Πολλές χιλιάδες φράσεων, που έχουν ειπωθεί από διάφορους φιλοσόφους, διάσημους, επιστήμονες κλπ, κυκλοφορούν στο διαδίκτυο (για συντομία θα τις αποκαλούμε στο παρόν άρθρο φιλοσοφίες). Τις βλέπουμε καθημερινά σε φωτογραφίες, γραμμένες σε τοίχους, σε διαφημιστικά σποτ, ενώ εξίσου συχνά τις ακούμε και τις διαβάζουμε από διάφορες πηγές. Κάποιες δεν μας αγγίζουν καθόλου… Κάποιες άλλες όμως, ηχούν εντελώς διαφορετικά… Κάτι μας κάνουν, είτε γιατί απλά συμφωνούμε, είτε γιατί μας θυμίζουν κάποια βιώματά μας ή γιατί απλά ταιριάζουν με τα πιστεύω και τις αντιλήψεις του παρόντος.
Πέρα από το αν συμφωνούμε απλά ή όχι, σίγουρα σε πολλές περιπτώσεις μας έχουν φανεί και χρήσιμες. Εφαρμόζοντάς τες στην καθημερινότητά μας φαίνεται να μας προάγει σε όλους τους τομείς. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:
Αυτογνωσία και Προσωπική Ανάπτυξη
Η ρήση του Σωκράτη “Γνώθι σαυτόν” μας ενθαρρύνει να εξετάζουμε τον εαυτό μας και να κατανοούμε τις δυνάμεις και τις αδυναμίες μας. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε πιο συνειδητές επιλογές στην καθημερινή μας ζωή, να βελτιώνουμε τις σχέσεις μας και να επιδιώκουμε την προσωπική ανάπτυξη.
Ισορροπία και Ευημερία
Η έννοια της “μεσότητας” του Αριστοτέλη μας διδάσκει την αξία της ισορροπίας. Στην καθημερινότητά μας, αυτό μπορεί να σημαίνει την εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, την υγιεινή διατροφή και την άσκηση, καθώς και την ισορροπία μεταξύ κοινωνικών δραστηριοτήτων και προσωπικού χρόνου.
Ανθεκτικότητα και Ψυχραιμία
Η στωική φιλοσοφία μας διδάσκει να αποδεχόμαστε τα πράγματα που δεν μπορούμε να αλλάξουμε και να εστιάζουμε σε αυτά που μπορούμε να ελέγξουμε. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίζουμε τις καθημερινές προκλήσεις με ψυχραιμία και ανθεκτικότητα, μειώνοντας το άγχος και την αβεβαιότητα.
Σεβασμός και Συνεργασία
Η ρήση του Κομφούκιου “Μην κάνεις στους άλλους αυτό που δεν θέλεις να σου κάνουν” μας ενθαρρύνει να συμπεριφερόμαστε με σεβασμό και κατανόηση προς τους άλλους. Αυτό μπορεί να βελτιώσει τις σχέσεις μας με τους συναδέλφους, τους φίλους και την οικογένεια, προάγοντας τη συνεργασία και την ειρηνική συνύπαρξη.
Αυτοπραγμάτωση και Υπέρβαση
Η ρήση του Νίτσε “Ό,τι δεν με σκοτώνει, με κάνει πιο δυνατό” μας ενθαρρύνει να βλέπουμε τις δυσκολίες ως ευκαιρίες για ανάπτυξη και υπέρβαση. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της καθημερινής ζωής με θετική διάθεση και να επιδιώκουμε την αυτοπραγμάτωση.
Ελευθερία και Ευθύνη
Η φιλοσοφία του Σαρτρ μας διδάσκει την αξία της ελευθερίας και της ευθύνης. Στην καθημερινότητά μας, αυτό μπορεί να σημαίνει την ανάληψη ευθύνης για τις επιλογές μας και τις συνέπειές τους, καθώς και την προσπάθεια για την επίτευξη των στόχων μας με ακεραιότητα και αποφασιστικότητα.
Όλες αυτές οι ρήσεις μπορούν να μας προσφέρουν καθοδήγηση και σοφία για να ζούμε μια πιο αυθεντική, ισορροπημένη και ευτυχισμένη ζωή.
