Με αφορμή την εισβολή των μαχητών της Χαμάς στο Ισραήλ και τα δραματικά γεγονότα που ακολούθησαν με τις σφαγές αμάχων, τους εκατέρωθεν βομβαρδισμούς και την πολιορκία της Γάζας, ζητήσαμε από έναν ειδικό να μας μιλήσει επί του ζητήματος.
Ο κ. Χρήστος Φραγκονικολόπουλος, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, κάτοχος της Έδρας Jean Monnet και Πρόεδρος του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, απάντησε στα ερωτήματα που του θέσαμε αναφορικά με τα αίτια της νέας σύγκρουσης που μονοπωλεί την παγκόσμια επικαιρότητα, καθώς και το γιατί δεν έχει γίνει αποδεκτή όλα αυτά τα χρόνια μία βιώσιμη λύση για το εδαφικό στάτους της περιοχής.
Τον ευχαριστούμε θερμά για τον χρόνο του.
«Το Ισραήλ βρισκόταν στην ισχυρότερη διπλωματική θέση που είχε εδώ και δεκαετίες»
– Κ. Φραγκονικολόπουλε, τι οδήγησε σε αυτή τη νέα σύγκρουση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων;
– Όσο προσεκτικά σχεδιασμένη και σκόπιμα εκτελεσμένη και αν ήταν η επιχείρηση της Χαμάς, η απόφαση για την πραγματοποίησή της ήταν απελπιστική, καθοδηγούμενη από ένα ολοένα και πιο αφόρητο περιβάλλον. Η οικονομία της Γάζας είναι σε τραγική κατάσταση. Οι ισραηλινοί οικισμοί στη Δυτική Όχθη επεκτείνονται. Η γεωπολιτική στρεφόταν εναντίον των Παλαιστινίων, και ακόμη και ο αραβικός κόσμος είχε σε μεγάλο βαθμό απομακρυνθεί από τους Παλαιστίνιους.
Ενώ η Χαμάς συνέχιζε να αρνείται το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ και αρνιόταν να μετριάσει τη στάση της, το Ισραήλ βρισκόταν στην ισχυρότερη διπλωματική θέση που είχε εδώ και δεκαετίες, έχοντας εξομαλύνει τις σχέσεις του με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο και βρισκόταν στα πρόθυρα να κάνει το ίδιο με τη Σαουδική Αραβία.
Εν ολίγοις, η Χαμάς γινόταν “άσχετη” και πήρε ένα απελπισμένο ρίσκο για να το αλλάξει αυτό. Θέλω να είμαι ξεκάθαρος: τίποτα από τα παραπάνω δεν δικαιολογεί ούτε στο ελάχιστο τις δολοφονικές ενέργειες της Χαμάς, οι οποίες είναι αδικαιολόγητες. Ούτε προσπαθώ να εξηγήσω το ανεξήγητο. Εξάλλου, η Χαμάς πάντα ήταν αποφασισμένη να καταστρέψει το Ισραήλ- τα ιδρυτικά της έγγραφα αναφέρουν ρητά αυτό τον στόχο, και όλες οι δηλώσεις και οι ενέργειές της μέχρι σήμερα ήταν απόλυτα συνεπείς με αυτή την ατζέντα. Το μόνο που προσπαθώ να εξηγήσω είναι η στρατηγική λογική πίσω από αυτή την επίθεση.
– Ένα άλλο ερώτημα είναι πώς το Ισραήλ και η περίφημη Μοσάντ επέτρεψαν να συμβεί ένα τέτοιο χτύπημα;
– Οι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες της χώρας πίστεψαν ότι η Χαμάς είχε επικεντρωθεί στη διακυβέρνηση των Παλαιστινίων. Δεν είχαν αποκλείσει το ενδεχόμενο να υπάρχουν περιοδικά ξεσπάσματα βίας, αλλά ήλπιζαν ότι θα μπορούσαν να στηριχτούν στα αναπτυγμένα συστήματα πυραυλικής άμυνας που διαθέτουν, καθώς και στις μυστικές υπηρεσίες της χώρας. Αγνοήσαν και την ανάγκη για διπλωματία ως μέσο επίλυσης του προβλήματος.
