Όπως οργάνωνα το πρόγραμμα του ταξιδιού μου, πρόσεξα να βρω νέα τοπία και σημεία που δεν θα είχα ξαναδεί στην τελευταία μου επίσκεψη στην αγγλική πρωτεύουσα. Δεν θα μπορούσα όμως να μην επιστρέψω στην Tate Modern, το μουσείο σύγχρονης τέχνης του Λονδίνου, μιας και είχε έκθεση με αφιέρωμα στην Yoko Ono. Η Tate Modern φιλοξενεί αυτή την έκθεση με τίτλο “Music of the mind” από 15 Φεβρουαρίου μέχρι και τις 01 Σεπτεμβρίου του 2024 και εμπεριέχει πολλά έργα από τη δουλειά της καθώς και στοιχεία από την ζωή της.
Οι επισκέπτες καλούνται να λάβουν μέρος τόσο σε απλές πράξεις της φαντασίας όσο και σε ενεργές συναντήσεις με τα έργα της Ono, όπου μπορούν να συνεισφέρουν προσωπικές ευχές για ειρήνη. Η έκθεση αποκαλύπτει μία πρωτοποριακή προσέγγιση της γλώσσας, της τέχνης και της συμμετοχής που συνεχίζει να επικοινωνεί μέχρι και την παρούσα στιγμή.
Yoko Ono 101
Η Yoko Ono είναι πρωτοπόρος της πρώιμης εννοιολογικής και συμμετοχικής τέχνης, διάσημη μουσικός και σπουδαία αγωνίστρια για την παγκόσμια ειρήνη. Αναπτύσσοντας την πρακτική της στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ιδέες της είναι κεντρικής σημασίας για την τέχνη της. Συγκεκριμένες πράξεις, λέξεις, εικόνες και θέματα επαναλαμβάνονται στην πρακτική της και αντηχούν σε όλη την έκθεση.
Την άνοιξη του 1945, όταν το Τόκιο βομβαρδίστηκε από τις ΗΠΑ, η Ono, ηλικίας μόλις 12 ετών, μεταφέρθηκε στην ύπαιθρο, όπου υπήρχαν ελλείψεις σε τρόφιμα και άλλα απαραίτητα. Η Ono και ο μικρότερος αδερφός της, Keisuke, ξάπλωσαν ανάσκελα, κοίταζαν ψηλά στον ουρανό και ξέφευγαν στη φαντασία τους. Θυμάται, «ανταλλάξαμε μενού στον αέρα και χρησιμοποιήσαμε τις δυνάμεις μας οπτικοποίησης για να επιβιώσουμε». Η Ono το περιέγραψε ως «το πρώτο μου έργο τέχνης ίσως».
Προχωρώντας τώρα στην έκθεση, μπαίνοντας στο κτίριο ένιωσα μια ανατριχίλα, απλά γιατί είχα χτίσει μέσα μου προσδοκίες για να αντιμετωπίσω την έκθεση ( που περίμενα να είναι τέλεια) και να έρθω σε επαφή με την τέχνη μέσω του ακτιβισμού της Yoko. Spoiler alert: η έκθεση ξεπέρασε κάθε προσδοκία μου και αυτό που μου άρεσε περισσότερο είναι το interaction που έχει κάθε επισκέπτης με τα έργα.
Από τη στιγμή που μπήκα στην έκθεση τα ερεθίσματα ήταν τόσα πολλά που αντικατοπτρίζουν την παρομοίωση ότι το δωμάτιο της έκθεσης κινείται με την ίδια ταχύτητα με τα σύννεφα.
Ιδιαίτερα, μου κίνησε το ενδιαφέρον μια σειρά από πίνακες που είχαν γραμμένες οδηγίες από την ίδια την Yoko προς το κοινό για το πως μπορεί να παράγει καθένας από μας ένα έργο τέχνης. Καταλαβαίνω ποσό περίεργο μπορεί να ακούγεται, για αυτό και θα παραθέσω ένα αυτούσιο παράδειγμα από την άνοιξη του 1962:
PAINTING TO BE CONSTRUCTED IN YOUR HEAD
Observe three paintings carefully.
Mix them well in your head.
Collect the figures that you remember.
Select a number that you associate with it.
Place the number on a canvas.
Instead of paintings, you may use photographs, wrapping papers, newspapers, recipes, etc.
Η ίδια η Yoko Ono ονόμασε τον «οδηγό τέχνης» της με το όνομα του αγαπημένου της φρούτου, του Grapefruit. Αυτός ο «οδηγός τέχνης» μπορεί να δώσει το έναυσμα ακόμα και στα λιγότερο δημιουργικά άτομα (ή για να εκφραστώ πιο ολοκληρωμένα, στα άτομα που δεν ξέρουν πως να αρχίσουν να αποτυπώνουν την τέχνη που έχουν στο νου τους) να εκφραστούν με έναν πιο structured ,αλλά ταυτόχρονα δικό τους μοναδικό τρόπο.