Αυτή είναι η μία όψη της αλήθειας. Υπάρχει, ωστόσο, και μια δεύτερη όψη η οποία είναι τις περισσότερες φορές δυσδιάκριτη και αποτελεί συνάμα βασικό λόγο εμφάνισης αρκετών προβλημάτων. Τι γίνεται στην περίπτωση που οι φιλοσοφίες αυτές δεν συμφωνούν με τα βαθύτερα πιστεύω μας (τα οποία ως άνθρωποι συνεχώς ανακαλύπτουμε όσο ζούμε) ή ακόμα κι όταν φαίνεται σε κάποιες περιπτώσεις είτε να μη μας καλύπτουν απόλυτα ή και να μας περιορίζουν;
(Παρένθεση κάπως μεγάλη…) Στον τομέα της Ψυχολογίας χρησιμοποιείται κάποιες φορές ο όρος άκαμπτος/η, όταν θέλουμε να αναφερθούμε σε στοιχεία προσωπικότητας που αλλάζουν-προσαρμόζονται από δύσκολα έως καθόλου. Αποτέλεσμα αυτής της ακαμψίας είναι το άτομο να αντιλαμβάνεται-δέχεται μόνο με συγκεκριμένο τρόπο τις εμπειρίες του και οτιδήποτε δεν ανταποκρίνεται στα «standards» του ή δεν του ταιριάζει τελικά γίνεται δεκτό μόνο με συγκεκριμένο τρόπο (διαστρέβλωση) ή ακόμα και απορρίπτεται (άρνηση).
Αυτοί οι δύο όροι, που χρησιμοποιούνται από τους υποστηρικτές της προσωποκεντρικής προσέγγισης στην Ψυχολογία, σταδιακά οδηγούν στην εμφάνιση δυσεπίλυτων καταστάσεων, «αρνητικών συναισθημάτων» και -τελικά- διαφωνιών με τους γύρω μας (κλείνει η κάπως μεγάλη παρένθεση).
Επιστρέφοντας στο θέμα μας, όπως και όλες οι εμπειρίες, έτσι και οι φιλοσοφίες αυτές πολλές φορές τείνουν να γίνονται τόσο βαθιά αποδεκτές -και άκαμπτες- ώστε οποιαδήποτε διαφορετική οπτική εμφανίζεται να αποβάλλεται αυτόματα ως επιλογή. Όσο κι αν εκ πρώτης άποψης μπορεί κάποιες να έχουν καθολική αξία και να ισχύουν σε κάθε περίπτωση, αυτό πολλές φορές δημιουργεί μια κατάσταση πλήρους εξάρτησης, όπου καλούμαστε να ακολουθήσουμε σχεδόν τυφλά αυτό που μας προτείνει/επιβάλλει η φιλοσοφία που έχουμε υιοθετήσει. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται…
Τι χρειάζεται να προσέχουμε;
Αρχικά, είναι σημαντικό να τσεκάρουμε ποιος/α είναι αυτός/ή που διατύπωσε την αρχική φράση (μπορεί μια ατάκα να ακούγεται ιδιαίτερα ρομαντική, αλλά να έχει ειπωθεί από τον Νέρωνα τη στιγμή που καιγόταν η Ρώμη), οπότε να μην είναι και ιδιαίτερα υπέρ της ανθρωπότητας το να τον/την «διαφημίσουμε» για αυτό που είπε. Είναι, επίσης, αρκετά συχνό το φαινόμενο μια φράση να φαίνεται ότι έχει ειπωθεί από κάποιον/α, αλλά στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο να είναι προϊόν φαντασίας για διάφορους λόγους. Ειδικά αυτό το τελευταίο είναι πολύ εύκολο με την πρόοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Από εκεί και πέρα, χρειάζεται να είμαστε αρκετά ανοιχτοί στο πόσο άκαμπτα (εξηγήσαμε παραπάνω τι σημαίνει αυτό!) αποδεχόμαστε την κάθε φιλοσοφία. Αν και δεν είναι εύκολο, χρειάζεται να μπορούμε να διακρίνουμε πότε η διάθεσή μας να παραμείνουμε πιστοί σε κάποια αρχή μας που βασίζεται σε φιλοσοφίες μάς περιορίζει ή μάς επιφέρει αχρείαστη ευθύνη ή ακόμα και μάς αναγκάζει να δράσουμε με τρόπο που δεν είναι επιθυμητός. Αυτού του είδους η πίεση έχει μακροπρόθεσμα συχνά αρνητικά αποτελέσματα στην ψυχική μας υγεία.
Συνοψίζοντας
Κανείς δεν αρνείται ότι οι φιλοσοφίες είναι ιδιαίτερα βοηθητικές σε διάφορες καταστάσεις της ζωής μας. Σίγουρα προσφέρουν εφόδια για αντιμετώπιση καθημερινών θεμάτων/προβλημάτων και βοηθάνε σε αρκετές περιπτώσεις σε θέματα ηθικής φύσης. Ωστόσο χρειάζεται να είμαστε ευέλικτοι και ανοιχτοί και να έχουμε την πνευματική διαύγεια να κρίνουμε πότε η εκάστοτε φιλοσοφία μας περιορίζει ή μας αποκλείει από την εξεύρεση λύσης.
