Εκ πρώτης όψεως…όχι. Εκ δεύτερης; … Πάλι όχι.
Τι συμβαίνει όμως;
Αρκετές φορές βλέπουμε ότι το ερωτικό τραγούδι μπορεί να γίνει πολιτικό (Ερωτικό εννοώντας ότι μιλάει για την αγάπη ή τον έρωτα).
Η πορεία του Ελληνικού πολιτικού τραγουδιού αναλύθηκε στο Επιστημονικό Συνέδριο «50 Χρόνια ελληνικό τραγούδι 1974-2024: Κοινωνιολογικές και πολιτισμικές προσεγγίσεις», από το Εργαστήριο Πολιτισμικών & Οπτικών Σπουδών του Τμήμα Δημοσιογραφίας & Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Έχουμε συχνά παραδείγματα τραγουδιών που αρχικά γράφτηκαν αναφερόμενα στην αγάπη, να αποκτούν μετά άλλο νόημα. Όπως π.χ. το: «Η μέρα εκείνη δεν θα αργήσει».
Βλέπουμε έτσι ότι ένα τραγούδι αφενός μπορεί να έχει γραφτεί εξαρχής πολιτικά (βάζουμε εδώ δείγμα τα πολιτικά τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου), αφετέρου μπορεί να γραφτούν και για άλλους λόγους, όπως ερωτικά, φιλικά κ.α. και μετά να αποκτήσουν άλλη βαρύτητα στον νου των ανθρώπων.
Το κάθε τραγούδι (και κάθε κομμάτι Τέχνης) έχει τη δική του ζωή. Αφού το δημιουργήσεις, δεν ξέρεις πώς θα πορευτεί.
Πολύ ωραίο παράδειγμα είναι «ο Μικρόκοσμος» του Ναζίμ Χικμέτ. Μας δείχνει τόσο το παραπάνω, όσο και ότι ακόμα και ως πολιτικά γραμμένο ένα κομμάτι, μπορεί στη συνέχεια να λάβει διαφορετική νοηματοδότηση ως προς την πολιτικότητά του.
Πιο συγκεκριμένα, το ποίημα γράφτηκε με πολιτικό πρόσημο για τον δικό του σκοπό. Έπειτα μελοποιήθηκε από τον Θάνο Μικρούτσικο και αποτέλεσε μέρος των πολιτικών του τραγουδιών, προσθέτοντας έτσι ένα ακόμα νόημα, ενώ οι αποδέκτες του/διαμοιραστές του μπορεί να του προσδώσουν στο μυαλό τους και άλλη οπτική.
Πού βρίσκουμε τώρα το πολιτικό τραγούδι; Έχει εκλείψει; Ήταν μια ερώτηση μέσα στο συνέδριο, που προέρχεται από τη φαινομενική έλλειψη πολιτικών τραγουδιών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Πολιτικό τραγούδι βέβαια υπάρχει ακόμα, όχι τόσο στο ραδιόφωνο, αλλά στο Ίντερνετ. Άλλωστε είδαμε κιόλας αρκετά να δημιουργούνται για τα Τέμπη ή για τις γυναικοκτονίες. Και πριν όμως από την μεγάλη εκδήλωση πολιτικών τραγουδιών με αυτά τα θέματα, ήταν φανερή η μετανάστευση του πολιτικού τραγουδιού στο διαδίκτυο.
«Δεν υπάρχει εποχή χωρίς πολιτικό τραγούδι» ήταν η απόφανση των ομιλητών του συνεδρίου.
Έχουν όμως αλλάξει οι παράμετροι που αυτό δημιουργείται, διαμοιράζεται και καταναλώνεται. Πλέον, όλα τα τραγούδια σχεδόν, άρα και τα πολιτικά, παράγονται άμεσα μέσα στον Δεύτερο Ιστό (Web 2.0) και με σκοπό να διαμοιραστούν σε αυτόν.
Έτσι βλέπουμε ότι τελικά «το μέσο είναι το τραγούδι».
Μια φράση που μας θυμίζει τη ρητορική του Μάρσαλ Μακλούαν, ταιριαστή στη σύγχρονη εποχή των social media, που από αναλογικά αυτόχθονες, γινόμαστε ψηφιακά γηγενείς.
Έχοντας κατανοήσει κάποια πράγματα για το πολιτικό τραγούδι ας επιστρέψουμε λοιπόν στην αρχική μας ερώτηση.
Για μένα, οι στίχοι του τραγουδιού «Στην Αθήνα μου» ήρθαν να ταιριάξουν στις γενικότερες σκέψεις μου αμέσως μετά το δυστύχημα των Τεμπών. Ψάχνουμε κάποιους ανθρώπους απελπισμένα, από την κατεύθυνση της Αθήνας, όπου έρχονταν. Τους ψάχνουμε απεγνωσμένα στην Αθήνα μας, αλλά δεν θα τους βρούμε. Ειδικά η λέξη «ψάχνω» ήταν ιδιαίτερα επίκαιρη στις πρώτες μέρες, στην έρευνα για αγνοούμενους. Μαζί με αυτόν, και άλλοι στίχοι μέσα στο τραγούδι περιγράφουν τη μεγάλη απόγνωση ενός χωρισμού, σε αυτήν την περίπτωση με την ευρεία έννοια της λέξης.
Είναι παρήγορο κάποιες φορές, και αναγκαίο θα λέγαμε, εκτός από τα πολιτικά, και μη, τραγούδια που γράφτηκαν γι’ αυτό το θέμα, να μπορούμε να βρούμε καταφύγιο σε τραγούδια που νιώθουμε επίσης ότι ταυτίζονται (έως ένα βαθμό) με τόσο μεγάλα συναισθήματα.
Θα λέγαμε λοιπόν, ότι το τραγούδι «στην Αθήνα μου» δεν είναι εν γένει πολιτικό, όμως είναι εν δυνάμει για τον κάθε ένα, όπως ίσως και κάθε τραγούδι.
Ένα πράγμα είναι σίγουρο: δεν χρειάζεται να υπάρχουν ταμπού στον τρόπο που ακούμε και απολαμβάνουμε ένα τραγούδι.