Η στρατηγική του Ισραήλ ήταν να αποφύγει μια λύση με διαπραγματεύσεις, μια λύση που θα απαιτούσε πολιτικά δαπανηρές παραχωρήσεις, όπως την ενίσχυση της «αλυτρωτικής» Χαμάς και την αποδυνάμωση της πιο «μετριοπαθούς» Φατάχ. Επίσης, η σημερινή ισραηλινή κυβέρνηση φέρει ιδιαίτερα μεγάλη ευθύνη για την πανωλεθρία, λόγω δύο εσωτερικών προβλημάτων που η ίδια δημιούργησε:
Πρώτον, της εσωτερικής πολιτικής κρίσης, που προκλήθηκε από την επιμονή του Νετανιάχου σε μια αμφιλεγόμενη δικαστική μεταρρύθμιση παρά την πρωτοφανή μαζική αντίθεση. Επίσης, αγνόησε και τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις του ισραηλινού στρατού ότι η πολωτική επίθεση του ακροδεξιού συνασπισμού στους θεσμούς διαβρώνει την κοινωνική συνοχή και υπονομεύει την ετοιμότητα του στρατού.
Δεύτερον, η συμμετοχή των Εβραίων εξτρεμιστών στην κυβέρνηση, τροφοδότησε τη βία των εποίκων κατά των Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη και οδήγησε την κυβέρνηση να αναπτύξει το μεγαλύτερο μέρος των τακτικών δυνάμεων των στρατού σε αυτόν τον τομέα.
– Πώς ερμηνεύετε τις πολύ άγριες εικόνες βαρβαρότητας που είδαμε κατά την εισβολή των μαχητών της Χαμάς σε ισραηλινό έδαφος;
– Η αποτυχία των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών να προβλέψουν την επίθεση είναι συγκρίσιμη με την έναρξη του πολέμου του Γιομ Κιπούρ το 1973, όταν η Αίγυπτος και η Συρία εξαπέλυσαν ταυτόχρονες αιφνιδιαστικές επιθέσεις. Ο αριθμός των ζωών των αμάχων που χάθηκαν είναι, ωστόσο, πολύ διαφορετικός. Το 1973 αυτοί που εισέβαλαν επεδίωκαν να καταλάβουν εδάφη, όχι να σφάξουν πολίτες. Οι 2.656 Ισραηλινοί που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν όλοι στρατιώτες. Αντίθετα, μόνο το 13% περίπου των θυμάτων της Χαμάς αυτή την εβδομάδα ήταν εν ενεργεία στρατιωτικό προσωπικό.
Τα περισσότερα από τα θύματα πυροβολήθηκαν από ενόπλους που διέσχισαν τα σύνορα και έφτασαν μέχρι το Οφακίμ, μια πόλη περίπου 25 χιλιόμετρα μέσα στο Ισραήλ. Ταυτόχρονα η Χαμάς εκτόξευσε ένα άνευ προηγουμένου μπαράζ όλμων και ρουκετών στη χώρα, σκορπίζοντας τον φόβο σε μια ευρύτερη περιοχή. Περίπου 4.500 εκρηκτικά βλήματα εκτοξεύτηκαν μεταξύ 7ης και 9ης Οκτωβρίου. Η επίθεση επισκιάζει όλες τις άλλες μαζικές δολοφονίες ισραηλινών πολιτών. Ο αριθμός των νεκρών από την 7η Οκτωβρίου έχει ήδη ξεπεράσει τον συνολικό αριθμό των Ισραηλινών που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της δεύτερης ιντιφάντα, μιας παλαιστινιακής εξέγερσης που διήρκεσε από το 2000 έως το 2005.
«Η Χαμάς θέλει να επαναφέρει το ζήτημα της Παλαιστίνης στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας της Μέσης Ανατολής»
– Θεωρείτε ότι η Χαμάς θέλησε να περάσει κάποιο μήνυμα προς το Ισραήλ και τον υπόλοιπο κόσμο; Πώς κατάφερε να επικρατήσει στο εσωτερικό της Γάζας και πόσο ισχυρή είναι πραγματικά;
– Η Χαμάς ιδρύθηκε το 1987 από τον Σεΐχη Αχμέντ Γιασίν, έναν Παλαιστίνιο κληρικό, μετά την πρώτη ιντιφάντα, όταν χιλιάδες Παλαιστίνιοι πολέμησαν κατά της κατοχής της Δυτικής Όχθης και της Γάζας από το Ισραήλ. Στο πρώτο καταστατικό της, που δημοσιεύθηκε το 1988, διακήρυξε το καθήκον της να απελευθερώσει την Παλαιστίνη από το Ισραήλ, το οποίο κήρυξε παράνομο.
