Το βιβλίο Chav: Αλληλεγγύη από τα υπόγεια (πρωτότυπος τίτλος: Chav Solidarity), του Ντ. Χάντερ, εκδόθηκε στα ελληνικά το 2022 από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων και αποτελεί το πρώτο του συγγραφικό έργο. Πρόκειται για ένα βιβλίο που δύσκολα κατατάσσεται σε συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος. Κι αυτό καθώς συνδυάζει στοιχεία αυτοβιογραφίας, συλλογής δοκιμίων και απομνημονευμάτων, ενώ παράλληλα λειτουργεί ως μια δυνατή διαμαρτυρία ενάντια στην περιθωριοποίηση των κοινωνικά αόρατων τάξεων.
Μέσα από τις σελίδες του, ο συγγραφέας μοιράζεται βιωματικές εμπειρίες που περιλαμβάνουν σεξουαλική βία, διαπροσωπικό και συστημικό ρατσισμό, έμφυλη κακοποίηση (σωματική, ψυχολογική και λεκτική), διάφορες μορφές σωματικής βίας, αυτοκτονίες, χρήση ναρκωτικών ουσιών, τρανσφοβία, φόνους και αστυνομική βαναυσότητα. Το Chav: Αλληλεγγύη από τα υπόγεια είναι ένα έργο που δεν φοβάται να φωτίσει τις πιο σκοτεινές πτυχές της κοινωνικής πραγματικότητας, δίνοντας φωνή σε όσους συχνά παραμένουν στο περιθώριο.
Από το κοινωνικό περιθώριο στην πολιτική δράση
Στο Chav: Αλληλεγγύη από τα υπόγεια, ο Ντ. Χάντερ μας εισάγει σε έναν κόσμο αθέατο. Σε μια κοινωνική τάξη που, αν και γνωρίζουμε την ύπαρξή της, παραμένει άγνωστη στις λεπτομέρειές της. Αυτό συμβαίνει επειδή οι περισσότερες πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή των ανθρώπων αυτών προέρχονται από το φίλτρο και την οπτική γωνία προνομιούχων μελετητών. Το βιβλίο, λοιπόν, αποτελεί μια σπάνια και πολύτιμη μαρτυρία, καθώς δεν είναι προϊόν εξωτερικής παρατήρησης, αλλά προέρχεται από κάποιον που μεγάλωσε μέσα σε αυτή την πραγματικότητα. Όσα εξιστορεί ο Χάντερ είναι δικές του εμπειρίες, όχι αφηγήσεις τρίτων.
Ο συγγραφέας περιγράφει τον εαυτό του με πολλές και συχνά αντιφατικές ταυτότητες: σεξεργάτης, εξαρτημένος από ναρκωτικά, βίαιος κακοποιός, ληστής, κοινωνικός αγωνιστής, αλλά και chav. Ο όρος chav, στην αγγλική αργκό, χρησιμοποιείται μειωτικά, για να περιγράψει νεαρά άτομα χαμηλής κοινωνικής τάξης, των οποίων η εμφάνιση, η ομιλία και η συμπεριφορά θεωρούνται δείγματα έλλειψης μόρφωσης. Πρόκειται για έναν όρο που στιγματίζει και περιθωριοποιεί τη φτωχή βρετανική νεολαία, ταυτίζοντάς τη με τη βία και την παραβατικότητα.
Ο Χάντερ, κατά το ήμισυ Ρομά, μεγάλωσε στο κοινωνικό περιθώριο μιας από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, της Αγγλίας. Η μητέρα του, θύμα ενδοοικογενειακής βίας τόσο από τον σύντροφό της, όσο και από τον ίδιο της τον πατέρα, υπήρξε σχεδόν απούσα από τη ζωή του. Αντιμετώπιζε σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, ήταν εξαρτημένη από τα ναρκωτικά και περιστασιακά εκδιδόταν. Την οικογένεια διοικούσε με σιδηρά πυγμή ο παππούς του, που διαχειριζόταν τα οικονομικά της· χρήματα που προέρχονταν από παράνομες δραστηριότητες.
