που φτιάχνουμε ως άνθρωποι. Κι όμως, αν σκεφτείτε τι συμβαίνει όταν το φτιάχνουμε και το αρχειοθετούμε, είναι σαν την αναθεώρηση του κόσμου σε εικόνες που τελικά μετατρέπονται στις αναμνήσεις μας. Όταν ανατρέχεις σε ταινίες, είναι σαν να ανατρέχεις στις αναμνήσεις του κόσμου.
-Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, τι νιώθετε ότι κερδίζετε από τη διδασκαλία;
-Οι φοιτητές έρχονται σε μένα με φρέσκες, διαφορετικές ιδέες και διαφορετικές προσεγγίσεις για το υλικό. Ακόμα κι αν έχω διδάξει ένα αντικείμενο για αρκετά χρόνια, μπορεί να δουν νέα πράγματα σε αυτό και έτσι μαθαίνω πολλά από αυτούς. Αλλά επίσης, αρχίζω να βλέπω τι έρχεται τώρα και πώς αυτό συνδέεται με το παρελθόν, ποιος είναι ο ρόλος μου ως διδάσκοντα και πώς μπορώ να βοηθήσω τους φοιτητές. Μπορώ να δω καθαρά ότι το «τώρα» μπορεί να μην είναι κάτι τόσο καινούριο, όσο νομίζουμε. Το «τώρα» είναι μία ακόμα στρώση, και ανάμεσα σε αυτές τις διαφορετικές στρώσεις της ιστορίας, συμβαίνουν στην πραγματικότητα πολλά παρόμοια πράγματα.
Συνέντευξη: Αφροδίτη Κεραμέως