Πραγματοποίησε τις πρώτες της επιθέσεις εναντίον ισραηλινών στρατιωτικών στόχων το 1989 και δημιούργησε επίσημα μια στρατιωτική πτέρυγα στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Εξέφρασε την αντίθεσή της στις συμφωνίες του Όσλο, οι οποίες αποσκοπούσαν στην εγκαθίδρυση ειρήνης μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων, πραγματοποιώντας βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας εντός του Ισραήλ.
Στην αρχή, η ομάδα ήταν αδύναμη τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά. Αλλά η πολιτική της δύναμη μεταξύ των Παλαιστινίων αυξήθηκε. Το 2006, έναν χρόνο μετά την αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα, η Χαμάς κέρδισε την πλειοψηφία των εδρών στις παλαιστινιακές εκλογές και αργότερα σχημάτισε μια νέα κυβέρνηση ενότητας με τη Φατάχ, την αντίπαλό της. Τον Ιούνιο του 2007, μετά από έναν σύντομο εμφύλιο πόλεμο, ανέλαβε τον αποκλειστικό έλεγχο της Γάζας, αφήνοντας τη Φατάχ να διοικεί την Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Όχθη.
Σε απάντηση, το Ισραήλ και η Αίγυπτος επέβαλαν ασφυκτικό αποκλεισμό της παράκτιας λωρίδας το 2007, στραγγαλίζοντας την οικονομία. Από τότε δεν έχουν γίνει εκλογές. Η Χαμάς διοικεί τη Γάζα ως ένα καταπιεστικό μονοκομματικό κράτος. Παρ’ όλα αυτά, οι Παλαιστίνιοι θεωρούν ευρέως ότι είναι πιο ικανή από τη «διεφθαρμένη» Παλαιστινιακή Αρχή. Με αυτό το δεδομένο η Χαμάς μπόρεσε να αναπτύξει σιγά σιγά τη στρατιωτική της ικανότητα. Οι πύραυλοί της είχαν αυξηθεί σε αριθμό και εμβέλεια και είχε γίνει καλύτερη στο να κρύβει τις στρατιωτικές της υποδομές.
Μάλιστα, η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου ήταν πολύ πιο εξελιγμένη από κάθε άλλη που είχε προηγηθεί. Η Χαμάς επιτέθηκε στους αισθητήρες του Ισραήλ και αχρήστευσε τις κάμερες ασφαλείας του. Έκανε χρήση προηγμένου ηλεκτρονικού πολέμου και μπλόκαρε τα ισραηλινά συστήματα επικοινωνιών. Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι η Χαμάς ενισχύει τις στρατιωτικές τεχνολογίες της εδώ και αρκετό καιρό, με τουλάχιστον κάποια εξωτερική υποστήριξη, πιθανώς από το Ιράν.
Με αυτή την επίθεση, η Χαμάς «ισχυρίζεται» ότι είναι η πραγματική φωνή της παλαιστινιακής αντίστασης. Μετά από πολλαπλούς πολέμους, οι δυνάμεις της είναι πιο σκληρές, καινοτόμες και καλύτερα εξοπλισμένες από ποτέ. Ελπίζει επίσης, ότι οι μάχες στην πυκνοκατοικημένη λωρίδα θα μπορούσαν να επηρεάσουν την παγκόσμια κοινή γνώμη εναντίον του Ισραήλ και να προσελκύσει συμπαθούντες αλλού στην περιοχή.
Επιδιώκει επίσης να αλλάξουν τα πράγματα πολύ πέρα από τη Γάζα. Θέλει να επαναφέρει το ζήτημα της Παλαιστίνης στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας της Μέσης Ανατολής. Και δεν αποκλείεται να ελπίζει ότι μπορεί να πυροδοτήσει μια ευρύτερη σύγκρουση, με την εμπλοκή του Ιράν, της Συρίας και του Λίβανου.