Μεγαλώνοντας σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, ο Χάντερ εξωθήθηκε από το ίδιο του το περιβάλλον στην παρανομία, την εγκληματικότητα, τη σεξεργασία, τη διακίνηση και χρήση ναρκωτικών. Στο βιβλίο του περιγράφει ανατριχιαστικές λεπτομέρειες από αυτές τις περιόδους, όχι όμως για να καταδικάσει ή να κατηγορήσει όσους του έκαναν κακό. Αντίθετα, προσπαθεί να αναδείξει την καταπιεστική φύση του καπιταλιστικού συστήματος. Σύμφωνα με τον ίδιο, ακόμη και οι θύτες του υπήρξαν, με τη σειρά τους, θύματα του ίδιου συστήματος.
Ο Χάντερ δεν διστάζει να μιλήσει και για τις δικές του σκοτεινές στιγμές. Δεν παρουσιάζει τον εαυτό του μόνο ως θύμα, αλλά και ως θύτη. Ομολογεί πως έχει υπάρξει βίαιος και ρατσιστής, ότι κάποτε η άσκηση βίας του προσέφερε την προσοχή που αλλιώς στερούνταν. Περιγράφει, επίσης, τα χρόνια που πέρασε σε ιδρύματα ανηλίκων και αναμορφωτήρια, εμπειρίες που συνέβαλαν στον φαύλο κύκλο της παραβατικότητας και της βίας.
Ένα ακόμη κεντρικό στοιχείο του βιβλίου είναι η συμμετοχή του συγγραφέα σε αριστερά κινήματα και κοινωνικές συλλογικότητες. Ωστόσο, η κριτική του προς αυτά είναι έντονη. Επισημαίνει πως, παρά τη ρητορική τους περί συμπερίληψης και αλληλεγγύης, οι φωνές των ανθρώπων του κοινωνικού περιθωρίου σπάνια έχουν πραγματικά χώρο σε τέτοιους χώρους. Υπογραμμίζει την αδυναμία τους να συμπεριλάβουν τις πιο περιθωριοποιημένες τάξεις, αφήνοντας να εννοηθεί πως συχνά αναπαράγουν τα ίδια ταξικά προνόμια που υποτίθεται πως πολεμούν.
Σχολιασμός για το Chav: Αλληλεγγύη από τα υπόγεια – ταξική καταπίεση και πολιτική κριτική
Το Chav: Αλληλεγγύη από τα υπόγεια επιδιώκει να αναδείξει τις ταξικές ανισότητες που κυριαρχούν στην Αγγλία. Πρόκειται για μια χώρα που, παρά τον πλούτο της, αφήνει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της να ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Ο Ντ. Χάντερ δεν περιορίζεται απλώς στην περιγραφή αυτής της κατάστασης. Αντιθέτως, επιχειρεί να φωτίσει τη βία που υφίστανται οι πιο αδύναμοι, ιδιαίτερα οι γυναίκες και τα παιδιά της εργατικής τάξης, με έμφαση στα μη λευκά άτομα. Ακόμα, προσπαθεί να καταδείξει πως η κακοποίηση που βιώνουν δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά, αλλά αποτέλεσμα της ανέχειας και της κοινωνικής περιθωριοποίησης.
Μέσα από αυτή την αναμέτρηση με το παρελθόν του, περιγράφει την πολιτική του στράτευση, τη σταδιακή του αφύπνιση και την πορεία του προς τη χειραφέτηση. Ο ίδιος μας πληροφορεί ότι έμαθε να διαβάζει και να γράφει σε ηλικία 23 ετών. Αυτό αποτελεί ένα επίτευγμα που σηματοδοτεί τη ρήξη του με το παρελθόν του και την απόπειρά του να αποδράσει από τον φαύλο κύκλο της φτώχειας και της βίας.