Ακολουθώντας την ροή της έκθεσης, τράβηξε την προσοχή μου το σενάριο της Yoko με τίτλο “Strip tease show” που ουσιαστικά ήταν μια ακριβής περιγραφή μιας σειράς γεγονότων που βίωσε η καλλιτέχνης στο διάστημα 1964-1966 στο Τόκιο και χωρίζεται σε δυο μέρη. Το πρώτο μέρος αφορά όλα τα γεγονότα που συμβαίνουν έξω από την σκηνή και, γενικά, τον χώρο μιας παράστασης ενώ στο δεύτερο μέρος του σεναρίου έβαλε όλες τις λεπτομέρειες της παράστασης/ συναυλίας που αναλύει.
Μέρος του “Strip Tease Show” αποτελεί το “Cut Piece” (1964), όπου οι άνθρωποι κλήθηκαν να κόψουν μέρος από το αγαπημένο της κουστούμι όσο αυτή καθόταν ήσυχα πάνω στη σκηνή, στην απαγορευμένη ταινία της “No.4 (Bottoms)” (1966-67) που δημιούργησε ως «αίτηση για ειρήνη».
Μαζί με το “Cut Piece”, παρουσιάστηκε ως έργο και το “Bag Piece” όπου καλεί το κοινό της να περικυκλωθεί από ένα μαύρο ύφασμα και μέσα σε αυτό να αποποιηθεί κάθε χαρακτηριστικό της εμφάνισης του, θέλοντας να μας υπενθυμίσει ότι κάθε κομμάτι της ταυτότητας μας υπάρχει ακόμα και αν δεν φαινόμαστε στον περίγυρο μας.
Κάθε σκέψη, κάθε αξία και κάθε άποψη μας χαρακτηρίζεται από τη δύναμη του μυαλού μας και την κριτική μας σκέψη και όχι από την εξωτερική μας εμφάνιση. Με αυτόν τον τρόπο, καλεί το κοινό να αλληλεπιδράσει με άγνωστα άτομα, τα οποία όμως δεν θα δει, παρά μόνο θα τους μιλήσει όσο βρίσκεται «προστατευμένο» μέσα στην μαύρη σακούλα!
Στον επόμενο χώρο της έκθεσης, ήρθα αντιμέτωπη με το αγαπημένο μου έργο που αποτελεί μια ιδέα κοινωνικοποίησης αλλά και μια παραλλαγή του κλασικού σκακιού. Ονομάζεται “White Chess set” και, ουσιαστικά, προσκαλεί τους επισκέπτες να παίξουν σκάκι σε μια σκακιέρα που, όμως, έχει μόνο λευκά πιόνια. Έτσι, παίζεις για όσο θυμάσαι που έχεις τοποθετήσει όλα σου τα πιόνια . Με αυτόν τον τρόπο είναι πολύ δύσκολο να παίξεις ως το τέλος και να νικήσεις αλλά πολύ απολαυστικό να εξασκείς τη μνήμη σου και να εστιάζεις πιο πολύ στο παιχνίδι και όχι τόσο στην νίκη ή την ήττα σου.
Όσον αφορά το τελευταίο κομμάτι στο οποίο θέλω να αναφερθώ -για να αφήσω και κάτι να απολαύσετε στην έκθεση από κοντά- αποτελεί ένα αφιέρωμα στην μητρική φιγούρα και διερευνά τη σχέση μας με τις μητέρες μας. Ειδικότερα, στο τελευταίο δωμάτιο της έκθεσης, γίνεται εμφανές ότι οι προσωπικές εμπειρίες και η ενδοσκόπηση αποτέλεσαν το υπόβαθρο για πολλά από τα έργα της Yoko. Κρεμασμένη στο ύψος, μια σειρά από φωτογραφίες ενσαρκώνουν το χιούμορ και την ανθρωπιά της Ono, ενώ η ίδια, ταυτόχρονα, σε προσκαλεί: «Γράψε τις σκέψεις σου για τη μητέρα σου. Ή καρφίτσωσε μια φωτογραφία της στον καμβά. Η ελπίδα είναι ότι το έργο εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της έκθεσης ως ένα οικείο φόρο τιμής στις μητέρες. Η Ono δηλώνει ότι όλη της η δουλειά «είναι μια μορφή ευχής».
Για την Ono, η πιο σημαντική επιθυμία μας είναι η ειρήνη. Σύμφωνα με τα λόγια της: «Η εξουσία λειτουργεί με μυστηριώδεις τρόπους. Δεν χρειάζεται να κάνουμε πολλά. Οραματιστείτε το εφέ ντόμινο και ξεκινήστε να εμποτίζετε την ειρήνη. Οι σκέψεις είναι μολυσματικές. Στείλτε τες και μολύνετε τον περίγυρο σας με την ιδέα της ειρήνης.»
Πληροφορίες της έκθεσης για όσους βρεθούν στο Λονδίνο εδώ.