«Ανησυχία για το γεγονός ότι οι ΗΠΑ μπορεί να εκτρέψουν κονδύλια που προορίζονταν για την Ουκρανία στο Ισραήλ»
– Πιστεύετε ότι το Ισραήλ θα επιδιώξει την οριστική εξόντωση της Χαμάς;
– Αυτό είναι το ισραηλινό δίλημμα τώρα. Κανείς δεν αμφισβητεί την ανάγκη για αντίποινα, αλλά ποιος είναι ο στρατηγικός στόχος του Ισραήλ στη Γάζα; Ο κύριος στόχος, συμφωνούν οι ειδικοί σε θέματα ασφάλειας, είναι να διαλύσει τη Χαμάς και να αποκαταστήσει τις αποτρεπτικές ικανότητες του Ισραήλ, έτσι ώστε άλλες τρομοκρατικές ομάδες στην περιοχή – και το Ιράν – να μην θεωρούν ότι η επίθεση σε ένα αποδυναμωμένο Ισραήλ είναι δίκαιο παιχνίδι.
Η καταστροφή της Χαμάς, όμως, θα σημαίνει την εκ νέου κατάληψη μιας λωρίδας γης που εγκατέλειψε το 2005; Πώς το Ισραήλ θα πάρει πίσω τους ομήρους; Πώς θα αποφύγει την κλιμάκωση σε περιφερειακό πόλεμο; Είναι βιώσιμη τακτική η διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος, των τροφίμων και του νερού, μια μορφή συλλογικής τιμωρίας; Τα ερωτήματα είναι περισσότερα από τις απαντήσεις, και δεν περιορίζονται μόνο στον πόλεμο στο Ισραήλ και τη Γάζα. Υπάρχει βαθιά ανησυχία για το γεγονός ότι οι ΗΠΑ μπορεί να εκτρέψουν τώρα κονδύλια που προορίζονταν για την Ουκρανία στο Ισραήλ.
«Οι Παλαιστίνιοι έχουν αγανακτήσει από την εγκατάλειψη της υπόσχεσης για κρατική υπόσταση»
– Η ανασφάλεια και η αντίδραση του Ισραήλ θα καταλήξει σε χάος ή σε σταθερότητα; Ποια θα είναι η τύχη των άμαχων Παλαιστινίων κατά την επικείμενη χερσαία επιχείρηση του ισραηλινού στρατού σε παλαιστινιακό έδαφος;
– Μέχρι στιγμής μεγάλο μέρος της ανάλυσης έχει επικεντρωθεί στα πιθανά κίνητρα της Χαμάς. Σίγουρα, η Χαμάς είναι ένα πολιτικό κίνημα και οι εικασίες σχετικά με τα πολιτικά κίνητρα και τις φιλοδοξίες της είναι κατανοητές. Αλλά πίσω από την απόφασή της να κλιμακώσει την κατάσταση κρύβεται και η μεγάλη αγανάκτηση μεταξύ των Παλαιστινίων. Γενικότερα, οι Παλαιστίνιοι, όχι μόνο στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, έχουν αγανακτήσει από την εγκατάλειψη της «υπόσχεσης» για κρατική υπόσταση που πίστευαν ότι θα μπορούσε να έρθει με τη λεγόμενη ειρηνευτική διαδικασία πριν από τρεις δεκαετίες.
Η απογοήτευση αυτή ενισχύθηκε από τις συμφωνίες εξομάλυνσης που συνήψε το Ισραήλ με τέσσερις αραβικές χώρες το 2020, καθώς και από την αυξανόμενη συνειδητοποίηση ότι η επικείμενη συμφωνία εξομάλυνσης με τη Σαουδική Αραβία δεν θα περιλάμβανε παλαιστινιακή συνιστώσα οποιασδήποτε πολιτικής σημασίας. Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι ο στόχος που έχει πλέον διακηρύξει το Ισραήλ, η καταστροφή της Χαμάς, είναι απίθανο να εξαλείψει την πιθανότητα μελλοντικής αστάθειας και σύγκρουσης.
Ως πολιτικό κίνημα, με την ιδεολογία και τις ιδέες στις οποίες στηρίζεται, η Χαμάς δεν μπορεί να καταστραφεί. Έτσι, η πρόθεση του Ισραήλ να μετατρέψει τη Γάζα σε “έρημο νησί”, με ό,τι αυτό θα συνεπαγόταν με τον διπλασιασμό των βομβαρδισμών και μια χερσαία επιχείρηση, είναι πιθανό να οδηγήσει μόνο σε χιλιάδες περισσότερα θύματα και σε καταστροφή, δυστυχία και εκτοπισμό ανείπωτων διαστάσεων. Και αυτό για να μην αναφέρουμε την ευδιάκριτη πιθανότητα τα αντίποινα αυτά να οδηγήσουν σε περαιτέρω κλιμάκωση και στο ξέσπασμα μιας σύγκρουσης σε ολόκληρη την περιοχή.
