Σε προσκαλώ να σκεφτείς πόσες φορές έχεις πει ‘ναι’ σε κάτι που δεν ήθελες… Φαντάζομαι πολλές. Σε προσκαλώ επίσης να σκεφτείς τις φορές που είπες ‘όχι’. Θυμάσαι το επακόλουθο συναίσθημα; Άσε με να μαντέψω… ενοχές κυρίως, ίσως και ένα αίσθημα ‘κακού παιδιού’ που μάλλον έρχεται σε αντίθεση με την ταμπέλα του ‘καλού παιδιού’ που για χρόνια κουβαλάς.
Στην κοινωνία, και πιο συγκεκριμένα στην ελληνική κοινωνία, μας μαθαίνουν από μικρά παιδιά να είμαστε ευγενικοί, πρόθυμοι, διαθέσιμοι, εξυπηρετικοί, ανιδιοτελείς και όλα αυτά τα χρήσιμα χαρακτηριστικά, δεξιότητες θα τις χαρακτήριζα. Έχουν κόστος όμως; Η απάντηση είναι ναι! Υπερκόπωση, πίεση, δυσφορία, μείωση ζωτικού χώρου και μείωση αίσθησης ελέγχου της ζωής μας.
Breaking news! Το ‘όχι’ είναι πλήρης πρόταση. Δεν χρειάζεται να συνοδευτεί με δικαιολογία, εξήγηση, απολογία, αιτιολογία. Το να μάθουμε να λέμε ‘όχι’ είναι ζωτικής σημασίας για τη συναισθηματική μας υγεία, την αυτοεκτίμηση και την προστασία των προσωπικών μας ορίων. Πέρα από την προσωπική ευημερία είναι και προς όφελος των σχέσεων. Τα όρια δεν έρχονται σε κόντρα με τις σχέσεις μας, αλλά πολλές φορές για να τις προφυλάξουμε. Λέγοντας ‘όχι’ βοηθάμε τον συσχετιζόμενο με εμάς να μας μάθει καλύτερα, να αναγνώσει τις ανάγκες μας.
Γιατί δυσκολευόμαστε να πούμε ‘όχι’;
•Φόβος απόρριψης: Φοβόμαστε μήπως οι άλλοι μας απορρίψουν ή μας θεωρήσουν αγενείς.
•Ενοχές: Υπάρχει μία σκέψη ότι η επιλογή της δικής μας χαράς/ευημερίας/ηρεμίας/φροντίδας, έρχεται σε αντιδιαστολή με τα θέλω των άλλων, άρα και το όχι μας θα τους πληγώσει.
•Κοινωνικές πιέσεις: Από μικροί όπως προείπα υπάρχει ώθηση προς μία συμπεριφορά και κατ’ επέκταση ταμπέλα ‘καλού παιδιού’. Συνεπώς, η αίσθηση ότι πετάμε αυτή την ταμπέλα με την μη ικανοποίηση των αναγκών των άλλων, πολλές φορές φέρνει και μία αίσθηση προδοσίας στο μεγάλωμα μας και τις ηθικές αξίες μας.
•Φόβος απώλειας ευκαιριών: Πολλές φορές φαίνεται να είναι πιο δύσκολο να πούμε ‘όχι’ σε επαγγελματικές προτάσεις ή προτάσεις που αφορούν ένα κομμάτι προσωπικής εξέλιξης. Τώρα θα σκεφτείτε ‘ε τότε γιατί να πούμε;’. Η απάντηση είναι επειδή πολλές φορές φλερτάρουμε με τα όρια υπερκόπωσης σε μία διαρκή προσπάθεια να αρπάξουμε όλες τις ευκαιρίες. Είναι πράγματι όλα ευκαιρίες; Ή χρειάζεται μία αξιολόγηση της πραγματικής ευκαιρίας σε αντιδιαστολή με τη δική μας ψυχική, πνευματική, σωματική κατάσταση;
Πολλές φορές σκέφτομαι ότι όταν όλοι μας πετύχουμε τα όνειρα μας, μπορεί να είμαστε πολύ κουρασμένοι για να τα ζήσουμε.