Κριτική στον καπιταλισμό και τις αδυναμίες της Αριστεράς
Ωστόσο, ο Χάντερ δεν διστάζει να ασκήσει κριτική στην Αριστερά, επισημαίνοντας τις αντιφάσεις και τις αδυναμίες της. Υποστηρίζει πως, παρά τις διακηρύξεις της για συμπερίληψη, συχνά υιοθετεί έναν πατερναλιστικό και ηγεμονικό λόγο. Δεν αφήνει χώρο στους ανθρώπους του περιθωρίου να μιλήσουν οι ίδιοι για τις ανάγκες και τα προβλήματά τους. Η αλληλεγγύη δεν μπορεί να είναι μονόπλευρη ή επιβεβλημένη από τα πάνω· οι ίδιοι οι καταπιεσμένοι πρέπει να έχουν τον πρώτο λόγο στις μορφές αγώνα που επιλέγουν να υιοθετήσουν.
Ο συγγραφέας τονίζει πως για όσους παλεύουν καθημερινά για την επιβίωση, οι θεωρητικές αναλύσεις και τα πολιτικά συνθήματα δεν αρκούν. Οι αγώνες πρέπει να είναι πρακτικοί, ουσιαστικοί και να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων.
Κεντρικό σημείο της κριτικής του παραμένει, φυσικά, το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα. Ο Χάντερ το περιγράφει ως μια μηχανή καταπίεσης που αναπαράγει τη φτώχεια και τον αποκλεισμό, ενώ ταυτόχρονα μεταθέτει την ευθύνη για αυτές τις συνθήκες στα ίδια τα θύματά του. Η αφήγηση της κυρίαρχης τάξης πρεσβεύει πως η εξαθλίωση είναι αποτέλεσμα ατομικών επιλογών και όχι δομικής αδικίας. Επιπλέον, ο συγγραφέας επισημαίνει πως η συζήτηση για την ψυχική υγεία εστιάζει σχεδόν αποκλειστικά στις ανησυχίες της λευκής μεσαίας τάξης, αγνοώντας τα ψυχικά τραύματα και τις ανάγκες των πιο περιθωριοποιημένων κοινωνικών στρωμάτων.
Από τα υπόγεια στην πολιτική συζήτηση
Το Chav: Αλληλεγγύη από τα υπόγεια θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ένα κάλεσμα για συλλογική δράση και προβληματισμό. Μέσα από τη δική του οπτική, ο Χάντερ ανατρέπει την κυρίαρχη αφήγηση και δίνει φωνή σε εκείνους που συνήθως παραμένουν αόρατοι. Παρόλο που το βιβλίο του απευθύνεται κυρίως στις προνομιούχες τάξεις —μιας και η ανάγνωση από μόνη της αποτελεί ένα προνόμιο που απαιτεί πρόσβαση σε εκπαίδευση, χρόνο και πόρους— καταφέρνει να λειτουργήσει ως γέφυρα κατανόησης ανάμεσα σε διαφορετικούς κόσμους.
Πρόκειται για ένα έργο που φέρνει στο προσκήνιο τις εμπειρίες των κοινωνικά αποκλεισμένων και τις εντάσσει σε έναν ευρύτερο πολιτικό διάλογο για την αλλαγή του συστήματος. Δε δίνει εύκολες απαντήσεις, αλλά προσφέρει μια οδυνηρή, ειλικρινή και βαθιά πολιτική ματιά στην ταξική αδικία, θέτοντας ερωτήματα που απαιτούν επανεξέταση της κοινωνικής πραγματικότητας.
Το Chav: Αλληλεγγύη από τα υπόγεια είναι κάτι περισσότερο από ένα αυτοβιογραφικό κείμενο· είναι μια ωμή, καθηλωτική καταγραφή της κοινωνικής αδικίας, μια κραυγή ενάντια στην ταξική περιθωριοποίηση και μια πρόκληση προς τον αναγνώστη να κοιτάξει κατάματα τη βία που παράγει το ίδιο το σύστημα.
Τίτλος: Chav: Αλληλεγγύη από τα υπόγεια
Συγγραφέας: Ντομ Χάντερ
Έτος ελληνικής έκδοσης: 2022
Εκδόσεις: Οι εκδόσεις των συναδέλφων
Σελίδες: 176