– Πού εντοπίζετε το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης για το τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει το Παλαιστινιακό; Στην αδιαλλαξία των αντιμαχόμενων πλευρών ή στην ύπαρξη της Χαμάς;
– Πρέπει επίσης να υπογραμμιστεί ότι η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ) η οποία υποτίθεται ότι αποτελεί την ομπρέλα όλων των παλαιστινιακών ομάδων και θεωρείται ο μοναδικός νόμιμος εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού, δεν έχει προβεί ουσιαστικά σε καμία προσαρμογή, ούτε στην πολιτική της πλατφόρμα, ούτε στα μέλη του. Το στοίχημα της ΟΑΠ, βασισμένο στην υπόσχεση των συμφωνιών του Όσλο να προσφέρει παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, έχει σαφώς αποτύχει.
Παρόλα αυτά, η ΟΑΠ εξακολουθεί να εμμένει και να στέκεται στην ίδια πολιτική πλατφόρμα όπως τότε. Ακόμα πιο ‘ανώμαλη’ είναι η συνεχιζόμενη απουσία από ΟΑΠ παλαιστινιακών παρατάξεων, όπως η Χαμάς, που από την αρχή αντιτάχθηκε στην “ειρηνευτική διαδικασία”. Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι η πλατφόρμα της ΟΠΑ χάνει σταθερά την εύνοια του παλαιστινιακού κοινού, το οποίο την θεωρεί όλο και περισσότερο ‘άσχετη’.
Είναι καιρός οι Παλαιστίνιοι να υιοθετήσουν μια νέα πολιτική πλατφόρμα και να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για να φέρουν στη διαδικασία παρατάξεις που δεν ανήκουν στην ΟΠΑ. Η σύνθεση της εκτελεστικής επιτροπής της ΟΠΑ θα πρέπει επίσης να διευρυνθεί ώστε να περιλαμβάνει πλήρη και αποτελεσματική εκπροσώπηση των πολιτικών δυνάμεων που δεν υποστηρίζουν ή δεν συμμετέχουν στην τρέχουσα προσέγγισή της. Σε διάφορες χρονικές στιγμές κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας, η Χαμάς μπορεί να ήταν ανοιχτή στο ενδεχόμενο να εξετάσει ένα τέτοιο σενάριο. Αποτελεί ακόμη βιώσιμο δρόμο προς τα εμπρός;
Ο μόνος τρόπος για να το μάθουμε δεν είναι μέσω μιας ακόμη μάταιης σύγκλησης μιας συνάντησης των επικεφαλής των παλαιστινιακών παρατάξεων που θα ασχολείται μόνο με γενικότητες και θα πετυχαίνει ελάχιστα -όπως συνέβη όταν συναντήθηκαν για τελευταία φορά πριν από λίγους μήνες στην Αίγυπτο- αλλά μάλλον επιδιώκοντας τη σφυρηλάτηση συμφωνίας μεταξύ των παρατάξεων, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς. Ποτέ δεν ήταν πιο σημαντικό να βρεθεί ένας τρόπος να τερματιστεί η διαίρεση και ο κατακερματισμός που μαστίζει την παλαιστινιακή ηγεσία από τότε που η Χαμάς κατέλαβε την εξουσία στη Γάζα πριν από 16 χρόνια.
«Ο κ. Νετανιάχου θα πρέπει να βάλει τη χώρα του πάνω από τον εαυτό του»
– Μπορεί κατά τη γνώμη σας να επιτευχθεί μία δίκαιη συμφωνία για το Παλαιστινιακό;
– Τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, οι ηγέτες του Ισραήλ φέρουν βαριά ευθύνη να μετριάσουν την κατανοητή επιθυμία τους για αντίποινα. Άφησαν τον λαό τους ευάλωτο, καθώς δεν μπόρεσαν να προβλέψουν τη διαφαινόμενη επίθεση της Χαμάς. Δεν πρέπει να επιδεινώσουν το λάθος τους αποτυγχάνοντας να δουν καθαρά μπροστά για δεύτερη φορά. Οι ισραηλινές δυνάμεις δικαίως θα χτυπήσουν βαθιά και σκληρά τη Χαμάς. Πόσο σκληρά, όμως;
Oι εισβολές της Αμερικής στο Αφγανιστάν και το Ιράκ δείχνουν πόσο απότομα αυξάνεται το κόστος της εισβολής – κάτι στο οποίο ποντάρει η Χαμάς. Κατά συνέπεια, η αυτοσυγκράτηση έχει μεγαλύτερη σημασία από ποτέ. Είναι προς το συμφέρον του Ισραήλ, γιατί οι οδομαχίες είναι επικίνδυνες και οι όμηροι ανυπεράσπιστοι. Η αυτοσυγκράτηση εξαρτάται από τις επιλογές των πολιτικών του Ισραήλ.