Τα παραπάνω δεν αφορούν θέσφατα και σίγουρα υπάρχουν πολλά ακόμα, πολλές σκέψεις που μπορούν να προκύψουν με αφορμή όσα αναπτύχθηκαν. Καθώς τα έγραφα, σκεφτόμουν ότι πολλές φορές αυτό που συμβαίνει είναι ότι κάπως δεν νιώθουμε ότι έχουμε το δικαίωμα της επιλογής, όμως το έχουμε. Το μόνο που χρειάζεται είναι μία αξιολόγηση του κόστους της κάθε επιλογής.
Υπάρχουν, άραγε, λόγοι να λέμε ‘όχι’ ή όλο αυτό είναι μία ακόμη προσπάθεια να οδηγηθούμε σε ατομικιστικές κοινωνίες, τοποθετώντας στο επίκεντρο μόνο τις προσωπικές μας ανάγκες;
Φυσικά και υπάρχουν. Πρώτα από όλα δηλώνοντας με ειλικρίνεια τις ανάγκες σου, βελτιώνεις τις σχέσεις σου, να ένας λόγο που προάγει την συλλογικότητα. Αυθεντικότητα στις σχέσεις και όχι κεκαλυμμένες ανάγκες, επιθυμίες που οδηγούν στην αγανάκτηση, θυμό και πολλές φορές σε συγκρούσεις. Επίσης, όσο και αν αυτή η κοινωνία το απαιτεί, δεν μπορείς να τα προλάβεις όλα!
Αν αρνηθείς και καμιά φορά, διαφυλάττεις την ενέργεια σου, δεν είναι ατελείωτη, σε διαβεβαιώνω. Ταυτόχρονα κερδίζεις χρόνο για τα σημαντικά, μπορείς να εστιάσεις σε ότι για σένα είναι σημαντικό ακόμα και αν αυτό αφορά την ξεκούρασή σου, μην την υποτιμάς. Τέλος, βάζεις τον αυτοσεβασμό ως παράγοντα στην εκάστοτε σχέση. Αν σε όλα λες ναι, οι σχέσεις σου παίρνουν το πράσινο φως για να ζητήσουν και άλλα. Όλοι (ελπίζω) πρέπει να δούμε το κόκκινο φανάρι για να σταματήσουμε, έτσι και οι άνθρωποι γύρω σου πρέπει να δουν τη δική σου ένδειξη για να σταματήσουν.
Τρόποι, ώστε τα ‘όχι’ μας να γίνουν πιο υποφερτά για εμάς, με λιγότερο κόστος:
– Ξεκάθαρη θέση: Δεν χρειάζεται να σκέφτεσαι πάντα πώς θα δικαιολογήσεις/αιτιολογήσεις το ‘όχι’ σου. Το ‘όχι δεν θα μπορέσω’ είναι αρκετό. Δεν είναι όπως τα διαγωνίσματα στο σχολείο που η ερώτηση είχε πάντα μία παρένθεση ‘Δικαιολόγησε την απάντησή σου’.
– Χρησιμοποίησε θετική γλώσσα: Εντάξει, καταλαβαίνω πως για καιρό είσαι ‘καλό παιδί’, οπότε δεν μπορείς και δεν πρέπει να το πετάξεις από χαρακτηριστικό σου. Μπορείς να ευχαριστήσεις τον άλλον για την πρόταση και να αρνηθείς ευγενικά: ‘Σε ευχαριστώ που με σκέφτηκες, αλλά δεν θα μπορέσω αυτή την φορά’.
– Μην κλείνεις πόρτες (ευκαιρίες) αλλά μην τις αφήνεις και ορθάνοιχτες: Όταν αρνηθείς κάτι, βεβαιώσου πως είναι κατανοητό ότι η άρνηση αυτή αφορά τον παρόντα χρόνο. Το ‘όχι τώρα’ έχει διαφορά από το ‘όχι’.
Θέλω να θυμάσαι πως μία πράξη αυτοφροντίδας δεν έρχεται ως προδοσία των σχέσεων. Αν ένα μέλος μίας σχέσης, οποιουδήποτε τύπου, μπορεί να γίνει αντικείμενο φροντίδας, αυξάνονται οι πιθανότητες τα θετικά αποτελέσματα της φροντίδας να τα εισπράξει και το άλλο μέλος. Δεν είναι ή εγώ ή οι άλλοι. Είναι και εγώ και οι άλλοι!