Πριν από τον πόλεμο ‘διέλυσαν’ τη χώρα για έναν νέο νόμο που περιόριζε το Ανώτατο Δικαστήριο. Προς το παρόν η θλίψη και η φρίκη έχουν ενώσει τους ανθρώπους. Ο κ. Νετανιάχου πρέπει να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει το νέο του πολεμικό υπουργικό συμβούλιο, για να ενώσει το Ισραήλ. Ο κ. Νετανιάχου έχοντας περάσει μια ολόκληρη ζωή αναζητώντας την εξουσία με κάθε τίμημα, θα πρέπει επιτέλους να βάλει τη χώρα του πάνω από τον εαυτό του.
Μια ενιαία, κεντρώα κυβέρνηση θα ήταν επίσης σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις Μέσης Ανατολής. Το Ισραήλ θα βρεθεί σε μεγάλο κίνδυνο αν ο πόλεμος στη Γάζα επεκταθεί στα βόρεια σύνορά του με τον Λίβανο, όπου οι εντάσεις με τη Χιζμπουλάχ, αυξάνονται ήδη απειλητικά. Όσο πιο μακροχρόνιες και αιματηρές είναι οι μάχες στη Γάζα, τόσο περισσότερο η Χιζμπουλάχ θα αισθάνεται ότι πρέπει να φανεί ότι υποστηρίζει τους αδελφούς της.
Υπάρχει επίσης η πιθανότητα πολέμου με το Ιράν, το οποίο έχει αντικαταστήσει τις αραβικές κυβερνήσεις ως «χορηγός» της παλαιστινιακής βίας. Ένας ευρύτερος πόλεμος θα κατέστρεφε την αποκλιμάκωση, που οικοδομήθηκε με βάση τις συμφωνίες του Αβραάμ, μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων του, συμπεριλαμβανομένων του Μπαχρέιν, του Μαρόκου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και ενδεχομένως της Σαουδικής Αραβίας.
Αυτή η ομάδα αντιπροσωπεύει μια νέα Μέση Ανατολή που είναι ρεαλιστική και επικεντρώνεται στην οικονομική ανάπτυξη και όχι στην ιδεολογία. Είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο, αλλά έχει τη δυνατότητα να γίνει μια δύναμη μετριοπάθειας -και ενδεχομένως ακόμη και ασφάλειας. Ωστόσο, η Χαμάς έδειξε ότι η παραμέληση των Παλαιστινίων είναι λάθος. Το Ισραήλ και οι Άραβες εταίροι του χρειάζονται ένα νέο, αισιόδοξο όραμα για τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Το Ισραήλ δεν έχει πολλές επιλογές: η κατοχή δεν είναι βιώσιμη, μια κυβέρνηση της Χαμάς είναι απαράδεκτη, η διακυβέρνηση από την αντίπαλό της, τη Φατάχ είναι αβάσιμη, μια αραβική ειρηνευτική δύναμη είναι ανέφικτη και μια κυβέρνηση-μαριονέτα είναι αδιανόητη.
Αν το Ισραήλ καταστρέψει τη Χαμάς στη Γάζα και αποχωρήσει, ποιος ξέρει ποιες καταστροφικές δυνάμεις θα γεμίσουν το κενό που θα μείνει πίσω; Οι Ισραηλινοί πολιτικοί πρέπει επομένως να αρχίσουν να σκέφτονται πώς θα δημιουργήσουν τις συνθήκες για ζωή δίπλα στους Παλαιστίνιους, όσο μακρινό κι αν αυτό φαίνεται σήμερα. Ο μόνος τρόπος για να εξαλειφθεί η Χαμάς είναι το Ισραήλ και οι Άραβες σύμμαχοί του να δημιουργήσουν σταθερότητα και τις προϋποθέσεις για ειρήνη.
